Zespół Costena, czyli zespół bolesnego stawu skroniowo-żuchwowego

Zespół Costena, czyli zespół bolesnego stawu skroniowo-żuchwowego to schorzenie stawu skroniowo-żuchwowego, które objawia się przede wszystkim bólem skroni i bólem żuchwy. Ból jest na tyle silny, że utrudnia poruszanie szczęką w trakcie mówienia oraz jedzenia. jakie są przyczyny i pozostałe objawy zespołu Costena? Jak przebiega leczenie zespołu bolesnego stawu skroniowo-żuchwowego?

Spis treści

1. Zespół Costena - co to jest?
2. Zespół Costena - objawy
3. Zespół Costena - przyczyny
4. Zespół Costena - rozpoznanie
5. Zespół Costena - leczenie

Zespół Costena, czyli zespół bolesnego stawu skroniowo-żuchwowego zawdzięcza swoją nazwę otolaryngologowi J. B. Costenowi, który w 1934 roku jako pierwszy opisał tę przypadłość.

Zespół Costena - co to jest?

Pod nazwą zespół Costena kryje się szereg nieprawidłowości dotyczących stawu skroniowo-żuchwowego i upośledzających jego funkcję.

Zespół bolesnego stawu skroniowo-żuchwowegoDotyka dwukrotnie częściej kobiety, zwykle między 20. a 40. rokiem życia.

Niestety, zespół Costena (zespół bolesnego stawu skroniowo-żuchwowego), należy do najrzadziej rozpoznawanych chorób, co oznacza, że jedynie niewielki odsetek osób cierpiących na to schorzenie, otrzymuje fachową poradę i odpowiednie leczenie.

Nieprawidłowe ułożenie struktur tworzących staw skroniowo-żuchwowy powoduje wzrost ciśnienia w obrębie szpary stawowej, napięcie okolicznych mięśni i tkanek miękkich oraz ucisk nerwów przebiegających w sąsiedztwie.

Zgodnie z opracowaną przez Światową Organizację Zdrowia Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) zespół Costena zaliczany jest do nieprawidłowości zębowo-twarzowych, a dokładniej zaburzenia stawów skroniowo-żuchwowych.

Zespół Costena - objawy

W zespole Costena występuje samoistny ból twarzy w okolicach skroni i żuchwy, trudność z poruszaniem żuchwą - zwłaszcza podczas mówienia czy jedzenia, czy też nadwrażliwość uciskowa. Ból z twarzy często promieniuje do żuchwy, ucha, nosa, oka, skroni czy potylicy.

Dochodzi do usztywnienia struktur stawu, mogą występować:

• różnego rodzaju"trzaski"
• uczucie przeskakiwania w stawie
• szumy uszne
• a nawet upośledzenie słuchu

U zdrowego człowieka zęby górne i dolne nie powinny być względem siebie przesunięte. Gdy taką dysproporcję dostrzegamy, może to świadczyć o nieprawidłowym położeniu żuchwy w przebiegu choroby stawu skroniowo-żuchwowego.

Chorzy często skarżą się także na ucisk pod oczami, dokuczliwe bóle zębów. Ból jest jednostronny, tępy, rzadko ostry.

Chorobie towarzysza także efekty dźwiękowe w postaci trzaskania lub pękania pojawiające się podczas szerokiego otwierania ust, ziewania lub przeżuwania.

Występuje ograniczona ruchomość i okresowa sztywność w stawie oraz obrzęk wokół stawu.

U niektórych chorych na zespół Costena mogą się pojawić bóle barków i odcinka szyjnego kręgosłupa.

