Ciśnienie krwi - normy. Co oznacza wysokie i niskie ciśnienie?

Ciśnienie krwi jest jednym z parametrów, które są niezwykle ważne dla oceny ogólnego stanu zdrowia, a w szczególności kondycji układu sercowo-naczyniowego. Regularny pomiar ciśnienia może być wykonywany samodzielnie i jest najlepszym sposobem na wczesne wykrycie objawów wielu chorób, takich jak zawał serca, miażdżyca lub niewydolność nerek. Jakie są normy ciśnienia krwi? Czy istnieją proste sposoby naturalnego obniżania ciśnienia?

Ciśnienie krwi to nic innego jak siła, z jaką przepływająca krew oddziałuje na ściany naczyń krwionośnych. Mierzone jest w milimetrach słupa rtęci, czyli mmHg. Ta zagadkowa nazwa jednostki pomiarowej ma pochodzenie historyczne, kiedy faktycznie ciśnienie mierzono w długich kapilarach wypełnionych rtęcią.

Ciśnienie krwi wyrażane jest w postaci dwóch liczb, oddzielanych od siebie ukośnikiem:

• pierwsza wartość, zwykle wyższa, to tzw. ciśnienie skurczowe – które charakteryzuje ciśnienie wywierane przez krew tłoczoną przez tętnice podczas skurczu serca,
• druga, niższa wartość, czyli tzw. ciśnienie rozkurczowe – to ciśnienie jakie wywiera krew, kiedy serce pozostaje w spoczynku pomiędzy regularnymi skurczami. W fazie rozkurczu mięsień sercowy „odpoczywa”, a jego komory wypełniają się krwią.

Wartości ciśnienia krwi podlegają stałym zmianom, i to zarówno krótkofalowym, np. związanym z cyklem dobowym, prowadzoną aktywnością czy stanem emocjonalnym, jak i długookresowym – związanym z wiekiem lub chorobami przewlekłymi. Statystyki alarmują, że nawet co trzeci dorosły Polak cierpi na nadciśnienie, które staje się również poważnym problemem ogólnoświatowym.

Spis treści

1. Normy ciśnienia krwi
2. Czym mierzy się ciśnienie krwi?
3. Objawy i skutki nadciśnienia
4. Nadciśnienie w ciąży
5. Jak leczyć nadciśnienie?
6. Niedociśnienie
7. Jak leczyć niedociśnienie?

Normy ciśnienia krwi

Idealne ciśnienie u zdrowej osoby dorosłej powinno wynosić około 120/80 mm Hg. Każdy z nas prowadzi jednak nieco inny tryb życia, dlatego niewielkie odchyły od tych wartości uznawane są za normalne i fizjologiczne.

Obecnie Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego oraz Europejskie Towarzystwo Kardiologii za maksymalną dopuszczalną wartość ciśnienia skurczowego u dorosłego człowieka uznaje 140 mm Hg oraz maksimum 90 mm Hg w przypadku ciśnienia rozkurczowego.

Powyżej tych wartości diagnozowane jest nadciśnienie tętnicze, które umownie dzielone jest na 3 stopnie:

• 140-159/90-99 mm Hg - nadciśnienie 1. stopnia
• 160-179/100-109 mm Hg - nadciśnienie 2. stopnia
• 180/110 mm Hg - nadciśnienie 3. stopnia

Trzeba też zaznaczyć, że wartości ciśnienia tętniczego krwi u dzieci są zazwyczaj niższe i wynoszą:

• u noworodków w pierwszym miesiącu życia – średnio 102/55 mm Hg
• u dzieci pomiędzy 1-8 rokiem życia – średnio 110/75 mm Hg.

Czym mierzy się ciśnienie krwi?

Jednym z najpopularniejszych sposobów pomiarów ciśnienia tętniczego, bardzo często stosowaną w gabinetach lekarza rodzinnego, jest tzw. metoda Korotkowa. W technice tej wykorzystuje się sfingomanometr (czyli miernik z podziałką, zwykle sprężynowy lub elektroniczny) oraz stetoskop lekarski.

Pomiaru dokonuje się na ramieniu, na tętnicy promieniowej, poprzez pompowanie ciśnienia w specjalnym mankiecie, a następnie jego powolne upuszczanie. Dzięki obecności stetoskopu lekarz wysłuchuje odgłosów akcji serca oraz notuje wartości przy których zanika jego rytm.

Pomimo postępu technologii, metoda Korotkowa nadal uważana jest za najdokładniejszą i bardzo precyzyjną, szczególnie w przypadku chorych z zaburzeniami rytmu serca.

Wielu specjalistów uważa jednak, że pomiary ciśnienia wykonywane w domu (przy regularnym badaniu np. rano i wieczorem) mogą być bardziej wiarygodne, ponieważ pacjent jest zrelaksowany i nie stresuje się tak, jak przy wizycie w gabinecie lekarza internisty.

