Wędzidełka w jamie ustnej – co warto o nich wiedzieć?

Weryfikacja

Autor: Krzysztofa Białożyt

Wędzidełko to fałd błony śluzowej jamy ustnej, łączący ze sobą jej struktury. W jamie ustnej występuje wędzidełko wargi górnej i dolnej, a także wędzidełko języka. Rozmiary wędzidełek są niewielkie, ale ich nieprawidłowości mogą zaburzać anatomię i funkcjonowanie całej jamy ustnej. Dowiedz się, jakie funkcje pełnią wędzidełka, kiedy i dlaczego należy podcinać wędzidełka oraz jak przebiega zabieg podcinania wędzidełek.

Spis treści

1. Czym są wędzidełka?
2. Jakie są nieprawidłowości w budowie wędzidełka?
3. Kiedy podcinać wędzidełka?
4. Jak wygląda korekcja wędzidełka? Rodzaje zabiegów 
5. Jakie są przeciwwskazania do zabiegu? 

Czym są wędzidełka?

Wędzidełko to struktura zbudowana z tkanki łącznej. Wędzidełko jest cienkim fałdem błony śluzowej, którego zadaniem jest podtrzymywanie i łączenie ze sobą struktur jamy ustnej. Wewnątrz jamy ustnej wyróżnia się trzy najważniejsze wędzidełka:

1. wędzidełko wargi górnej, które łączy wargę górną z dziąsłem powyżej górnych siekaczy,
2. wędzidełko wargi dolnej, które łączy wargę dolną z dziąsłem poniżej dolnych siekaczy,
3. wędzidełko języka, które łączy podstawę języka z dnem jamy ustnej.

Każde z wymienionych wędzidełek możemy obejrzeć w lustrze po odpowiednim odsłonięciu warg lub podniesieniu języka do góry. Prawidłowo zbudowane wędzidełka powinny podtrzymywać elementy jamy ustnej we właściwym położeniu. Jednocześnie, wędzidełka muszą być na tyle długie, aby zachowana była wystarczająca ruchomość warg i języka.

Każde wędzidełko powinno być odpowiednio umiejscowione, mieć odpowiednie wymiary i konsystencję. Nieprawidłowe warianty budowy wędzidełek mogą nieść za sobą istotne konsekwencje stomatologiczne, ortodontyczne i logopedyczne.

Jakie są nieprawidłowości w budowie wędzidełka?

Wady budowy wędzidełek powstają zwykle na wczesnych etapach życia człowieka. Niektóre zaburzenia mają istotne konsekwencje już w okresie niemowlęcym - w takich przypadkach powinny zostać jak najwcześniej skorygowane. W innych przypadkach wady wędzidełek mogą ujawniać się w późniejszych okresach. Niektóre wędzidełka wymagają korekcji dopiero w okresie dorosłości.

Do najczęstszych nieprawidłowości budowy wędzidełek należą:

• skrócenie wędzidełka – zbyt krótkie wędzidełko blokuje prawidłową ruchomość elementów jamy ustnej. Skrócenie wędzidełka powoduje stałe „pociąganie” okolicznych tkanek. Zbyt krótkie wędzidełka wargowe mogą skutkować odsłanianiem dziąseł i rozwojem paradontozy. Z kolei skrócone wędzidełko językowe u niemowlęcia powoduje problemy z karmieniem oraz zaburzenia rozwoju mowy. Skrócone wędzidełka zwiększają również podatność na próchnicę i stany zapalne przyzębia.
• przerost wędzidełka – czyli jego nadmierne pogrubienie, spowodowane rozrostem tkanki łącznej w obrębie wędzidełka. Przerośnięte wędzidełko może skutkować nieprawidłowym położeniem dziąseł, a także trudnością z utrzymaniem higieny. Przerost wędzidełka bywa również korygowany ze względów estetycznych.
• nieprawidłowy przyczep wędzidełka – dotyczy najczęściej wędzidełek wargowych. Prawidłowe wędzidełko powinno przyczepiać się w okolicy dziąsła. Przesunięcie przyczepu wędzidełka w stronę powierzchni zębów zaburza anatomię łuków zębowych. Zbyt daleki przyczep wędzidełka może skutkować diastemą, czyli przerwą pomiędzy siekaczami.

