Zespół pieczenia jamy ustnej? Tak, istnieje. I jest naprawdę nieprzyjemny

Zespół pieczenia jamy ustnej (BMS, stomatodynia) to przewlekła choroba błony śluzowej jamy, często przebiegająca bez widocznych zmian w jej wyglądzie. Zespół pieczenia jamy ustnej wiąże się dolegliwościami bólowymi o różnym natężeniu. Jakie są przyczyny i objawy BMS? Jak przebiega leczenie zespołu pieczenia jamy ustnej?

Spis treści

1. Objawy zespołu pieczenia jamy ustnej
2. Rodzaje zespołu pieczenia jamy ustnej
3. Diagnostyka i leczenie pieczenia jamy ustnej

Zespół pieczenia jamy ustnej (ang. burning mouth syndrome, w skrócie BMS) jest przewlekłą chorobą błony śluzowej wyścielającej wnętrze jamy ustnej. Objawia się on uczuciem dyskomfortu w obrębie śluzówki o zróżnicowanym charakterze i nasileniu. W większości przypadków choroba przebiega bez widocznych zmian błony śluzowej. Czasami pojawiają się niewielkie odchylenia w zabarwieniu śluzówki. Zespół pieczenia jamy ustnej rozwija się u około 0,7-15 procent pacjentów (w zależności od badań). BMS dotyka około siedmiokrotnie częściej kobiet niż mężczyzn. Najczęściej objawy rozwijają się w okresie okołomenopauzalnym (5-6 dekada życia).

Objawy zespołu pieczenia jamy ustnej

Najbardziej charakterystycznym i najczęściej występującym objawem zespołu pieczenia jamy ustnej jest ból o zmiennym natężeniu. Ból ma charakter przewlekły, trwa minimum 4-6 miesięcy. Opisano przypadki w których dolegliwości bólowe utrzymywały się nawet przez kilka lat.

Ból jest często opisywany jako pieczenie, mrowienie, szczypanie w błony śluzowej jamy ustnej. Występuje najczęściej w okolicy języka (boczne powierzchnie, koniuszek języka) stan taki nazywany jest glossodynią. Opisywany często przez chorych jako "szczypanie języka". Nie jest to jednak jedyna lokalizacja, w której pojawiają się nieprzyjemne doznania.

Pacjenci uskarżają się na pieczenie podniebienia twardego, ból w okolicy wyrostków zębodołowych lub policzków. Rozlane stany bólowe całej jamy ustnej nazywane są stomatodynią. W rzadkich przypadkach ból, pieczenie może lokalizować się w gardle. Ból ma charakter przewlekły trwający kilka miesięcy, a nawet lat. Charakteryzuje się zmiennym natężeniem, w wielu przypadkach nasilenie bólu spada podczas spożywanie posiłków.

Innym objawami często towarzyszącymi bólowi w zespole pieczenia jamy ustnej są zburzenia smaku (uczucie goryczy lub metaliczny posmak w ustach), parestezje.

Chorzy podają także uciążliwe uczucie suchości błony śluzowej opisywane jako uczucie piasku w ustach. Przeważnie są to tylko subiektywne doznania pacjenta a wydzielanie śliny pozostaje w granicach normy.

W zależności od przebiegu klinicznego (lokalizacji, natężenia bólu oraz pory jego występowania) dokonano podziału zespołu pieczenia jamy na 3 podtypy. Jest to podział zaproponowany przez dwóch badaczy, Lameya i Lewisa:

• typ 1 - ból pojawia się każdego dnia, jest nieobecny po przebudzeniu, rozpoczyna się i nasila w trakcie dnia;
• typ 2 - ból obecny codziennie, wyczuwalny już po przebudzeniu, nie ustępuję w trakcie dnia;
• typ 3 - ból nietypowy, pojawi się co kilka dni w nietypowych lokalizacjach np. gardło.

Rodzaje zespołu pieczenia jamy ustnej

W literaturze fachowej spotkać można podział zespołu pieczenia jamy ustnej na dwa rodzaje:

• pierwotny zespół pieczenia jamy ustnej;
• wtórny zespół pieczenia jamy ustnej.

W obu zespołach objawy są identyczne z przedstawionymi wcześniej. Różnicą między typem pierwotnym a wtórnym jest przyczyna wywołująca nieprzyjemne odczucia.

