Uszkodzenia zębów przy zaburzeniach odżywiania

Obsesyjne zaburzenia żywieniowe wpływają negatywnie na zdrowie psychiczne i na kondycję zdrowotną organizmu. Najczęstsze zaburzenia odżywienia, np. anoreksja i bulimia przyczyniają się do zakłócenia pracy wielu organów - także jamy ustnej. Jakie uszkodzenia i choroby zębów mogą wywołać zaburzenia łaknienia i towarzyszące im wymioty?

Spis treści

1. Kwasy żołądkowe rujnują szkliwo
2. Kwaśne napoje deformują kształt zębów
3. Głodówki prowadzą do stanów zapalnych dziąseł
4. Zaburzenia łaknienia wywołują próchnicę, nadwrażliwość i przebarwienia
5. Jak chronić zęby przy zaburzeniach odżywiania?
6. Leczenie stomatologiczne w zaburzeniach odżywiania

Zaburzenia łaknienia m.in. anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny oraz bulimia to poważne schorzenia o podłożu psychicznym, które wpływają negatywnie na cały organizm. Według National Disorder Association, na tego rodzaju zaburzenia cierpi aż 70 milionów osób na świecie. Najczęściej schorzenia te występują w grupie nastolatków, szczególnie dziewcząt, ale mogą się także ujawnić w późniejszym wieku.

Anoreksja i bulimia polegają na tzw. zachowaniach kompulsywnych. Osoby z bulimią najpierw objadają się a potem prowokują wymioty, aby pozbyć się jedzenia z żołądka a osoby z anoreksją drastycznie, często niemal do zera ograniczają spożywanie pokarmów, a te zjedzone również usuwają przy pomocy wymiotów. Powodem obu zachowań jest obsesyjne kontrolowanie wagi ciała. Objawami obu zaburzeń mogą być nie tylko nastawienie do żywienia lub określone sposoby zachowania, ale także kondycja jamy ustnej i zębów.

- Zaburzenia odżywiania powodują znaczne szkody dla zębów, dziąseł i całej jamy ustnej. Prowokowane wówczas wymioty powodują przedostanie się do jamy ustnej kwasu żołądkowego, a ten niszczy szkliwo, zewnętrzną tkankę, która jest powłoką okalającą i chroniącą ząb. Mówimy wówczas o kwasowej erozji szkliwa, czyli utracie tkanek twardych zęba. Szkliwo jest coraz cieńsze, aż prawie znika, odsłaniając przy tym wrażliwą zębinę i powodując ból. Doświadczony stomatolog bez problemu rozpozna erozję szkliwa, ponieważ daje bardzo charakterystyczny obraz kliniczny zębów - mówi lek. stom. Joanna Oleksiak z gabinetu Stankowscy & Białach Stomatologia.

Kwasy żołądkowe rujnują szkliwo

Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi w Helsinki University Central Hospital, ryzyko erozji zębów wśród osób chorych na bulimię może być 1,5–6-krotnie większe niż w u osób zdrowych. Uszkodzenia szkliwa wywołane wymiotami najczęściej pojawiają się od strony podniebiennej zębów górnych i bocznych oraz przy linii dziąseł wokół siekaczy. Początkowo widoczne są płytkie wgłębienia o gładkiej i błyszczącej powierzchni, odróżniające się od zdrowego szkliwa. Przy stałej ekspozycji na kwasy żołądkowe, szkliwa jest coraz mniej, zęby ścierają się i tracą na objętości. Mogą być również bardziej żółte, co świadczyć będzie o odsłonięciu zębiny, wewnętrznej warstwy zęba, która naturalnie ma właśnie odcień żółci. Obnażeniu może ulec nawet miazga zębowa. Konsekwencją bulimii może być refluks żołądkowo-przełykowy, obecny również w nocy, co oznacza, że erozja szkliwa może mieć miejsce nawet wtedy, gdy chory nie jest tego świadomy.

- Uszkodzenia zębów spowodowane refluksem zwykle występują po jednej stronie szczęki, zależnie od pozycji w trakcie snu – wyjaśnia Joanna Oleksiak.

Kwaśne napoje deformują kształt zębów

Niektórzy chorzy z anoreksją lub bulimią, aby wypełnić pusty żołądek lub sprowokować wymioty wypijają wiele litrów napojów gazowanych dziennie. Napoje te ze względu na kwaśne pH i dużą ilość cukru, jeszcze bardziej rujnują zęby wywołując ich uszkodzenia po stronie zewnętrznej. Powodują zwłaszcza deformację zębów trzonowych. W wyniku działania kwaśnych napojów trzonowce mogą stracić swój kształt i wysokość, doprowadzając do zaburzeń okluzyjnych. Wreszcie, w skrajnych przypadkach jadłowstrętu dziąsła cofają się, wystawiając na działanie kwasów również korzeń zęba.

