Asystolia: przyczyny, objawy, leczenie

Asystolia jest jednym z mechanizmów prowadzących do nagłego zatrzymania krążenia i jeśli w porę nie zostaną podjęte czynności ratownicze, prowadzi do zgonu. Warto dowiedzieć się, co to dokładnie jest asystolia, kiedy może wystąpić oraz jak należy działać w takim przypadku.

Spis treści

1. Asystolia: przyczyny
2. Asystolia: objawy
3. Asystolia: leczenie

Asystolia to brak aktywności elektrycznej serca i jeden z mechanizmów nagłego zatrzymania krążenia, a więc stan bezpośrednio prowadzący do zgonu. W takim wypadku konieczne jest natychmiastowe podjęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej i wezwanie specjalistycznej pomocy.

Bodźce elektryczne produkowane i przewodzone przez układ bodźcoprzewodzący, który aktywuje komórki mięśnia sercowego do aktywności i skurczu. Odzwierciedleniem tych zjawisk i przepływu prądu przez mięsień sercowy jest zapis krzywej EKG. Brak tej aktywności, czyli zahamowanie przewodzenia impulsów i aktywacji komórek mięśniowych powoduje brak charakterystycznych załamków i zapis EKG w postaci linii poziomej (tak zwanej linii izoelektrycznej), to właśnie jest asystolia.

Asystolia świadczy o zatrzymaniu akcji serca, zaprzestaniu skurczów i pompowania krwi. Brak krążenia powoduje niedotlenienie wszystkich komórek organizmu, szczególnie ośrodkowego układu nerwowego, które najszybciej obumierają prowadząc do śmierci organizmu.

Warto pamiętać, że nie każdy zapis linii poziomej w EKG to asystolia, zdarza się, że na skutek problemów technicznych, złego przyłożenia elektrod, nie udaje się zapisać aktywności elektrycznej serca. W takich przypadkach czynność serca jest prawidłowa, konieczne odpowiednie przymocowanie odprowadzeń EKG, ustawienie parametrów urządzenia i ponowne wykonanie badania. Oczywiście o interpretacji zapisu EKG decyduje stan chorego.

Asystolia: przyczyny

Wiele chorób w swoim przebiegu może doprowadzić do zatrzymania krążenia w mechanizmie asystolii. Są to schorzenia zarówno nagłe, ostre, jak i przewlekłe, które w swoim końcowym stadium powodują śmierć pacjenta (np. nowotwory). Do najczęstszych przyczyn należą:

• hipoksja - zbyt mała ilość tlenu we krwi
• hipowolemia - zbyt mała objętość krwi w naczyniach krwionośnych
• ciężkie urazy, zwykle wielonarządowe
• tamponada serca, czyli płyn w worku otaczającym serce uniemożliwiający rozkurczanie i wypełnianie jam serca
• zatorowość płucna
• zawał serca
• kwasica - spadek pH krwi
• zaburzenia elektrolitowe – szczególnie potasu i sodu
• hipotermia, czyli spadek temperatury ciała
• zatrucia
• hipoglikemia, czyli spadek cukru we krwi
• zatrzymanie oddechu na skutek utonięcia, zadławienia

Asystolia: objawy

Asystolia objawia się tak jak każdy rytm powodujący nagłe zatrzymanie krążenia – dochodzi do utraty przytomności, nierzadko z drgawkami, chory nie reaguje, nie oddycha. W takim przypadku konieczne jest natychmiastowe wezwanie pomocy i prowadzenie resuscytacji. Dodatkowo objawami są:

• brak wyczuwalnej akcji serca
• zasinienie skóry
• nieoznaczalne ciśnienie tętnicze

Dolegliwości, które wystąpiły przed zatrzymaniem krążenia (np. ból w klatce, silna duszność) może ułatwić ustalenie przyczyny tego stanu i skuteczniejszą pomoc.

Asystolia: leczenie

Stwierdzenie asystolii możliwe jest wyłącznie przy pomocy EKG. Mówiąc o asystolii, zawsze kojarzy się ona z zatrzymaniem krążenia, utratą przytomności i brakiem aktywności serca. W takim przypadku konieczne jest natychmiastowe wezwanie pogotowia ratunkowego i podjęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej z uciskami klatki piersiowej i wdechami ratunkowymi w schemacie 30:2.

Jest to tak zwany Basic Life Support, który nierzadko umożliwia podtrzymanie funkcji życiowych do przybycia specjalistycznej pomocy. Po przybyciu zespołu przejmuje on działania, prowadzi zaawansowane zabiegi resuscytacyjne z podawaniem leków i użyciem odpowiedniego sprzętu. W tym czasie zespół ratownictwa stara się ustalić przyczynę asystolii i leczyć ją, a po ustabilizowaniu stanu pacjenta, przewozi do szpitala.

W przypadku asystolii nie wykonuje się defibrylacji. Niestety, resuscytacja często jest nieskuteczna i kończy się zgonem chorego.

Zdarza się także, że epizod zatrzymania akcji serca jest krótki - trwa kilka sekund i jego praca powraca spontanicznie, takie zjawiska opisywane są np. w badaniu Holterowskim EKG, czyli długotrwałym monitorowaniu akcji serca. Prawidłowo mówi się wtedy o pauzach w pracy serca, ale niektórzy nazywają te zjawiska chwilową asystolią. Jeśli taka przerwa w pracy serca trwa kilka sekund, objawem może być np. omdlenie, w takim wypadku zwykle wszczepia się stymulator serca.

O autorze

Lek. Maciej Grymuza

Absolwent Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończył studia z wynikiem ponad dobrym. Aktualnie jest lekarzem w trakcie specjalizacji z kardiologii oraz student studiów doktoranckich. Interesuje się szczególnie kardiologią inwazyjną oraz urządzeniami wszczepialnymi (stymulatorami).

Przeczytaj więcej artykułów tego autora

lek. Maciej Grymuza