Powiększenie lewej komory serca - przyczyny, objawy, leczenie

Weryfikacja

Konsultacja: lek. Maciej Grymuza

Powiększenie (przerost) lewej komory jest odpowiedzią mięśnia sercowego na jego uszkodzenie lub wymuszoną nadmierną pracę i może wynikać z wielu chorób serca, ale także tarczycy, czy chorób reumatologicznych. Warto dowiedzieć się, jakie są przyczyny powiększenia lewej komory serca, która z nich jest najczęstsza oraz czy takie rozpoznanie zawsze jest powodem do niepokoju.

Spis treści

1. Kiedy dochodzi do powiększenia lewej komory serca?
2. Powiększenie lewej komory serca - przyczyny
3. Powiększenie lewej komory serca - objawy
4. Powiększenie lewej komory serca - diagnostyka
5. Powiększenie lewej komory serca - leczenie

Powiększenie lewej komory serca (hipertrofia, przerost) związane jest z nadmiernym jej obciążeniem pracą, poprzez zwiększenie ilości pompowanej krwi lub wzrost oporu na drodze wypływającej z serca krwi.

Powiększenie lewej komory serca ma wiele przyczyn i nie wszystkie są chorobami kardiologicznymi, najczęstszą jest jednak źle kontrolowane nadciśnienie tętnicze. Powiększenie lewej komory jest nieodwracalne, ale odpowiednie leczenie przyczyny może zatrzymać jego postęp.

Warto mieć świadomość możliwych powikłań tego stanu, jak np. niewydolność serca, czy rozwój choroby wieńcowej. Z tego względu konieczne jest leczenie choroby prowadzącej do przerostu oraz regularne kontrole echokardiograficzne.

Kiedy dochodzi do powiększenia lewej komory serca?

Powiększenie lewej komory serca nie jest chorobą, jest to odpowiedź mięśnia sercowego na zwiększone obciążenie. Może ono wynikać z tak zwanego zwiększonego obciążenia wstępnego lub następczego, czyli przeciążenia objętościowego lub ciśnieniowego. Co to oznacza?

Do przeciążenia objętościowego (zwiększone obciążenie wstępne) dochodzi, jeśli zwiększona zostaje ilość krwi pompowana przez serce, na przykład na skutek wad zastawkowych, czy tak zwanych wad przeciekowych.

Dochodzi wtedy do napływu większej niż fizjologiczna ilości krwi do lewej komory, to z kolei powoduje wymaga większej energii ze strony mięśnia sercowego, aby tę krew wypompować.

Jeżeli stan taki trwa długo - miesiącami i latami, mięsień sercowy (jak każdy trenowany mięsień) przerasta i dochodzi do pogrubienia ścian lewej komory.

W przypadku przeciążenia ciśnieniowego (zwiększone obciążenie następcze) sytuacja jest podobna, z tym że przyczyną przeciążenia mięśnia jest konieczność pokonania zwiększonego oporu, jaki fali płynącej krwi stawiać może zwężona zastawka lub chore naczynia krwionośne.

Podobnie jak we wcześniej opisanym przypadku, serce wykonuje większą niż normalnie pracę, co w długiej perspektywie czasowej powoduje pogrubienie jego ścian.

Rzadko zdarza się, że powiększenie lewej komory lub całego serca wynika z wad wrodzonych - uszkodzonych genów, powodujących powstawanie nieprawidłowych, mniej efektywnych włókien mięśniowych, co organizm kompensuje zwiększoną ich ilością. W takich przypadkach najczęściej choruje już ktoś z rodziny lub występowały tak zwane zgony sercowe w młodym wieku wśród krewnych.

Powiększenie lewej komory serca - przyczyny

Z punktu widzenia biofizycznego wszystkie przyczyny powodujące powiększenie lewej komory sprowadzają się do dwóch mechanizmów, jednak chorób mogących powodować to zaburzenie jest wiele:

Nadciśnienie tętnicze

To najczęstsza przyczyna powiększenia lewej komory serca, dlatego też jeśli ta choroba doprowadzi do powiększenia lewej komory, konieczna jest ocena wyrównania ciśnienia.

W większości przypadków wystarczająca jest modyfikacja terapii, regularna kontrola ciśnienia tętniczego oraz okresowe wykonywanie badania echokardiograficznego, a dalsza diagnostyka przerostu nie jest konieczna.

Kluczowe jest więc zwrócenie uwagi na swój styl życia, regularne pobieranie leków oraz przestrzeganie zaleceń lekarskich, ponieważ konieczne jest przeciwdziałanie dalszemu powiększaniu lewej komory.

W związku z tym, jeśli przyczyną przerostu tej jamy jest nadciśnienie tętnicze, powiększenie to jest niewielkie i nie narasta, to stan taki nie jest bardzo groźny. Warto jednak mieć na względzie możliwość wystąpienia opisanych niżej konsekwencji tego powiększenia lewej komory.