Mówi się nawet o zjawisku określanym jako „efekt białego fartucha” – kiedy pacjent w nieświadomy nawet sposób reaguje stresowo na wizytę u specjalisty poprzez wzrost wartości ciśnienia krwi.

Do systematycznego samobadania w domu polecane są obecnie dużo wygodniejsze aparaty automatyczne. Mogą być one wyposażone w pamięć wyników pomiarów, funkcje przypominania o zbliżającej się godzinie codziennego badania lub kontrolki informujące o wynikach odbiegających od normy.

Nowoczesne ciśnieniomierze wyposażone są także w pulsoksymetr, czyli urządzenie mierzące stopień wysycenia krwi tlenem (tzw. saturacji), co jest szczególnie przydatne w dobie pandemii SARS-CoV-2. Pamiętajmy jednak, że żadne, nawet najnowocześniejsze urządzenie, nie zastąpi profesjonalnej konsultacji.

Objawy i skutki nadciśnienia

Do zdiagnozowania nadciśnienia tętniczego niezbędne jest wykonanie kilku serii odrębnych pomiarów wykonanych w różnych dniach. Jeśli wartości ciśnienia skurczowego przekraczają 140, a rozkurczowego 90 mmHg – można już mówić o nadciśnieniu.

W początkowej fazie nadciśnienie rzadko ujawnia się charakterystycznymi objawami, dlatego wielu pacjentów zupełnie nie podejrzewa u siebie choroby. W miarę postępowania schorzenia, mogą pojawić się jednak mało specyficzne symptomy, np.:

• częste bóle głowy i zawroty głowy,
• duszności,
• kołatanie serca,
• bezsenność,
• potliwość,
• uderzenia gorąca.

Zaawansowane nadciśnienie może prowadzić do poważnych powikłań oraz uszkadzać inne narządy. W tej fazie choroby, szczególnie przy współistniejącej zaburzonej pracy nerek, mogą pojawić się również dodatkowe dolegliwości:

• łatwe wychładzanie się kończyn,
• obrzęki,
• zaburzenia czucia,
• zaburzenia widzenia,
• obniżenie sprawności intelektualnej.

Następstwa nieleczonego nadciśnienia dotyczą całego organizmu, zwiększając ryzyko wstąpienia m.in.:

• zawału,
• niewydolności serca,
• udaru mózgu
• czy rozwoju miażdżycy.

Właśnie dlatego tak ważne jest regularne badanie ciśnienia, szczególnie u osób starszych.

Nadciśnienie w ciąży

Kontrolowanie wartości ciśnienia jest także niezwykle istotne u kobiet w ciąży, ponieważ jego zbyt wysokie wartości niosą zagrożenie dla zdrowia zarówno matki, jak i dziecka. Łagodne nadciśnienie ciążowe diagnozowane jest przy wartościach około 140-159/90-109 mm Hg, natomiast nadciśnienie ciężkie –powyżej 160/110 mm Hg.

U kobiet w ciąży można wyróżnić dwa, odmienne typy kliniczne nadciśnienia:

• przewlekłe – które występowało jeszcze przed zajściem kobiety w ciążę lub przed 20. tygodniem ciąży i utrzymuje się dłużej niż 6 tygodni po porodzie,
• ciążowe – zespół objawów, który występuje po skończonym 20. tygodniu ciąży, w trakcie porodu lub okresie poporodowym.

Trzeba zaznaczyć, że każda ciąża u kobiet z przewlekłym nadciśnieniem tętniczym jest stanem wysokiego ryzyka, dlatego powinna być dokładnie kontrolowana przez lekarza. Nadciśnienie może prowadzić do powikłań, takich jak zahamowanie prawidłowego wzrostu dziecka lub jego obumarcie, a także zbyt wczesne oddzielenie się łożyska i przedwczesny poród.

Najcieższą odmianą nadciśnienia ciążowego jest tzw. stan przedrzucawkowy, któremu może towarzyszyć białkomocz, uszkodzenia narządów oraz krwotoki wewnętrzne.

Choć zespół ten jest stosunkowo rzadki (dotyczy około 2% kobiet w ciąży), jest bardzo niebezpieczny i może doprowadzić do śpiączki i nagłej śmierci kobiety i dziecka.

Jak leczyć nadciśnienie?

W leczeniu nadciśnienia niezbędne jest indywidualne podejście do pacjenta, które uwzględnia jego ogólny stan zdrowia, wiek, sprawność fizyczną oraz istnienie innych chorób. W leczeniu farmakologicznym stosuje się kilka grup leków, zwanych preparatami przeciwnadciśnieniowymi (hipotensyjnymi) , m.in.:

• preparaty moczopędne – tzw. diuretyki – które pomagają pozbyć się nadmiaru zgromadzonej w tkankach wody i sodu,
• alfa i beta-blokery – zmniejszają napięcie mięśni gładkich naczyń krwionośnych,
• blokery kanałów wapniowych – kilka klas leków, które powodują zmniejszenie napływu jonów wapnia do komórek, a w efekcie zablokowanie możliwości nadmiernego kurczenia się mięśni i ich rozluźnienia,
• inhibitory konwertazy angiotensyny – tzw. ACE-inhibitory – hamują działanie enzymu konwertazy angiotensyny, który przekształca angiotensynę I w angiotensynę II, dzięki czemu następuje rozluźnienie naczyń krwionośnych.

