Wady zgryzu: rodzaje, przyczyny, korekcja

Wada zgryzu to nieprawidłowa budowa szczęk, która zaburza czynności jamy ustnej – może np. powodować zniekształcenie mowy, trudności w oddychaniu, czy jedzeniu. Przejawia się w dzieciństwie i już wtedy powinno się podjąć kroki zaradcze, by zapobiec późniejszym komplikacjom. Wiele wad zgryzu udaje się zniwelować lub znacznie skorygować.

Wady zgryzu diagnozuje się u ponad połowy dzieci w wieku 7-18 lat. - Badania pokazują, że z ich powodu cierpi ponad 90% Polaków, a co drugi z nich powinien być leczony ortodontycznie. Nie wszystkie wady zgryzu mogą jednak zostać wyleczone przez ortodontę. Coraz więcej przypadków trafia do chirurgów twarzowo-szczękowych - mówi dr n. med. Rafał Nowak.

Wady zgryzu mogą wynikać z nieprawidłowości w obrębie budowy i położenia względem siebie kości szczęki i żuchwy lub z zaburzonego układu łuków zębowych. Często wada zgryzu jest cechą wrodzoną, wynikającą z czynników dziedzicznych lub ze środowiska zewnętrznego, które działa na płód przez organizm matki, jak niektóre leki czy witaminy. Bywa i tak, że dziecko może sobie "popsuć" zgryz złymi nawykami, jak np. uporczywe ssanie kciuka.

Spis treści

1. Wady zgryzu - przyczyny
2. Do czego prowadzą wady zgryzu?
3. Rodzaje wad zgryzu
4. Kiedy należy udać się do ortodonty
5. Leczenie wad zgryzu u ortodonty
6. Wady zgryzu - leczenie chirurgiczne

Wady zgryzu - przyczyny

Wśród czynników, które prowadzą do utworzenia się wady zgryzu znajdują się:

• poród kleszczowy, twarzyczkowy
• nieprawidłowe układanie dziecka do snu - główka i szyja, podczas spania na boku, powinny być na delikatnym podwyższeniu
• nieprawidłowe przystawianie do piersi, czy karmienie butelką (zarówno pierś, jak i butelka powinny być podawane pod kątem 45 st., - niektórzy rodzice karmią dziecko leżące płasko na plecach, co wywołuje i utrwala tyłozgryz, gdyż dziecku opada żuchwa)
• ssanie kciuka lub źle skonstruowanego smoczka
• ssanie warg i policzków
• ciągłe nadgryzanie różnych przedmiotów, np. kredek, ołówków
• oddychanie przez usta (tzw. trzeci migdał)
• zgrzytanie zębami (bruksizm)

Do czego prowadzą wady zgryzu?

W zależności od stopnia zaawansowania wady zgryzu, może ona w różnym stopniu wpływać na czynności życiowe, a także na komfort psychiczny człowieka. Poważne wady zgryzu zaburzają mowę (wywołując np. seplenienie), oddychanie, jedzenie. Odgryzanie kęsów pokarmu oraz żucie może być zarówno trudne, jak i krępujące dla osoby z nieprawidłowym zgryzem – bywa, że powoduje problemy natury psychicznej, jak chociażby niechęć do publicznego spożywania posiłków.

Zdarza się, że wada zgryzu zaburza nawet symetrię twarzy – np. nadmierne wysunięcie lub cofnięcie bródki. Nieleczone wady zgryzu mogą prowadzić do szeregu przykrych konsekwencji, takich jak choroby przyzębia, próchnica, ukruszenie zębów, uszkodzenie błony śluzowej warg i policzków przez nieustanne przygryzanie.

- Kości szczęki i kości żuchwy mogą być rozwinięte w nadmiarze, niedorozwinięte lub umieszczone w nieprawidłowych relacjach względem siebie. To wszystko wpływa na wygląd twarzy, bo jest widoczne w zaburzonej estetyce tkanek miękkich. Takie przyczyny można jednak usunąć poprzez odpowiednie leczenie chirurgiczne – podkreśla lek. stom. Szymon Przywitowski, specjalista chirurgii szczękowo-twarzowej Medicus Clinic.

Rodzaje wad zgryzu

• Tyłozgryz – najczęściej występująca wada zgryzu, stanowiąca ok. 70% wszystkich wad. Dolny łuk zębowy jest cofnięty względem górnego, przy czym zęby przednie nie stykają się. W nasilonej postaci górne siekacze mogą być pochylone w stronę górnej wargi, a twarz zniekształcona poprzez cofnięcie żuchwyi i opadnięcie kącików ust. Wymowa głosek s, z, c, dz, z powodu rozsunięcia zębów, przypomina ś, ź, ć, dź.

• Zgryz głęboki – górne zęby zachodzą bardzo głęboko na zęby dolne, przykrywają 2/3 ich wysokości. Powoduje to, że twarz traci symetrię przez skrócenie dolnego odcinka. Tak ułożone zęby nadmiernie się ścierają, dlatego trzeba bezwzględnie korygować tę wadę, żeby zminimalizować problemy dentystyczne, choroby dziąseł i przyzębia. W tej wadzie zgryzu także występuje zniekształcenie głosek dentalizowanych.

• Przodozgryz – dolny łuk zębowy zachodzi na górny. W rysach twarzy widoczne jest wysunięcie do przodu bródki i dolnej wargi. Powstaje wrażenie groźnego wyrazu twarzy.