Głodówki prowadzą do stanów zapalnych dziąseł

W efekcie głodówki, organizm chorego na zaburzenia odżywiania jest niedożywiony, brakuje w nim wszystkich składników budulcowych i odżywczych – np. witaminy C, witaminy K i witaminy D. Objawia się on m.in. zmniejszeniem wydzielania śliny i suchością w ustach, co w dalszej konsekwencji może prowadzić do zapalenia dziąseł.

Zaburzenia łaknienia wywołują próchnicę, nadwrażliwość i przebarwienia

Zęby pozbawione szkliwa i śliny nie są właściwie chronione, a mechanizmy obronne organizmu osłabione. Dlatego właśnie pacjenci z zaburzeniami łaknienia są bardziej narażeni na próchnicę. A chorobę tę potęgują dodatkowo słodkie napoje wypijane w celu wywołania wymiotów, a także słodkie pokarmy spożywane w fazie objadania się.

Konsekwencją utraty tkanek twardych jest nadwrażliwość zębów na zimne i gorące temperatury, kwaśne i słodkie pokarmy, a nawet szczotkowanie. Z kolei zębina, po kontakcie z jedzeniem jest bardziej podatna na nieestetyczne przebarwienia.

Jeśli zaburzenie odżywiania nie jest leczone przyczynowo, to erozja szkliwa zębów może być nieodwracalna. Krawędzie zębów stają się coraz cieńsze, kruszeją i pękają, także pod wpływem uszkodzeń mechanicznych. U niektórych pacjentów starte siekacze mogą mieć tylko kilka milimetrów wysokości.

Jak chronić zęby przy zaburzeniach odżywiania?

Wielu chorych chcąc pozbyć się nieprzyjemnego posmaku po wymiotach popełnia radykalny błąd – szczotkuje od razu zęby wcierając żrące kwasy w szkliwo, czym jeszcze bardziej je osłabia. Niektórzy z nich myją zęby nawet i kilkanaście razy dziennie, narażając je na dodatkowe uszkodzenia. Tymczasem stomatolodzy zalecają, aby po incydencie wymiotów przepłukać usta wodą, wodą z sodą oczyszczoną lub mlekiem, a zęby szczotkować dopiero po min. 30 minutach od wymiotów.

– Zęby szczotkujemy od linii dziąseł w dół zęba. Robimy to przy użyciu szczoteczki z miękkim włosiem i pastą o zasadowym pH oraz niskim wskaźniku ścieralności, aby jak najbardziej chronić szkliwo. Warto również żuć gumę bez cukru, co pomoże stymulować produkcję śliny i pomoże przy refluksie żołądkowo-przełykowym – mówi Joanna Oleksiak.

Leczenie stomatologiczne w zaburzeniach odżywiania

Chory z zaburzeniami odżywiania powinien znajdować się pod opieką nie tylko psychiatry i terapeuty, ale także specjalistów wielu różnych dziedzin medycyny – również stomatologa. Pacjent w trakcie lub po terapii zaburzeń odżywiania wymaga bowiem kompleksowego leczenia stomatologicznego m.in. terapii ubytków próchniczych, usunięcia kamienia nazębnego, wymiany wypełnień, a często również wieloetapowych zabiegów np. leczenia kanałowego, ekstrakcji zębów i leczenia nadwrażliwości zębiny. Defekty estetyczne również są znaczne, więc zniszczone korony zębów wymagają odbudowy protetycznej.

- Taki pacjent często ma problem z akceptacją swojego wyglądu, a wyniszczone chorobą zęby mogą być kolejnym źródłem kompleksów. Dlatego zabiegi protetyczne i kosmetyczne są równie ważne. W tym celu możemy zastosować specjalne licówki mocowane od strony podniebiennej, co maksymalnie oszczędza własny ząb pacjenta. Licówki wzmacniają strukturę zęba i pozwalają skorygować jego kształt oraz zamaskować przebarwienia. Zabezpieczyć ubytki szkliwa i zębiny możemy również materiałem kompozytowym, koroną lub tzw. overlayem. Podstawą jest jednak terapia choroby podstawowej, my możemy jedynie starać się zminimalizować szkody stomatologiczne – mówi Joanna Oleksiak.

Opracowano na podstawie materiałów prasowych.

Magdalena Gajda