Wybity ząb – co robić po urazie zębów?

Wybity ząb to jeden z tych urazów, które kojarzone są z dziecięcymi wypadkami – tymczasem często przydarzają się również dorosłym. Warto jednak wiedzieć, że nawet wybita jedynka nie zawsze musi być powodem do niepokoju: w wielu przypadkach wybity ząb da się uratować. Co robić po urazie, by uratować wybity ząb?

Spis treści

1. Wybity ząb - co robić?
2. Wybity ząb - jak uratować? Ważny czas i transport
3. Wybity ząb - jak wygląda wizyta stomatologiczna po urazie?
4. Wybity ząb - możliwe powikłania

Wybity ząb, czy to u dzieci, czy u dorosłych, zazwyczaj bywa następstwem aktywności fizycznej i związanych z nią wypadków – uderzenia piłką w twarz, kopnięcia, wypadku na rowerze, upadku.

W pewnych przypadkach można temu zapobiec: na przykład jeżeli uprawiasz sporty kontaktowe, sztuki walki, jesteś narażony na uderzenie w obrębie głowy warto zainwestować, stosunkowo niewiele w porównaniu do kosztów leczenia zębów, w odpowiedni ochraniacz.

Na rynku dostępne są zarówno standardowe, termoformowalne protektory jak i wykonywane na podstawie wycisków łuków zębowych indywidualne ochraniacze. Idea jest prosta, cały łuk górny, czasem jednocześnie górny i dolny, pokrywa się elastyczną szyną, która ma rozkładać siłę uderzenia na większą powierzchnię.

Takich ochraniaczy nikt jednak nie nosi przez całą dobę. Trudno również odmawiać sobie (i dziecku) aktywności fizycznej lub pewnych rozrywek. Dlatego warto wiedzieć, co robić, kiedy dojdzie do urazu, by uratować wybity ząb.

Wybity ząb - co robić?

Jeżeli już do wypadku doszło, to właśnie te pierwsze chwile decydują o dalszych szansach na to, czy ząb uda się ocalić. Najważniejszym celem jest zawsze zdrowie ogólne - w poważnych sytuacjach wybity lub złamany ząb schodzi na bardzo daleki plan.

W sytuacjach zagrożenia zawsze należy postępować zgodnie z zasadami BLS (Basic Life Support – podstawowe zabiegi resuscytacyjne). Dopiero kiedy wiadomo, że główną dolegliwością jest uraz zębowy, skupiamy się na kwestiach stomatologicznych.

Po każdym urazie zęba, nawet gdy tkwi on w jamie ustnej, należy zgłosić się do stomatologa - nie każdy uraz oznacza utratę zęba, równie dobrze ząb może ulec złamaniu wewnątrz zębodołu, przerwaniu unaczynienia miazgi lub przemieszczeniu w obrębie kości.

Warto znaleźć wyłamane fragmenty i wybite zęby - po pierwsze to dowód, że nie został on połknięty, zaaspirowany do dróg oddechowych lub wtłoczony do innych tkanek. Po drugie, wybity ząb można wprowadzić z powrotem do zębodołu (replantacja), a wyłamany fragment wykorzystać do odbudowy.

Należy jednak spełnić pewne kluczowe warunki, z których najważniejszy jest czas oraz sposób zabezpieczenia zęba. 

Wybity ząb - jak uratować? Ważny czas i transport

To, ile czasu może minąć od urazu do fachowej pomocy, zależy od sposobu przetransportowania zęba (lub jego fragmentu) oraz fazy rozwoju zęba - inaczej wygląda to w uzębieniu niedojrzałym, a inaczej u osób dorosłych.

Osoba z urazem zębowym musi trafić na fotel stomatologiczny jak najszybciej. Nie bez znaczenia pozostaje sposób i czas w jakim utracone uzębienie zostanie przetransportowane do gabinetu. Rolą pacjenta jest zgłosić się do lekarza, postępować wg zaleceń dietetycznych i higienicznych zaordynowanych adekwatnie do urazu oraz obserwować czy nie dzieje się coś niepokojącego po urazie zębowym.

Nadrzędnym celem jest stworzenie jak najlepszych warunków do utrzymania żywych komórek ozębnej i miazgi. Środowisko transportu musi więc gwarantować wilgoć, stabilność osmotyczną i mikrobiologiczną.

Ząb można dostarczyć do gabinetu na sucho - wtedy mamy tylko godzinę, aby umieścić ząb w zębodole, lecz utrata wilgotności przez tkanki zmniejsza szansę powodzenia.

Dlatego do transportu zęba warto wykorzystać takie płyny jak:

• sól fizjologiczna (zyskujemy godzinę, a wilgoć poprawia rokowanie)
• pasteryzowane mleko (zyskujemy 6 godzin)
• roztwór Hanka (24 godz.)
• a nawet ślinę pacjenta, który utracił ząb (co daje nam dwie godziny)

Należy natomiast unikać wody wodociągowej ze względu na jej właściwości osmotyczne, które przyspieszą obumieranie cennych komórek ozębnej.

Jeżeli czas transportu będzie dłuższy, to szansa na zachowanie żywotnej ozębnej znika, a rośnie odsetek niepowodzeń i powikłań pourazowych.