Przeczytaj też: Skutki złej higieny jamy ustnej. Jak dbać o zęby?

Kiedy podcinać wędzidełka?

Na decyzję dotyczącą korekcji wędzidełka składa się wiele czynników. Należy uwzględnić rodzaj wady oraz jej konsekwencje kliniczne, wiek pacjenta oraz ryzyko rozwoju powikłań. Ostateczna decyzja może wymagać konsultacji kilku specjalistów (stomatolog, ortodonta, chirurg szczękowy, logopeda). Ogólne zasady korekcji są odrębne dla każdego rodzaju wędzidełka.

W przypadku wędzidełka wargi górnej najczęstszą nieprawidłowością jest nadmierne skrócenie lub nieprawidłowy przyczep, powodujące pociąganie górnego dziąsła w stronę wargi. W konsekwencji dochodzi do rozsunięcia górnych siekaczy i powstania diastemy, czyli przerwy pomiędzy jedynkami. W takiej sytuacji decyzja o podcięciu wędzidełka zależy głównie od wieku pacjenta. Diastema u dziecka posiadającego jeszcze zęby mleczne jest zjawiskiem prawidłowym, ponieważ zapewnia przestrzeń do wyrzynania zębów stałych w przyszłości. W przypadku utrzymywania się diastemy po wymianie zębów na stałe, brak podcięcia wędzidełka może przyczyniać się do pogłębienia wad zgryzu.

Innym wskazaniem do korekcji wędzidełka wargi górnej jest nadmierne pociąganie dziąseł ku górze, skutkujące odsłonięciem szyjek zębowych. To powikłanie zwiększa ryzyko zapaleń przyzębia, a w konsekwencji – rozwoju paradontozy. Objawem zwiększonego ryzyka  takich powikłań jest tzw. syndrom pociągania. Jeżeli przy pociągnięciu wargi do przodu powierzchnia dziąsła ulega zbieleniu, oznacza to, że wskazane jest profilaktyczne podcięcie wędzidełka. Przyczyną korekcji wędzidełka wargi górnej mogą być również względy estetyczne. Na taki zabieg najczęściej decydują się osoby posiadające tzw. dziąsłowy typ uśmiechu oraz przerośnięte wędzidełko, które może stanowić defekt kosmetyczny.

Wędzidełka wargi dolnej należy podcinać w sytuacjach analogicznych do wędzidełek wargi górnej. Najczęstsze wskazania do ich korekcji to:

• odsłonięcie szyjek zębowych w dolnym łuku zębowym,
• ryzyko rozwoju paradontozy,
• wady zgryzu.

Skrócenie wędzidełka wargi dolnej może wiązać się z nieprawidłową budową przedsionka jamy ustnej. Podobnie jak w przypadku wędzidełka wargi górnej, jego podcinanie wykonuje się po okresie wyrzynania zębów stałych u starszych dzieci i osób dorosłych. Korekcję wędzidełek wargowych często przeprowadza się jako wstęp do dalszych etapów leczenia (założenie aparatu ortodontycznego, zabiegi protetyczne).

Wskazania do podcięcia wędzidełka języka są odmienne niż w przypadku wędzidełek wargowych. Nieprawidłowości wędzidełka języka zwykle ujawniają się na bardzo wczesnych etapach życia dziecka. Skrócone wędzidełko języka może zaburzać odruch ssania i utrudniać karmienie. W takim przypadku z korekcją wędzidełka nie powinno się zwlekać – zabieg należy przeprowadzić w wieku niemowlęcym.

Brak korekcji wędzidełka języka może powodować wiele konsekwencji w dalszym rozwoju dziecka. Zaburzona ruchomość języka skutkuje trudnością w wypowiadaniu niektórych głosek, może powodować ślinotok, seplenienie, a także wady zgryzu. Nieprawidłowa budowa wędzidełka języka bywa rozpoznawana w gabinecie logopedy ze znacznym opóźnieniem, jako przyczyna zaburzeń rozwoju mowy.

Przeczytaj też: Do czego prowadzą wady zgryzu?

