Czy plomby amalgamatowe są szkodliwe? Czy trzeba je wymieniać?

Czy plomby amalgamatowe są szkodliwe? Czy trzeba je wymieniać? Mimo że zawarta w tzw. srebrnych plombach rtęć jest uznawana za toksyczną substancję, odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Sprzeczne poglądy w tej sprawie mają sami dentyści. Sprawdź, czy plomby rtęciowe rzeczywiści są szkodliwe i czy należy je usuwać.

Spis treści

1. Plomby amalgamatowe (srebrne) a kompozytowe (białe)
2. Czy plomby amalgamatowe są szkodliwe?
3. Plomby amalgamatowe - usuwać czy nie?
4. Amalgamat ma zacząć znikać z gabinetów już w 2018 roku
5. lek. stom. Damian Nasulicz - czy plomby amalgamatowe są szkodliwe?

Plomby amalgamatowe, czyli amalgamat stomatologiczny (inaczej zwany ortęcią), powstają, gdy mieszany jest stop srebra z rtęcią. W skład stopu wchodzą również cyna i miedź. Dentyści stosują tzw. srebrne plomby od XIX, jednak w drugiej połowie XX wieku pojawiły się doniesienia, że zawarta w nich rtęć jest szkodliwa dla organizmu. W Japonii zakaz stosowania plomb rtęciowych wprowadzono już w latach 70., w Szwecji - w 1991 roku. W  krajach Unii Europejskiej nie rekomenduje się już zakładania amalgamatów. W Polsce wykorzystuje się je tylko w przychodniach publicznej służby zdrowia. Już w 2006 roku resort zdrowia deklarował, że czyni starania, by za 4-5 lat Polacy nie mieli już w zębach amalgamatowych wypełnień. Jednak do tej pory plomby amalgamatowe są stosowane do wypełniania ubytków zębów bocznych. Około 20 proc. wszystkich wypełnień amalgamatowych w Unii Europejskiej stosowanych jest w Polsce.

Plomby amalgamatowe (srebrne) a kompozytowe (białe)

Plomby amalgamatowe, dzięki zawartości rtęci, charakteryzują się większą twardością i odpornością na ściskanie niż wypełnienia kompozytowe (światłoutwardzalne, białe). Dobrze założone wypełnienie amalgamatowe może przetrwać nawet 30 lat, a kompozyty - ok. 10 lat. Z tego powodu stosuje się je jako materiał do wypełnień ubytków w zębach bocznych mlecznych i stałych.

Rtęć w plombach amalgamatowych sprawia, że są one bardzo wytrzymałe. Z tego powodu jest stosowana do ich wyrabiania od lat.

Plomby amalgamatowe mają jednak pewne wady. Nie łączą się ze szkliwem i zębiną, dlatego między wypełnieniem a tkankami zęba mogą tworzyć się szczeliny, do których mogą przenikać bakterie powodujące próchnicę. Istnieją doniesienia, że po założeniu plomby amalgamatowej może dochodzić do przebarwienia tkanek zęba, a nawet dziąsła. Zdarza się pękanie cienkich ścianek zęba, w związku ze zwiększaniem objętości amalgamatu pod wpływem zmiany temperatur. Poza tym plomby rtęciowe są nieestetyczne. Efektu tego nie ma w wypełnieniach światłoutwardzalnych. Jednak plomby amalgamatowe najbardziej krytykowane są ze względu na zawartość toksycznej rtęci.

Ministerstwo Zdrowia wciąż dopuszcza i zaleca stosowanie rtęci w stomatologii, przy jednoczesnej rekomendacji niestosowania tego rodzaju wypełnień u dzieci i kobiet w ciąży. Nie można stosować amalgamatu u pacjentów mających uczulenie na rtęć.

Czy plomby amalgamatowe są szkodliwe?

Czy plomby amalgamatowe są szkodliwe? Na to pytanie nie można odpowiedzieć jednoznacznie. Doniesienia na temat szkodliwości plomb amalgamatowych starej generacji są sprzeczne, co jest związane z brakiem skutecznych i wiarygodnych metod oceny przewlekłej ekspozycji na rtęć pochodzącą z amalgamatów.