Urazowa utrata zębów w przypadku uzębienia z zakończonym rozwojem często wiąże się z potrzebą leczenia kanałowego. Jest tak, gdy w trakcie urazu dochodzi do uszkodzenia pęczka naczyniowo-nerwowego, w następstwie którego dochodzi do martwicy miazgi.

U dzieci uzębienie jest w fazie rozwojowej, a co za tym idzie, wiele zębów stałych wciąż posiada szerokie otwory wierzchołkowe. Duża powierzchnia otworu i młoda miazga z dużym potencjałem do rewaskularyzacji (ponownego wytworzenia pęczka naczyniowego) powodują, że replantacja zębów niedojrzałych charakteryzuje się większym odsetkiem zachowanej żywotnej miazgi niż u pacjentów dorosłych.

Fragmenty koron zębów należy dostarczyć do gabinetu w warunkach podobnych jak całe zęby. Wysuszone szkliwo i zębina w odłamie będą gorzej rokować na trwającą długo odbudowę ze względu na mniejszą adhezję materiałów stomatologicznych i większą kruchość.

Wybity ząb - jak wygląda wizyta stomatologiczna po urazie?

W badaniu pourazowym lekarz dentysta skupi się na kilku elementach tak, aby wybrać najlepsze rozwiązanie problemu. Po pierwsze: wywiad medyczny.

Przed wizytą należy więc przygotować się na pytania dotyczące okoliczności urazu, momentu zdarzenia, stanu ogólnego. Nie chodzi tu o ciekawość lekarza, a o ustalenie, czy nie doszło do wstrząśnienia mózgu i czy nie należy spodziewać się poważniejszych komplikacji ogólnomedycznych.

Ponadto, w szczególnych sytuacjach konieczna będzie również profilaktyka przeciwtężcowa.

Czytaj też: Tężec - zakażenie, objawy, leczenie

Kolejne pytania pomogą lekarzowi ustalić stomatologiczną historię pacjenta – to, czy wcześniej dochodziło do podobnych sytuacji, jakie dolegliwości pojawiły się po urazie, czy ząb był leczony wcześniej z innych powodów, itd.

Po przeprowadzeniu pełnego wywiadu lekarz przejdzie do badania przedmiotowego. Sprawdzi stan uszkodzonego zęba (przyniesionego w ustach bądź w pojemniku), kondycję zębodołu, żywotność zębów, zdrowie przyzębia i dziąseł, oceni ogólny stan jamy ustnej oraz przyległych okolic.

W trakcie badania pourazowego wykonane zostaną również zdjęcia rentgenowskie zębów po to, by ocenić okoliczne tkanki i same zęby.

Po zakończonej diagnostyce lekarz odpowiednio do sytuacji zaopatrzy uraz. Odbuduje uszkodzoną koronę, zreplantuje rokujący ząb, usunie odłamki zębów z tkanek miękkich, przeprowadzi leczenie endodontyczne, wyłączy ząb ze zgryzu, założy elementy ortodontyczne celem repozycji zęba lub zszynuje zęby itd. - wszystko odpowiednio do stanu pacjenta.

Należy jednak pamiętać o tym, że leczenie pourazowe zębów to proces trwający miesiące, a nawet lata. Wynika to z konieczności długotrwałej obserwacji i kontroli, czy nie rozwijają się powikłania urazu.

Niestety, nie u każdego pacjenta leczenie zachowawcze da efekty - z tym należy się liczyć. Ząb może zostać odrzucony lub mogą rozwinąć się poważne komplikacje. Wtedy jedyną alternatywą mogą okazać się rozwiązania protetyczne.

Czytaj też: Protezy zębowe: stałe czy ruchome?

Wybity ząb - możliwe powikłania

Ząb po urazie należy obserwować przez kilkanaście następnych miesięcy. W tym czasie bezwzględnie konieczne są wizyty kontrolne, w trakcie których lekarz oceni stan odbudowy, tkanki zęba, miazgę, ozębną, przyzębie i sprawdzi, czy nie rozwijają się powikłania.

Z tym poradzi sobie stomatolog, jednak bez czujności ze strony pacjenta rychła interwencja może okazać się niemożliwa. Sygnałem, że po urazie dzieje się coś niepokojącego, jest ból zęba, który mimo wcześniejszego leczenia nie ustępuje, a nawet się zaostrza.

Trzeba też zwracać uwagę czy ząb nie zmienia barwy z odcieni bieli i żółci na różowy (co świadczyć może o resorpcji) lub siny (prawdopodobna martwica miazgi). Utrata stabilności zęba i wzrost jego ruchomości to kolejny znak, że trzeba pilnie zgłosić się do stomatologa.

Czytaj też: Martwy ząb. Jak go rozpoznać i czy może boleć?

O autorze

Mateusz Król

Student V roku stomatologii na Uniwersytecie Medycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Aktywny członek SKN Chirurgii Szczękowo-twarzowej oraz SKN Stomatologii Zachowawczej i Endodoncji. Autor wystąpień konferencyjnych oraz publikacji naukowych. Szczególnie zainteresowany zagadnieniami chirurgii jamy ustnej oraz stomatologii zachowawczej.

Czytaj więcej artykułów tego autora

Mateusz Król