Jeśli podejrzewana jest inna przyczyna powiększenia lewej komory serca, lekarz podejmuje dalszą diagnostykę tego stanu.

Innymi chorobami, znacznie rzadziej spotykanymi, a mogącymi prowadzić do powiększenia lewej komory są:

• Zwężenie zastawki aortalnej - zmniejszenie powierzchni ujścia, co utrudnia wypływ krwi z lewej komory do aorty, zwiększona praca wykonywana przez tę komorę powoduje jej przerost.
• Niedomykalność zastawki mitralnej - wada serca polegająca na nieprawidłowym przepływie krwi z lewej komory do lewego przedsionka, co skutkuje zwiększoną ilością krwi w lewej komorze przed jej skurczem, a w związku z tym wspomnianym wcześniej zwiększonym obciążeniem wstępnym. 
• Niedomykalność zastawki aortalnej, powodująca wsteczny przepływ krwi z aorty do lewej komory w wyniku nieprawidłowego zamknięcia płatków zastawki aortalnej. W tym wypadku również zwiększona jest objętość krwi w lewej komorze - obciążenie wstępne, ale związane jest ono z powrotnym przepływem krwi z aorty do lewej komory.
• Niewydolność serca - jest wywoływana przez wiele chorób serca, pojawia się, kiedy mięsień pracuje zbyt słabo, aby zapewnić odpowiedni przepływ krwi. W badaniu echokardiograficznym obserwować można: przerost, rozstrzenie jam serca, wady zastawkowe lub wady wrodzone - zależnie od przyczyny niewydolności.
• Kardiomiopatia przerostowa - choroba uwarunkowana genetycznie, w której występuje zwiększenie grubości ściany lewej komory i nie jest on związany z przeciążeniem lewej komory wstępnym, ani następczym. W takim wypadku zwykle choroba występowała u krewnych. 
• Kardiomiopatia restrykcyjna - choroba, w której na skutek uszkodzenia mięśnia sercowego dochodzi do zaburzenia relaksacji mięśnia lewej komory, zdarza się, że mięsień lewej komory przyrasta na grubość.
• Współistnienie zwężenia i niedomykalności zastawki mitralnej -powiększeniu ulegają obie komory, szczególnie prawa, co związane jest ze zwiększoną objętością krwi napływającą do lewej komory przed skurczem.
• Niedoczynność tarczycy

Warto zwrócić uwagę, że choroby zastawek po prawej stronie serca bardzo rzadko powodują powiększenie lewej komory serca, zwykle dzieje się tak, jeśli występują inne choroby serca. Natomiast w przypadku wad zastawki aortalnej oraz mitralnej (przedsionkowo-komorowej lewej) powiększenie lewej komory zdarza się to dosyć często.

Należy pamiętać, że powiększenie lewej komory jest najczęściej nieodwracalne, ale pomimo to konieczne jest regularne kontrolowanie tego stanu oraz leczenie choroby będącej przyczyną.

Niestety, długotrwale, znacznie powiększona lub stale powiększająca się lewa komora może powodować poważne konsekwencje, związane z zaburzeniem rozkurczu serca.

Zdarza się także, że prowadzi ona do niewydolności serca, a jeśli naczynia wieńcowe są niedostatecznie rozwinięte w stosunku do masy mięśnia, osoby z przerostem lewej komory narażone są na zachorowanie na chorobę niedokrwienną serca oraz wystąpienie zawału serca.

Czytaj też: Domowe sposoby na nadciśnienie. Jak obniżyć ciśnienie tętnicze bez leków?

Kardiomiopatia rozstrzeniowa

W tym wypadku nie dochodzi do pogrubienia ścian lewej komory, a wręcz przeciwnie - stają się one cieńsze, powiększa się natomiast jama lewej oraz nierzadko prawej komory. W związku z tym, że pojęcie "powiększenie lewej komory serca" jest dość szerokie i nie wskazuje dokładnie, czy pogrubieniu ulega ściana, czy jama serca, można w nim ująć również tę chorobę.

Kardiomiopatia rozstrzeniowa ma wiele przyczyn: mutacje genetyczne, toksyny, infekcje wirusowe.

Warto także wiedzieć, że zawodowe uprawiania sportu również może doprowadzić do powiększenia lewej komory serca, w takim wypadku mięsień przyrasta na grubość, zwłaszcza przegroda międzykomorowa.

Jeśli takie pogrubienie ściany zostanie wykryte, konieczna jest regularna kontrola, a jeśli osiągnie ona określoną grubość, może być konieczne zaprzestanie uprawiania sportu, ponieważ zwiększa to ryzyko wystąpienia zgonu sercowego. Zdarza się, że po zaprzestaniu uprawiania wysiłku, zmiany budowy serca ustępują.

