Jak dbać o higienę jamy ustnej z aparatem ortodontycznym?

Weryfikacja

Autor: Dominika Wilk

Aparat ortodontyczny to najlepszy wynalazek do korygowania wady zgryzu, czy krzywego uzębienia, jednak ma jedną poważną wadę – sprzyja szybszemu odkładaniu się płytki nazębnej, a tym samym zwiększa ryzyko próchnicy. Jeśli nosisz taki aparat, a nie chcesz mieć ubytków, sprawdź, jak poprawnie czyścić zęby i jakich akcesoriów powinieneś używać, aby w pełni zadbać o higienę jamy ustnej.

Spis treści

1. Dlaczego noszenie aparatu ortodontycznego zwiększa ryzyko próchnicy?
2. Aparat ortodontyczny a zwiększony biofilm bakterii
3. Czym czyścic zęby z nałożonym aparatem ortodontycznym?
4. Jak prawidłowo czyścić zęby z aparatem ortodontycznym?
5. Etapy mycia zębów z założonym aparatem ortodontycznym

Dlaczego noszenie aparatu ortodontycznego zwiększa ryzyko próchnicy?

Większe ryzyko rozwoju próchnicy podczas noszenia stałego aparatu ortodontycznego związane jest z obecnością w jamie ustnej dodatkowych elementów aparatu takich jak np. zamki, sprężynki, jak również materiałów niezbędnych do ich umocowania, które utrudniają czyszczenie powierzchni zęba.

Chodzi tu zarówno o problem z samooczyszczaniem się zębów przy pomocy śliny, która w jamie ustnej bez aparatu obmywa zęby i w ten sposób zmywa resztki zalegającego pokarmu, jak również o trudności z czyszczeniem mechanicznym przy pomocy szczoteczki do zębów, czy dodatkowych akcesoriów czyszczących typu: nitka dentystyczna, czyściki.

Aparat ortodontyczny a zwiększony biofilm bakterii

Bakterie znajdujące się w jamie ustnej mogą występować w postaci rozproszonych drobnoustrojów lub też zlepiać się w skupiska, tworząc biofilm. W tym drugim przypadku otoczone są polimerami cukrów i białek, które dodatkowo chronią je przed usunięciem z powierzchni zębów.

W jamie ustnej pozbawionej aparatu ortodontycznego bakterie są nieustannie spłukiwane wraz ze śliną, co zmniejsza ryzyko tworzenia się płytki nazębnej. Dodatkowo ślina utrzymuje pH w granicach między 6,75 a 7,25, sprawiając, że środowisko staje się niekorzystne dla drobnoustrojów.

Biofilm bakteryjny, w korzystnych dla drobnoustroju warunkach (czyli np. podczas noszeniu aparatu ortodontycznego), potrafi stworzyć się w kilka godzin. Najpierw pojawia się na zębach osłonka (może powstać nawet kilka minut po myciu zębów), do której przyczepiają się bakterie planktoniczne. Ich umocowanie na zębie nie jest jeszcze stabilne.

Aby tak się stało, bakterie zaczynają produkować specjalną, śliską substancję, która umożliwia im lepszą przyczepność do powierzchni zębów. Potem, dzięki podziałowi komórek, kolonia drobnoustrojów zaczyna się rozrastać tworząc biofilm.

Po stworzeniu odpowiedniej grubości kolonii, część zbitych ze sobą komórek bakteryjnych może się odczepiać i przytwierdzać do kolejnych powierzchni zębów. W ten sposób zajmuje nowe obszary.

Aparat ortodontyczny tworzy warunki sprzyjające tworzeniu się biofilmu. Bakteriom łatwiej otoczyć powierzchnię zębów pod poszczególnymi częściami aparatu, a ślina ma trudniejszy dostęp do szkliwa i nie może go dokładnie obmywać.

Według doniesień naukowych, długotrwałe leczenie ortodontyczne sprzyja rozwojowi bakterii odpowiedzialnych za rozwój próchnicy i zwiększa ryzyko chorób przyzębia. W związku z tym osoby noszące aparat ortodontyczny muszą się spodziewać zwiększonej ilości ubytków, demineralizacji szkliwa, czy stanów zapalnych dziąseł.

Czym czyścic zęby z nałożonym aparatem ortodontycznym?

Choć wiele osób przyzwyczajonych jest do mycia zębów zwykłą szczoteczką manualną z płaskim włosiem, po nałożeniu aparatu ortodontycznego musi zmienić ją na szczoteczkę ortodontyczną ze zróżnicowanym włosiem i specjalnym rowkiem po środku. Powód jest jeden: tego typu szczoteczka może dotrzeć do wszystkich warstw zęba oraz aparatu.