• Zgryz krzyżowy – zęby dolne zachodzą na zęby górne na niektórych odcinkach lub w całym łuku zębowym

• Zgryz otwarty – zęby nie stykają się ze sobą w ogóle. Prześwit, który powstaje, nazywa się szparą niedogryzową. Ta wada zgryzu bardzo utrudnią ogryzanie kęsów pokarmu oraz żucie, a także poprawną wymowę – zwłaszcza spółgłosek przedniojęzykowo zębowych (t, d, s, z, dz, c, n, ł). Zgryz otwarty powoduje wydłużenie twarzy, niedorozwój szczęki, obniżone napięcie mięśni warg i języka oraz mięśni żujących, wysokie podniebienie, tzw. podniebienie gotyckie.

• Stłoczenia – zbyt duże zęby w stosunku do zębodołów. Ponieważ w szczęce i w żuchwie nie ma dla nich miejsca, wyrastają poobracane, pod niewłaściwym kątem, w nieodpowiednich miejscach (efekt bałaganu)

• Zęby odseparowane – nadmiar miejsca w szczęce i żuchwie powoduje, że pomiędzy zębami są widoczne szpary

Kiedy należy udać się do ortodonty

Nawet jeśli wydaje nam się, że wszystko jest w porządku, warto zapisać dziecko do ortodonty profilaktycznie, gdy tylko wyrosną mu już wszystkie mleczne zęby.

Leczenie ortodontyczne można przeprowadzić także u osoby dorosłej, a nawet w podeszłym wieku. Czasem, zanim dostosuje się protezę zębową, najpierw trzeba poprawić zgryz.

Specjalista oceni, czy zgryz naszej pociechy rozwija się prawidłowo, a jeśli nie, ustali dalszy plan postępowania. Wizyty u ortodonty nie należy odkładać, jeśli tylko zauważymy u dziecka jakiekolwiek oznaki nieprawidłowego zgryzu, lub jeśli dziecko zgrzyta zębami, oddycha ustami, ma jakąś dysfunkcję języka, obgryza paznokcie, przedwcześnie straciło zęby mleczne. Jeśli zareagujemy w porę, szybko będzie można zastosować leczenie. Zwykle zaczyna się je, gdy dziecko ma już wszystkie stałe zęby, a więc około 11 roku życia i powinno zakończyć się w przeciągu 1,5-2,5 lat, aczkolwiek jest to uzależniona od stopnia zaawansowania wady, wieku pacjenta oraz jego zaangażowania w leczenie.

Leczenie wad zgryzu u ortodonty

Nieprawidłowy zgryz można leczyć za pomocą mioterapii, czyli ćwiczeń mięśni mimicznych i narządu żucia oraz za pomocą aparatów ortodontycznych. W niektórych przypadkach trzeba rozważyć chirurgię szczękowo-twarzową. Aparat wykonuje się indywidualnie dla każdego pacjenta. Czasem najpierw trzeba zrobić zdjęcie RTG zębów i odlew gipsowy.

Wyróżniamy dwa podstawowe typy aparatów ortodontycznych:

• stałe – przymocowywane do zębów na dwa lata
• ruchome – zakładane na kilka godzin w ciągu dnia, albo np. na noc.

Wady zgryzu - leczenie chirurgiczne

Kiedy konieczny jest zabieg chirurgiczny? To jedno z najczęściej zadawanych pytań w gabinetach ortodontycznych. Żeby na nie odpowiedzieć należy najpierw zdiagnozować, z jakim rodzajem wady zgryzu mamy do czynienia. Od diagnozy zależy, czy powinniśmy się zgłosić do ortodonty, czy do chirurga twarzowo–szczękowego, jak długo potrwa usuwanie wady, jaką metodą i jaki będzie efekt leczenia. Poza tym należy pamiętać, że wady szkieletowe wymagają ścisłej współpracy lekarza ortodonty i chirurga szczękowo–twarzowego, gdyż żaden z nich samodzielnie nie rozwiąże skutecznie problemu pacjenta.

- Typowe wady z powodzeniem leczone są w gabinetach ortodontycznych. Bardziej złożonym problemem są wady szkieletowe i tu już zagłębiamy się w innego rodzaju aspekty. Wada szkieletowa występuje wtedy, gdy podstawy kostne, w których umieszczone są zęby, są w nieprawidłowy sposób wykształcone. Takie wady w obrębie kości twarzy w celu ich skutecznej eliminacji wymagają postępowania interdyscyplinarnego ortodontyczno-chirurgicznego – mówi dr Rafał Nowak.

Ortognatyka jako gałąź chirurgii twarzowo-szczękowej zajmuje się diagnostyką oraz chirurgicznym leczeniem wad zgryzu, które są efektem nieprawidłowego rozwoju kości twarzy. W uproszczeniu można powiedzieć, że chirurgia ortognatyczna jest potrzebna tam, gdzie nie wystarcza już ortodoncja.Wady kości twarzoczaszki mogą obejmować żuchwę oraz szczękę, a także inne kości budujące szkielet twarzy. Zabieg wykonuje się wewnątrz jamy ustnej pod znieczuleniem ogólnym.

Chirurgiczne leczenie wad zgryzu to szansa na poprawę wyglądu twarzy i komfortu życia. Warto zadbać o odpowiednie leczenie, szczególnie że w grę wchodzą nie tylko aspekty estetyczne, ale przede wszystkim zdrowotne.