Z jednej strony pojawiają się badania, z których wynika, że amalgamat może być szkodliwy dla organizmu. Toksyczne działanie plomb amalgamatowych potwierdziła w 2008 roku Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA). Zawarta w nich rtęć może powodować m.in. choroby autoimmunologiczne (gdy organizm zostaje zaatakowany przez układ odpornościowy) i neurodegeneracyjne, takie jak choroba Parkinsona czy Alzheimera. Szczególnie groźna jest dla kobiety w ciąży i płodu. Uważa się, że rtęć jest uwalniana z wypełnień amalgamatowych do jamy ustnej i jest to proces ciągły (1-2 μg/dzień). Wielu autorów dostarczyło naukowych dowodów, że żucie gumy zwiększa uwalnianie par rtęci z wypełnień amalgamatowych.³ Ilość uwolnionej rtęci rośnie znacząco ze wzrostem temperatury, dlatego osoby z wypełnieniami amalgamatowymi powinny unikać więc spożywania gorących potraw i picia gorących płynów.³ Również podczas zakładania czy usuwania starego wypełnienia amalgamatowego dochodzi do wzrostu stężenia par rtęci w wydychanym powietrzu.

Z drugiej strony jest grupa specjalistów, która przekonuje, że plomby amalgamatowe z rtęcią są bezpieczne dla organizmu. Według ADA (American Dental Association), wypełnienia z amalgamatu stomatologicznego nie powodują żadnych szkodliwych skutków, a nadwrażliwość na rtęć może wystąpić u około 1 proc. populacji.³ Amerykańscy badacze, porównując dwie grupy osób z wypełnieniami amalgamatowymi i bez nich, stwierdzili, że wypełnienia amalgamatowe nie mają żadnego ujemnego wpływu na układ odpornościowy.² Obecnie nie ma niepodważalnych dowodów na związek między wypełnieniami amalgamatowymi a chorobami ogólnoustrojowymi.² Do tej pory nie dowiedziono, że rtęć przedostaje się z wypełnienia w ilościach grożących zatruciem organizmu. Przeciętna absorpcja rtęci u pacjentów z wypełnieniami amalgamatowymi, która wynosi 1-2 µg na dobę, to zaledwie 10 proc. rtęci, która codziennie dostaje się do organizmu z pożywienia, powietrza i wody. Usuwanie amalgamatowych wypełnień również nie jest niebezpieczne, jeśli zabieg odbywa się w odpowiednich warunkach i lekarz zapobiega rozprzestrzenianiu się rtęci.

Plomby amalgamatowe - usuwać czy nie?

Jeśli wypełnienie jest w dobrym stanie - nie ma oznak nieszczelności i próchnicy - lepiej go nie usuwać, przekonują eksperci z Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków (FDA).⁴ Usuwanie wypełnień amalgamatowych powoduje niepotrzebne naruszenie zdrowej struktury zęba i naraża na kontakt z rtęcią, która zostaje uwolniona w trakcie borowania. Jeśli jednak plombę trzeba usunąć, należy wybrać gabinet, który ma do tego odpowiednie warunki. Przy usuwaniu wypełnień amalgamatowych trzeba zachować określone procedury. Pacjent powinien mieć założony m.in. koferdam, który odizolowuje wybrany ząb i nie pozwala na dostanie się amalgamatu do jamy ustnej. Ważna jest też maska tlenowa, żeby nie wdychać oparów rtęci.

Amalgamat ma zacząć znikać z gabinetów już w 2018 roku

Począwszy od 1 lipca 2018 r. u dzieci do 16. roku życia oraz ciężarnych i karmiących piersią kobiet nie będzie można stosować wypełnień z amalgamatu. Tak wynika z wstępnych ustaleń Unii Europejskiej. Później zostaną wprowadzone kolejne ograniczenia, tak aby zupełnie wyeliminować amalgamat ze stomatologii. Z ustaleń tych wynika również, że całkowite zaprzestanie stosowania wypełnień amalgamatowych ma nastąpić do roku 2030.

lek. stom. Damian Nasulicz - czy plomby amalgamatowe są szkodliwe?

Źródło: newsrm.tv

Bibliografia:

1. Leśniewska E., Szynkowska I., Paryjczak T., Główne źródła rtęci w organizmach ludzi nie narażonych zawodowo, Środkowo-Pomorskie Towarzystwo Naukowe Ochrony Środowiska

2. Jańczuk Z.: Stomatologia zachowawcza. Zarys kliniczny. Podręcznik dla studentów stomatologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007

3. Badania przechodzenia rtęci  z amalgamatów stomatologicznych do roztworu sztucznej śliny, Rocznik Ochrona Środowiska 2010

4. About Dental Amalgam Fillings, www.fda.gov/MedicalDevices/ProductsandMedicalProcedures/DentalProducts/DentalAmalgam/ucm171094.htm#3

Monika Majewska