Powiększenie lewej komory serca - objawy

Nie istnieje objaw, ani grupa dolegliwości, które mogłyby świadczyć o powiększeniu lewej komory. Początkowo stan ten jest bezobjawowy, ale z czasem i postępującym pogłębianiem się doprowadza do niewydolności serca, a częstym jej objawem są duszności oraz pogorszenie tolerancji wysiłku.

W zaawansowanym powiększeniu lewej komory zdarzają się także bóle w klatce piersiowej, będące wynikiem zbyt słabego ukrwienia mięśnia sercowego.

Znacznie częściej występują objawy choroby, będącej przyczyną powiększenia lewej komory, np. w wadach zastawek:

• męczliwość
• duszność
• kołatania serca
• zawroty głowy
• omdlenia

w kardiomiopatiach:

• duszności wysiłkowe

w niedoczynności tarczycy:

• uczucie zimna
• przyrost masy ciała
• zaparcia
• zmiany skórne

Powiększenie lewej komory serca - diagnostyka

Podstawą rozpoznania powiększenia lewej komory są badania obrazowe, szczególnie badanie echokardiograficzne (ECHO), pozwala ono dokładnie zobrazować serce, zmierzyć jego wymiary, włącznie z wymiarami poszczególnych jam i ścian.

Jeśli ściana lewej komory ma powyżej 1,1 cm grubości, mówimy o jej powiększeniu, pogrubieniu. Przypuszczenie powiększenia serca można również postawić na podstawie EKG - zmian odcinka ST, zespołów QS oraz załamka T.

Oczywiście metodami obrazowania serca są również tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny, w ten sposób wykryć można powiększenie lewej komory. W takim wypadku dzieje się to najczęściej przypadkowo, ponieważ nie są to badania pierwszego wyboru w ocenie wielkości serca.

Stwierdzenie powiększenia lewej komory w badaniach obrazowych jest wstępem do dalszej diagnostyki, w trakcie której konieczne jest rozpoznanie przyczyny.

Przede wszystkim konieczne jest ustalenie wartości ciśnień, ponieważ jak wspomniano, to nadciśnienie jest najczęstszym powodem powiększenia lewej komory.

Jeśli ta przyczyna zostanie wykluczona, konieczne jest wykonanie dokładniejszych badań w zależności od podejrzewanej przyczyny:

• badania laboratoryjne
• rzadziej badania inwazyjne: koronarografia w podejrzeniu choroby niedokrwiennej serca i biopsja mięśnia sercowego przy podejrzeniu kardiomiopatii i wad genetycznych. Wycinki pobrane w tracie biopsji ocenia się w badaniu histopatologicznym, nierzadko wykonuje się także badania genetyczne. Wiele o budowie serca i ewentualnych wadach zastawkowych powie badanie echo serca, umożliwia ono wykrycie i ocenę stopnia nasilenia niedomykalności i zwężeń ujść zastawkowych. W powiększeniu lewej komory szczególnie wady zastawki aortalnej oraz niedomykalność zastawki mitralnej (przedsionkowo-komorowej lewej).

Czytaj też: Co najbardziej szkodzi naszemu sercu?

Powiększenie lewej komory serca - leczenie

Nie istnieje swoiste leczenie powiększenia lewej komory. Najważniejsze jest usunięcie przyczyny, czyli odpowiednia kontrola nadciśnienia tętniczego, właściwe leczenie choroby wieńcowej - farmakologiczne, a w razie konieczności koronarografia i angioplastyka wieńcowa (wszczepianie stentów).

W przypadku wad zastawkowych przeprowadzenie interwencji w odpowiednim czasie: operacji kardiochirurgicznej lub w niektórych przypadkach zabiegu przeznaczyniowego.

Nie wszystkie uszkodzone zastawki wymagają leczenia interwencyjnego, w większości konieczna jest okresowa kontrola w badaniu echokardiograficznym, a decyzję o zabiegu podejmuje się, jeśli wada szybko postępuje, jest duża lub powoduje poważne objawy.

Inne przyczyny również leczy się zależnie od przyczyn np.: niewydolność serca i nadciśnienie płucne farmakologicznie.

Ostatecznym środkiem w zaawansowanych chorobach serca jest przeszczep serca, ale zarezerwowany jest on wyłącznie dla najciężej chorych, u których dotychczasowe leczenie: farmakologiczne i zabiegowe nie przyniosło rezultatu, a objawy choroby serca cały czas pogłębiają się, prowadząc do zagrożenia życia.

O autorze

Lek. Maciej Grymuza

Absolwent Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończył studia z wynikiem ponad dobrym. Aktualnie jest lekarzem w trakcie specjalizacji z kardiologii oraz student studiów doktoranckich. Interesuje się szczególnie kardiologią inwazyjną oraz urządzeniami wszczepialnymi (stymulatorami).

Konsultacja: lek. Maciej Grymuza