Zwykła szczoteczka ślizga się tylko po powierzchni aparatu i nie da rady dokładnie doczyścić zębów. Kiedy dłuższe włosie szczoteczki ortodontycznej dociera do zębów i myje je dokładnie, w tym samym czasie krótsze włosie czyści elementy aparatu. Jeśli ktoś nie radzi sobie z manualnym myciem zębów, może sięgnąć po szczoteczkę elektryczną.

Ważne jednak, aby użył do niej specjalnej końcówki przeznaczonej do mycia aparatu ortodontycznego. Tego typu szczoteczka ułatwi mycie zębów, choć i przy niej należy zwracać baczną uwagę, czy wszystkie zakamarki i przestrzenie między zębami a aparatem zostały wyczyszczone.

Oprócz dedykowanej szczoteczki, do zachowania pełnej higieny jamy ustnej niezbędna jest specjalna nitka ortodontyczna, jak również irygator oraz płyn do płukania ust.

Jak prawidłowo czyścić zęby z aparatem ortodontycznym?

W higienie jamy ustnej ważna jest częstotliwość mycia zębów oraz aparatu ortodontycznego. O ile przy zębach pozbawionych aparatu wystarczy mycie dwa razy dziennie, o tyle u pacjentów ortodontycznych musi to być zwielokrotnione.

Czasem sytuacja wymaga tego, aby myć zęby po każdym posiłku, szczególnie takim, gdzie jedzenie utyka między aparatem i zębami. Jak pokazują badania, częstotliwość mycia ma związek z powstawaniem zmian chorobowych w jamie ustnej.

Jedna z analiz statystycznych prowadzona wśród dzieci noszących aparaty ortodontyczne wykazała, że dzieci, które myły zęby częściej, przynajmniej 3 razy dziennie, a przy tym czyściły dokładnie aparat szczoteczką do zębów, nie miały zmian na uzębieniu lub błonie śluzowej.

Natomiast te dzieci, które ograniczały się do higieny jamy ustnej tylko do 2 razy dziennie, a przy tym nie myły aparatu tylko go opłukiwały, miały zmiany chorobowe (nawet do 64% badanych).

W badaniu brały udział zarówno dzieci noszące aparat stały, jak i ruchomy, wyjmowany. Nie zmienia to jednak faktu, że częstsze zabiegi higieniczne i dokładne mycie aparatu, który pokrywa zęby, decyduje o częstotliwości występowania zmian próchnicowych i dziąsłowych.

Zgodnie z zaleceniami ortodontów, osoby noszące stały aparat ortodontyczny, powinny myć zęby po każdym posiłku.

Etapy mycia zębów z założonym aparatem ortodontycznym

Pierwszym etapem czyszczenia jamy ustnej z aparatem ortodontycznym powinno być dokładne wyczyszczenie aparatu z przodu. Można to zrobić np. przy pomocy manualnej szczoteczki ortodontycznej, którą układamy poziomo i tak ułożoną czyścimy powierzchnię aparatu.

Kolejny krok to zastosowanie szczoteczką ruchu wymiatającego, podobnego do tego, którym czyścimy zęby bez aparatu. Układamy wtedy szczoteczkę pod kątem 45 stopni i zaczynając od linii dziąseł, robimy ruch wymiatający w kierunku aparatu i dołu zębów. Postępujemy tak z każdym zębem po kolei.

Drugi etap to czyszczenie powierzchni międzyzębowych. W utrzymaniu ich czystości pomaga specjalna szczoteczka międzyzębowa, tak zwany wyciorek, którą wkładamy pod druciki aparatu i tam czyścimy nią zarówno elementy aparatu, jak i przestrzenie międzyzębowe. Uzupełnieniem tego etapu jest zastosowanie małej szczoteczki w kształcie pędzelka, która doczyści nam tę przestrzeń, jaką nie udało nam się wymyć wyciorkiem.

Trzeci etap to dokładne usuwanie wszelkich drobinek pokarmu przy pomocy specjalnej nitki ortodontycznej. Różni się ona od zwykłej nitki tym, że posiada trzy warstwy. Pierwsza z nich jest sztywna, druga jest miękka i służy do czyszczenia zamków aparatu jak i przestrzeni międzyzębowych, a trzecia przypomina już strukturą zwykłą nitkę dentystyczną.

Taką nitkę przewlekamy pod drucikiem aparatu, wkładamy ją w przestrzeń międzyzębową i usuwamy resztki pokarmu, których nie udało nam się wymyć szczoteczką.

Ostatni etap to płukanie ust specjalnym płynem odkażającym. Pozwala on nam zachować pełną higienę jamy ustnej i działa bakteriobójczo. Przy noszeniu aparatu ortodontycznego ważne jednak, aby używać bezbarwnego płynu, gdyż kolorowy może nieładnie przebarwić gumki i sprawić, że wokół zębów utworzą się brązowe przebarwienia.

Dominika Wilk