Dyslipidemia

Dyslipidemia to najprościej mówiąc zaburzenia gospodarki lipidowej. Dyslipidemie to bardzo szerokie pojęcie, które obejmuje nieprawidłowości ilości, budowy czy funkcji poszczególnych frakcji lipidów. Jakie są przyczyny i objawy dyslipidemii? Jak przebiega leczenie?

Spis treści

1. Dyslipidemie - czym są lipidy?
2. Dyslipidemie - rodzaje dyslipidemii
3. Dyslipidemia - przyczyny. Jak dochodzi do rozwoju dyslipidemii?
4. Dyslipidemia - leczenie

Dyslipidemie wiążą się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych - są bezpośrednią przyczyną rozwoju miażdżycy naczyń, która prowadzi do choroby niedokrwiennej serca, niedokrwiennych udarów mózgu czy niedokrwienia kończyn dolnych. O stopniu nasilenia dyslipidemii świadczą liczne wytyczne i zalecenia, które w ostatnich latach są coraz częściej publikowane, i które mają na celu zwalczanie tego problemu. Jednym z przykładów może być nasza krajowa Deklaracja Sopocka, która określa zasady postępowania w dyslipidemii obejmujące między innymi profilaktykę, diagnostykę oraz leczenie.

Dyslipidemie - czym są lipidy?

Lipidy w sensie chemicznym są tak naprawdę lipoproteinami, ponieważ ich cząsteczki są zbudowane nie tylko z tłuszczów, ale także między innymi z białek. Lipoproteiny składają się z lipidowego rdzenia, który jest nierozpuszczalny w wodzie (hydrofobowy), a który stanowią głównie estry cholesterolu oraz triglicerydy. Rdzeń obejmuje rozpuszczalna w wodzie, hydrofilna otoczka, zbudowana głównie z fosfolipidów, cholesterolu oraz tak zwanych apolipoprotein. Różne apolipoproteiny znajdują się w różnych frakcjach lipoprotein. Do czego są nam potrzebne lipidy? W lipoproteinach transportowany jest egzogenny i endogenny cholesterol do różnych tkanek naszego organizmu, gdzie jest wykorzystywany między innymi do budowy prawidłowych błon komórkowych, syntezy kwasów żółciowych czy hormonów steroidowych. Możemy wyróżnić kilka rodzajów lipoprotein, między innymi chylomikrony, lipoproteiny o bardzo małej (VLDL), małej (LDL) i dużej gęstości (HDL). Chylomikrony w zdecydowanej większości są zbudowane z triglicerydów, podobnie jak lipoproteiny o bardzo małej gęstości. W osoczu VLDL ulegają przemianie do LDL. Te ostatnie składają się przede wszystkim z estrów cholesterolu i to właśnie ich stężenie ma największe znaczenie w rozwoju miażdżycy. Ostatnie z lipoprotein, czyli HDL są tak zwanym "dobrym cholesterolem", ponieważ mają za zadanie głównie wychwytywanie i gromadzenie nadmiaru wolnego cholesterolu z krążącej krwi, a następnie jego transport do wątroby.

Dyslipidemie - rodzaje dyslipidemii

Najbardziej popularny jest podział dyslipidemii na trzy kategorie:

1. czysta cholesterolemia - w której dochodzi do wzrostu stężenie cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL
2. hipertriglicerydemia - gdzie obserwujemy wzrost poziomu trójglicerydów oraz VLDL
3. hiperlipidemia mieszana - która jest połączeniem obu tych zaburzeń

Czy wszystkie z dyslipidemii są groźne dla naszego zdrowia? Aktualnie uważa się, że największe znaczenie z punktu widzenia patofizjologii miażdżycy mają hipercholesterolemia, dyslipidemia mieszana oraz zaburzenie nazywane dyslipidemią aterogenną, której głównymi składowymi jest zwiększenie stężenia triglicerydów oraz jednoczesny spadek poziomu HDL, które pełnią w naszym organizmie pewną funkcję ochronną przed rozwojem miażdżycy.

Dyslipidemia - przyczyny. Jak dochodzi do rozwoju dyslipidemii?

Dyslipidemia może być pierwotna lub wtórna. Pierwotna dyslipidemia rozwija się w wyniku nieprawidłowej diety oraz ogólnie pojętego „niezdrowego stylu życia”. Oznacza to, że na rozwój dyslipidemii są narażone przede wszystkim osoby, które spożywają nadmierną ilość tłuszczów zwierzęcych, a za małą ilość tych zdrowych, czyli roślinnych. Ponadto na rozwój dyslipidemii pierwotnej wpływają również palenie papierosów, siedzący tryb życia czy nadużywanie alkoholu.