Jak wygląda korekcja wędzidełka? Rodzaje zabiegów 

Korekcja wędzidełek w jamie ustnej najczęściej odbywa się poprzez niewielki zabieg chirurgiczny. W zależności od warunków anatomicznych wykonuje się jeden z poniższych zabiegów:

• frenulotomia, czyli podcięcie wędzidełka;
• frenulektomia, czyli całkowite wycięcie wędzidełka;
• frenuloplastyka, czyli korekta kształtu i położenia wędzidełka.

O rodzaju wykonywanego zabiegu decyduje lekarz przeprowadzający operację. Przebieg każdego typu korekcji wędzidełek wargowych jest podobny. Są to drobne zabiegi chirurgiczne, trwające najczęściej kilka minut. Na początku zabiegu podawane jest znieczulenie miejscowe, najczęściej w postaci żelu lub sprayu. Czasami konieczne jest podanie znieczulenia w formie zastrzyku w okolicy dziąsła. Następnie wędzidełko, w zależności od potrzeb, zostaje podcięte, przesunięte lub całkowicie usunięte.

Do podcięcia wędzidełka używa się skalpela chirurgicznego, lasera lub noża elektrycznego. Użycie tradycyjnego noża chirurgicznego może wymagać założenia szwów w miejscu nacięcia. W zabiegach z wykorzystaniem lasera lub noża elektrycznego krwawienie w zasadzie nie występuje, dlatego często zakładanie szwów nie jest konieczne.

Zabiegi korekcji wędzidełek wargowych są wykonywane w trybie ambulatoryjnym – pacjent może tego samego dnia wrócić do domu. Gojenie rany po operacji może trwać kilka dni. W tym okresie zaleca się oszczędzający tryb życia, przyjmowanie pokarmów półpłynnych oraz stosowanie leków przeciwbólowych w razie potrzeby. Jeżeli po zabiegu zostały założone szwy, ich usunięcia dokonuje się po kilku dniach.

Zabieg podcięcia wędzidełka języka najczęściej wykonywany jest w wieku niemowlęcym. Wędzidełko jest wówczas najcieńsze i najdelikatniejsze, dzięki czemu bolesność zabiegu jest minimalna. Po zabiegu może pojawić się niewielkie krwawienie, które ustępuje samoistnie w ciągu kilku minut. Dziecko może zostać normalnie nakarmione niedługo po zabiegu.

Ważnym elementem zaleceń po zabiegu korekcji wędzidełek są ćwiczenia usprawniające. Nawet kilka minut dziennie zapewnia odpowiednią ruchomość i elastyczność poszczególnych struktur jamy ustnej. Rozpoczęcie ćwiczeń zaleca się po zagojeniu rany pooperacyjnej. Po dokładne instrukcje warto zwrócić się do lekarza wykonującego zabieg lub logopedy.

Przeczytaj też: Jakie są przyczyny powstawania nadziąślaków?

Jakie są przeciwwskazania do zabiegu? 

Podcinanie wędzidełka to zabieg chirurgiczny o minimalnej inwazyjności, dlatego istnieje stosunkowo niewiele przeciwwskazań do jego wykonania. Jedynym trwałym ograniczeniem możliwości korekcji wędzidełka są stany zmniejszonej krzepliwości krwi. Zarówno choroby zmniejszające krzepliwość krwi (np. hemofilia), jak i zażywanie leków rozrzedzających krew, mogą skutkować nadmiernym krwawieniem podczas zabiegu.

Pozostałe przeciwwskazania do korekcji wędzidełek mają charakter tymczasowy. Należy powstrzymać się od operacji w okresie infekcji lub zaostrzenia schorzeń przewlekłych. W przypadku stanu zapalnego w obrębie jamy ustnej zabieg powinien zostać odroczony o kilka dni.

O autorze

Krzysztofa Białożyt

Studentka medycyny na Collegium Medicum w Krakowie, powoli wkraczająca w świat ciągłych wyzwań pracy lekarza. Szczególnie zainteresowana ginekologią i położnictwem, pediatrią oraz medycyną stylu życia. Miłośniczka języków obcych, podróży i górskich wędrówek.

Krzysztofa Białożyt