Zespół Costena - przyczyny

Trudno jednoznacznie wskazać przyczyny rozwoju schorzenia. Wiadomo jednak co sprzyja nieprawidłowościom i zaburzeniom funkcji stawu skroniowo-żuchwowego. Do czynników ryzyka zalicza się:

• częste stany zapalne okolicznych tkanek, w tym zapalenie ucha, zapalenie korzeni zębowych czy zapalenie ślinianek
• urazy żuchwy, zwłaszcza wypadnięcie ze stawu skroniowo-żuchwowego
• niewłaściwe nawyki np. zgrzytanie zębami (bruksizm), opieranie się brodą na rękach
• ogólnoustrojowe choroby reumatyczne w tym reumatoidalne zapalenie stawów, zwyrodnienie krążków stawowych, dna moczanowa
• osteoporoza i inne schorzenia kości
• wyniszczenie i niedobory białkowe powodujące osłabienie tkanek miękkich
• niewłaściwie wykonane zabiegi stomatologiczne
• uwarunkowania okluzyjno-anatomiczne (zaburzenia okluzji, czyli odpowiedniej pozycji stykania się zębów górnych z dolnymi oraz braki w uzębieniu); za jej rozwój mogą odpowiadać także zmiany zwyrodnieniowe stawu i nadmierna ruchomość w stawie
• przyjmowanie niefizjologicznych pozycji żuchwy, np. trzymanie telefonu między żuchwą a barkiem
• nieświadome zaciskanie szczęki i napinanie mięśni twarzy w sytuacjach stresowych czy lękowych
• nieumiejętne radzenie sobie ze stresem i niski próg bólu

Zespół Costena - rozpoznanie

Zespół Costena diagnozuje się na podstawie manualnego badania, dokładnego wywiadu oraz rentgenowskich zdjęć czynnościowych w zwarciu i rozwarciu szczęk.

Niestety, takie badania rzadko się zleca pacjentom, nawet tym skarżącym się na poważne dolegliwości bólowe. Zamiast badań zaleca się przyjmowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych.

Zespół Costena - leczenie

Leczeniem zespołu Costena powinien zajmować się doświadczony stomatolog. Forma leczenia powinna być dostosowana do występujących dysfunkcji stawu skroniowo-żuchwowego.

Ważną częścią terapii są leki. Zazwyczaj podaje się leki przeciwzapalne, rozkurczowe i przeciwbólowe. Jednak nie wszystkim chorym przynosi to ulgę w cierpieniu. U niektórych pacjentów stosuje się blokady okołostawowe.

Niekiedy potrzebne jest leczenie protetyczne lub zakładanie na zęby specjalnych szyn. Lekarz stomatolog powinien także pokazać pacjentowi specjalne ćwiczenia rozciągające, które przyczynią się do poprawienia ruchu żuchwy i elastyczności mięśni. Bardzo korzystne są także masaże.

Pomocna okazuje się także fizykoterapia. Zastosowanie ma pole magnetyczne niskiej częstotliwości wraz z promieniowaniem optycznym pod postacią zabiegów magnetoledoterapii, laseroterapia, elektroterapia i terapia zimnem, czyli krioterapia.

Jeśli choroba wywołana jest wadą anatomiczną, nierzadko konieczne jest leczenie chirurgiczne.

Część objawów można łagodzić domowymi sposobami. Chorzy powinni wprowadzić dietę opartą na miękkich pokarmach. Zmniejszenie obrzęku i działanie przeciwbólowe przynoszą zimne okłady. Można do nich wykorzystywać kostki lodu zawinięte w ściereczkę lub specjalne opatrunki chłodzące, które można kupić w aptece.

Chorzy nie powinni żuć gumy, dzięki czemu znacznie ograniczają ruchy żuchwy. Należy zwalczać szkodliwe nawyki, takie jak obgryzanie paznokci, niekontrolowane nagryzanie lub zwijanie warg podczas prac wymagających koncentracji lub podpieranie brody ręką.

Konieczne jest także usunięcie wszystkich przyczyn, które mogą sprzyjać chorobie. Walkę z zespołem Costena może poprzedzać leczenie ortodontyczne, protetyczne korygujące wady zgryzu oraz wszystkie ubytki. Ważne jest wyleczenie próchnicy, wszelkich zapaleń w jamie ustnej. 

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Przeczytaj więcej tekstów tej autorki

Anna Jarosz