Czasem niestety zdarza się, że dyslipidemia rozwija się na podłożu genetycznym. Wówczas nawet osoba, która prowadzi zdrowy tryb życia będzie narażona na rozwój dyslipidemii.

Wtórna dyslipidemia natomiast może rozwinąć się wraz z

• niedoczynnością tarczycy
• ciążą
• zespołem Cushinga
• zespołem nerczycowym

lub w wyniku przewlekłego stosowania niektórych leków, na przykład immunosupresyjnych, glikokortykosteroidów czy progestagenów.

Do rozwoju dyslipidemii predysponuje także cukrzyca i zespół metaboliczny, a także choroby przebiegające z zastojem żółci w drogach żółciowych.

Dyslipidemia - leczenie

Leczenie dyslipidemii może być zarówno niefarmakologiczne jak i farmakologiczne. O tym kiedy, i które z nich zastosować, powinno zawsze decydować indywidualne ryzyko sercowo-naczyniowe oraz wiek danej osoby. Głównym punktem odniesienia w leczeniu dyslipidemii powinno stanowić stężenie LDL, ponieważ liczne badania ukazały, że to właśnie ta frakcja lipoprotein najlepiej odzwierciedla efekty terapii. U wszystkich chorych, na każdym etapie leczenie, podstawę powinno zawsze stanowić leczenie niefarmakologiczne, które obejmuje:

• stopniową redukcję masy ciała u wszystkich osób z rozpoznaną nadwagą lub otyłością oraz utrzymywanie prawidłowej masy ciała u pozostałych
• aktywny tryb życia, który określa się jako minimum 30-minutowy, umiarkowany wysiłek, co najmniej pięć razy w tygodniu
• dieta, w której tłuszcze stanowią 25-35 proc. dostarczanej do organizmu razem z posiłkami energii, a preferowane są przede wszystkim wielonienasycone tłuszcze z przewagą kwasów omega-3 nad omega-6,
• ograniczenie tłuszczów zwierzęcych oraz cukrów prostych
• spożycie dużej ilości warzyw
• posiłki zawierające ryby minimum dwa razy w tygodniu
• unikanie palenia papierosów, spożywania alkoholu oraz ograniczenie spożycia chlorku sodu
• w niektórych przypadkach zażywanie suplementów diety, które mają udowodnione działanie obniżające ryzyko sercowo naczyniowe, a do których możemy zaliczyć fitosterole, drożdże czerwonego ryżu, czy kwasy omega-3

Mimo, że leczenie niefarmakologiczne stanowi podstawę postępowania w dyslipidemiach, najczęściej jednak nie wystarcza i trzeba dołączyć do niego farmakoterapię. Najczęściej stosowane są statyny, ponieważ poza działaniem hipolipemizującym wykazują także szereg innych korzyści, dlatego jeśli tylko nie ma przeciwwskazań, należy włączyć je do terapii. Innymi lekami, które stosuje się w dyslipidemiach są ezetymib, inhibitory PCSK9, fibraty oraz kwasy omega-3.

Czasem, aby uzyskać zadowalający efekt terapeutyczny, konieczna jest terapia skojarzona. Działanie statyn zależne jest od stosowanej dawki, i najlepiej określa je powszechnie znana reguła Robertsa, która mówi o tym, że każde podwojenie dobowej dawki statyny może obniżyć stężenie LDL o około 6 proc. Statyny są najlepszym wyborem w dyslipidemiach, ponieważ w wielu badaniach udowodniono, że obniżają ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych oraz zmniejszają liczbę zgonów. Jeśli chodzi o ich działania niepożądane, do najczęstszych z nich należy uszkodzenie mięśni oraz wątroby, dlatego przed włączeniem statyn do leczenia i w trakcie terapii należy kontrolować parametry wątrobowe.

W dyslipidemii najczęściej stosuje się najsilniejsze ze statyn, czyli atorwastatynę i rosuwastatynę. Natomiast u chorych, którzy cierpią na przewlekłą chorobę nerek w zaawansowanym stadium zaleca się stosowanie jedynie atorwastatyny. Jeśli mamy do czynienia z ciężką hipetriglicerydemią, najlepszym wyborem prawdopodobnie będą fibraty, ponieważ charakteryzują się wpływem na redukcję przede wszystkim tej frakcji lipoprotein. Ezetymib oraz inhibitory PCCK-9 możemy stosować w leczeniu skojarzonym lub monoterapii przy podwyższonym stężeniu LDL, gdy statyny są przeciwwskazane lub nieskuteczne.