Równolegle do wdrożonego leczenia farmaceutykami (a nawet często zamiast niego), niezbędna jest zmiana stylu życia. Nadciśnienie bardzo często idzie w parze z nadwagą i otyłością.

Poza brakiem ruchu, czynnikami ryzyka mogą być:

• palenie papierosów,
• nadmierne spożycie sodu (zalecane spożycie soli dzienne nie powinno przekraczać pół łyżeczki, czyli ok. 3,8 g!),
• nadmierne spożywanie alkoholu,
• przewlekły stres.

Zdrową dietę można także wspomóc naturalną suplementacją, np. ziołami i preparatami roślinnymi o udowodnionym działaniu obniżającym ciśnienie krwi.

Warto regularnie sięgać po:

• czosnek (już jeden ząbek tej popularnej przyprawy dziennie świetnie działa jako antyoksydant i usprawnia przepływ krwi w naczyniach),
• kwiat lipy (zawarte w nim flawonoidy i olejki eteryczne działają napotnie, a terpeny wykazują łagodne działanie hipotensyjne),
• ziele serdecznika (zawarte w nim alkaloidy nie tylko obniżają ciśnienie ale działają uspokajająco).

Niedociśnienie

U niektórych osób mogą utrzymywać się wartości ciśnienia skurczowego poniżej 100–105 mm Hg. Zjawisko to nazywa się niedociśnieniem lub hipotensją, jednak nie musi wskazywać na stan chorobowy.

Tak niskie wartości ciśnienia występują często u młodych dziewczyn w okresie dojrzewania, szczupłych kobiet, a także u osób regularnie uprawiających intensywną aktywność fizyczną.

Niedociśnienie ma zwykle podłoże genetyczne i występuje dziedzicznie w danej rodzinie. Choć nie jest ono tak niebezpieczne dla funkcjonowania narządów wewnętrznych, jak nadciśnienie, nie powinno się go ignorować, ponieważ może wynikać z innych nieprawidłowości, związanych np. z:

• niedoborem sodu w organizmie,
• niedoczynnością tarczycy,
• niedoczynnością przysadki mózgowej,
• niedoczynnością kory nadnerczy (chorobą Addisona),
• niewydolnością serca.

Nienaturalnie niskie wartości ciśnienia mogą również być spowodowane działaniem ubocznym źle dobranych leków przeciwdepresyjnych, leków nasennych, leków moczopędnych lub nasercowych.

Dyskomfort związany z niedociśnieniem może znacząco wpływać na obniżenie jakości życia. Najczęstsze objawy to:

• stałe zmęczenie i spadek energii,
• bladość skóry,
• senność,
• zawroty lub bóle głowy (szczególnie w okolicy czołowej),
• omdlenia,
• kołatanie serca,
• zimne ręce i stopy,
• nudności.

Jak leczyć niedociśnienie?

Niektóre osoby mogą mieć naturalne predyspozycje do niskiego ciśnienia, dlatego objawów takich nie powinno się od razu leczyć farmakologicznie. Niedociśnienie jest dużo prostsze do „uregulowania” prostymi, domowymi sposobami od nadciśnienia.

Sprawdzone sposoby i środki podnoszące i regulujące ciśnienie tętnicze to m.in.:

• przyjęcie pozycji leżącej na kilka minut (poprawia ukrwienie mózgu),
• wypicie chłodnego płynu (najlepiej jest wypijać około 2 litrów wody dziennie, czyli ok. 8 szklanek),
• wdrożenie regularnej aktywności fizycznej typu tlenowego, np. szybki marsz, jazda na rowerze lub pływanie,
• unikanie przebywania w jednej pozycji (np. podczas zbyt długiego oglądania telewizji), co może negatywnie wpływać na przepływ krwi w organizmie,
• odpowiednia ilość snu (wpływa na poprawę regeneracji organizmu),
• częstsze spożywanie mniejszych porcji posiłków.

Regularne kontrolowanie ciśnienia jest prostym i tanim sposobem dbania o własne zdrowie, który umożliwia stosunkowo wczesne wykrycie nadciśnienia i usunięcie problemu, nim stanie się na to zbyt późno.

Warto pamiętać, że wartości ciśnienia tętniczego naturalnie wzrastają z wiekiem. Dlatego w każdym momencie życia warto zadbać o zdrową dietę, ruch i wyeliminowanie czynników ryzyka nadciśnienia w postaci papierosów i alkoholu.

Nadcisnienie tętnicze to choroba cywilizacyjna. Co o nim wiesz?

Pytanie 1 z 7

O jakiej wartości ciśnienia tętniczego mówi się, że jest idealna?

120/80 mm Hg

160/100 mm Hg

100/50 mm Hg

110/70 mm Hg

Następne pytanie