Afty w jamie ustnej – skąd się biorą i jak szybko się ich pozbyć?

Afty w jamie ustnej to często spotykana dolegliwość. Przyczyny powstawania bolesnych nadżerek lub owrzodzeń są różne. Zwykle znikają samoistnie po kilku dniach, ale istnieją sposoby na przyspieszenie tego procesu. Dowiedz się, czym dokładnie charakteryzują się afty w jamie ustnej oraz jak skutecznie się ich pozbyć.

Spis treści

1. Afty w jamie ustnej: rodzaje i przyczyny powstawania aft
2. Afty w jamie ustnej - objawy
3. Domowe sposoby na afty w jamie ustnej

Afty to niewielkie i bardzo bolesne nadżerki lub owrzodzenia, czyli ubytki błony śluzowej w jamie ustnej, pokryte białym nalotem i otoczone rumieniowatym, zapalnym obrzeżem.

Aftowe zapalenie jamy ustnej może objawiać się pojedynczymi lub zebranymi w grupę aftami na podniebieniu miękkim, policzkach, wargach czy języku.

Afty osiągają średnicę od 0,5 mm do 3 cm, jednak zazwyczaj nie są większe niż 5 mm. Afty często błędnie są nazywane pleśniawkami.

Pleśniawki to kremowobiałe naloty, których przyczyną są grzyby zwane drożdżakami. Zazwyczaj są mniej bolesne od nadżerek i dotyczą dzieci.

Afty w jamie ustnej: rodzaje i przyczyny powstawania aft

Afty małe

Afty małe to afty przewlekłe, nawrotowe, z którymi częściej zmagają się dorośli niż dzieci. Przyczyny tego typu aft to najczęściej:

• nieodpowiednia higiena jamy ustnej (w tym jedzenie brudnymi sztućcami, jedzenie nieumytych owoców i warzyw, a także złe nawyki, np. gryzienie długopisów czy obgryzanie paznokci);
• choroby zębów (zapalnie miazgi, próchnica, kamień nazębny, wyżynające się ósemki, itp.);
• mechaniczne uszkodzenia jamy ustnej (np. ukłucia szczoteczką do zębów, podrażnienia podczas zabiegów stomatologicznych)
• niewłaściwie dopasowana proteza;
• zaburzenia autoimmunologiczne, spowodowane np. przez stres;
• alergie i nadwrażliwości pokarmowe;
• przyjmowanie różnych leków.

Dużą rolę w zachorowaniach na aftowe zapalenie jamy ustnej odgrywają czynniki genetyczne, czyli predyspozycje rodzinne. Jeśli w rodzinie odnotowano przypadki aftozy nawrotowej, to ryzyko pojawienia się aft u dzieci wynosi 90%.

Jeśli afty pojawiają się częściej niż raz w roku, można podejrzewać występowanie aft nawracających.

Afty duże

Do pojawienia się aft dużych przyczynia się:

• nieprzestrzeganie zasad higieny jamy ustnej;
• stosowanie past do zębów zawierających dodecylosiarczan sodu;
• spożywanie niektórych potraw (twarde sery, orzechy, żywność zawierająca konserwanty);
• niedobór witamin i składników mineralnych (a zwłaszcza żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12);
• zaburzenia hormonalne;
• zaburzenia autoimmunologiczne (np. HIV).

Mogą występować także afty opryszczkopodobne, których objawy są podobne do opryszczkowego zapalenia jamy ustnej, czyli pojawia się cyklicznie nawet do kilkuset niewielkich nadżerek jednocześnie w odstępach kilkutygodniowych.

Nawracające nadżerki lub owrzodzenia bony śluzowej jamy ustnej mogą stanowić jeden z objawów:

• choroby refluksowej;
• choroby migdałków;
• zapalenia zatok;
• syndromu Behceta;
• utajonej infekcji grzybiczej (np. jelit);
• choroby Leśniowskiego-Crohna;
• celiakii;
• zakażenia wirusem brodawczaka;
• zakażenie wirusem opryszczki.