Pierwotny zespół pieczenia jamy ustnej jest jednostką chorobą o niewyjaśnionej etiologii. Oznacza to, że nie poznano przyczyny schorzenia. Przypuszcza się, że przyczyna może być związana z zaburzeniami w układzie nerwowym.

Bardzo ważne w procesie późniejszego leczenia jest rozpoznanie czy do czynienia mamy z wtórnym czy pierwotnym zespołem pieczenia jamy ustnej.

Wtórny zespół pieczenia jamy ustnej jest zespołem wyżej wymienionych objawów występujących wraz ze schorzeniami ogólnymi (niedokrwistości, cukrzyca, zaburzenia wydzielania hormonów tarczycy, zaburzenia hormonalne u kobiet w okresie menopauzalnym, choroba refluksowa), niedoborami witamin i mikroelementów (niedobory witamin z grup B, kwasu foliowego, niedobory żelaza), alergiami pokarmowymi.

Zespół pieczenia jamy ustnej może być związany także z zaburzeniami o tle psychicznymi. Depresja czy też z zaburzenia o podłożu lękowym (należące do grupy zaburzeń nerwicowych) mogą być przyczyną uciążliwych dolegliwości.

Pieczenie błony śluzowej jamy ustnej może być także związane z przyjmowaniem niektórych leków np. inhibitorów ACE - leki na nadciśnienie. Często BMS jest także powiązany z miejscowymi czynnikami wynikającymi m.in z zakażeń bakteryjnych, grzybiczych czy wirusowych. Użytkowanie niewłaściwie wykonanych protez, alergie kontaktowe na substancje chemiczne w nich zawarte czy po prostu niewłaściwa higiena jamy ustnej też mogą stać się przyczyną wtórnego zespołu pieczenia jamy ustnej. Czasami ból błony śluzowej jamy ustnej towarzysz zgrzytaniu, zaciskaniu zębów, czyli bruksizmowi.

Diagnostyka i leczenie pieczenia jamy ustnej

Zespół pieczenia jamy ustnej, ze względu na złożoną i nie do końca wyjaśnioną etiologię, jest bardzo trudnym zarówno diagnostycznie, jak i terapeutycznie schorzeniem. Wymaga indywidualnego podejścia do każdego pacjenta. Proces leczniczy jest długotrwały i wymaga współpracy lekarzy wielu specjalności. Głównym objawem jest przewlekły, uciążliwy ból co dodatkowo utrudnia cały proces.

W trakcie diagnozy bardzo ważne jest ustalenie przyczyny zespołu pieczenia jamy ustnej. Wszystkie miejscowe i ogólne schorzenia mogące być przyczyną dolegliwości powinni zostać wyeliminowane. Leczenie miejscowe polega na sanacji jamy ustnej, usunięciu wadliwych uzupełnień protetycznych, eliminacja parafunkcji, leczeniu wad zgryzu. Jeżeli to konieczne, powinno zostać wdrożone leczenie przeciwbakteryjnych, przeciwgrzybicze zgodnie z obowiązującymi zasadami.

Warto pamiętać o odpowiedniej diecie: pokarmy szczególnie kwaśne lub ostre mogą powodować nasilenie objawów bólowych - należy ich unikać. Wskazane jest utrzymywanie dobrej higieny jamy ustnej, stosowanie roztworów do płukania jamy ustnej, można rozważyć zastosowanie preparatów sztucznej śliny.

W przypadku schorzeń ogólnych nieoceniona jest rola dokładnego wywiadu chorobowego zebranego przez lekarza. Wszystkie choroby ogólne, mogące być przyczyną zespołu pieczenia jamy ustnej, powinny być prawidłowo kontrolowane przez odpowiedniego lekarza.

Jeżeli u pacjenta nie rozpoznano wcześniej żadnego ze schorzeń, które może być przyczyną dolegliwości bólowych śluzówki, diagnostyka powinna zostać poszerzona. Badania krwi, sprawdzenie poziomu hormonów, testy alergiczne to tylko niektóre z badań, które mogą zostać wykonane.

Jeżeli wdrożone postępowanie lecznicze przynosi efekty i powoduje poprawę, można przyjąć, że chory cierpi na wtórny zespół pieczenia jamy ustnej. W ciężkich przypadkach, po przeprowadzeniu dokładnych badań i konsultacji specjalistycznych może zostać zalecone przyjmowanie środków farmakologicznych o działaniu ogólnym.