Afty w jamie ustnej - objawy

W początkowej fazie stanu zapalnego na śluzówce jamy ustnej pojawiają się niewielkie okrągłe nadżerki lub owrzodzenia, które po 1-2 dniach pokrywają się białym nalotem.

W przypadku aft małych objawem towarzyszącym może być powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. Bolesne owrzodzenia ustępują po 4-8 dniach.

W przypadku aft dużych, w przebiegu choroby mogą powstać pojedyncze lub mnogie owrzodzenia na błonie śluzowej jamy ustnej, które po wygojeniu, czyli po 3-4 tygodniach, pozostawiają blizny.

Na konsultację lekarską należy udać się również wtedy, gdy bolesne nadżerki (afty mniejsze i duże) pojawiają się częściej niż raz w roku.

Niezależnie od diagnostyki i ewentualnego leczenia ogólnoustrojowego, należy także rozpocząć leczenie miejscowe, przy pomocy preparatu przeciwzapalnego i antyseptycznego, izolującego zmianę od czynników drażniących, który zabezpieczy aftę i ochroni w ten sposób przed bólem.

Wybierając odpowiedni preparat, szczególnie dla dzieci, warto wziąć pod uwagę to, aby był on łatwy w aplikacji, także na trudno dostępnych miejscach jamy ustnej, miał przyjemny smak i nie podrażniał delikatnej śluzówki.

Ważna jest także jego konsystencja i odporność na ścieranie pod wpływem ruchów języka oraz śliny - to właśnie stabilna warstwa filmu stanowi bowiem mechaniczną barierę ochronną i umożliwia działanie składników wspomagających proces gojenia owrzodzenia.

Dopasuj formę preparatu do rodzaju i umiejscowienia zmiany. Do leczenia pojedynczych, ograniczonych zmian w łatwo dostępnych miejscach jamy ustnej idealny będzie żel.

Gdy natomiast zmiany są liczne, trudno dostępne (np. na tylnej ścianie gardła) warto sięgnąć po preparat w spray’u, ograniczymy wtedy ryzyko wystąpienia odruchu wymiotnego podczas aplikacji.

Na liczne i rozlane owrzodzenia w jamie ustnej (np.: u pacjentów ortodontycznych) sprawdzą się preparaty w formie płynu do płukania jamy ustnej, które dokładnie docierają do każdego zmienionego chorobowo miejsca.

W aptece szukaj preparatów zawierających poliwinylopirolidon (PVP) i/lub kwas hialuronowy.

Domowe sposoby na afty w jamie ustnej

1. 2-3 razy dziennie płucz jamę ustną odwarem wody różanej, który zmniejsza odczyn zapalny. Inne zioła, które można zastosować w leczeniu aft i wykorzystać w postaci płukanek to rumianek, liść maliny, szałwia, łopian lekarski oraz odwar z czerwonej koniczyny.
2. Przyłóż do afty świeżo zaparzony i przestudzony woreczek herbaty. Zawarta w niej tanina zmniejsza ból i działa wysuszająco.
3. Odkaź ranę wodą utlenioną (nigdy spirytusem).
4. Płucz jamę ustną łagodnym roztworem soli (pół łyżeczki soli rozpuść w szklance ciepłej wody).
5. Zastosuj preparaty z apteki, które są dostępne bez recepty.

O autorze

Monika Majewska

Dziennikarka specjalizująca się w tematyce zdrowotnej, a zwłaszcza obszarach medycyny, ochrony zdrowia i zdrowego odżywiania. Autorka newsów, poradników, wywiadów z ekspertami i relacji. Uczestniczka największej Ogólnopolskiej Konferencji Medycznej "Polka w Europie", organizowanej przez Stowarzyszenie "Dziennikarze dla Zdrowia", a także specjalistycznych warsztatów i seminariów dla dziennikarzy realizowanych przez Stowarzyszenie.

Czytaj więcej artykułów tej autorki

Monika Majewska