Zespół Diogenesa: przyczyny, objawy, leczenie

Zespół Diogenesa spotykany jest przede wszystkim u seniorów i związany jest ze znacznymi zaniedbaniami higienicznymi, zerwaniem kontaktów nawet z najbliższą rodziną oraz z patologicznym zbieractwem. Nie do końca jest jasne, co jest przyczyną tej jednostki, co jednak zdecydowanie gorsze, medycyna nie zna również metod leczenia. Czym więc dokładnie jest zespół Diogenesa i co zrobić w sytuacji, gdy tego rodzaju zaburzenie pojawi się u bliskiej nam osoby starszej?

Spis treści

1. Zespół Diogenesa: przyczyny
2. Zespół Diogenesa: objawy
3. Zespół Diogenesa: rozpoznawanie
4. Zespół Diogenesa: leczenie

Zespół Diogenesa (ang. Diogenes syndrome) to problem, o którym zaczęto mówić od 1966 roku - wtedy to właśnie opisany został pierwszy jego przypadek. Nazwa zaburzenia wzięła się od imienia greckiego, starożytnego filozofa, Diogenesa, który mieszkał w… odpowiednich rozmiarów beczce.

Z zespołem Diogenesa ogólnie związanych jest wiele kontrowersji i tak naprawdę pojawiają się one już wtedy, kiedy to zacznie się analizować nazwę tej przypadłości. Otóż z zespołem związane są m.in. izolacja społeczna i zbieractwo, tymczasem wspomniany wyżej Grek nie dość, że często spotykał się z innymi ludźmi, to jeszcze - przynajmniej według dostępnych opisów - żadnych zbędnych przedmiotów nie gromadził.

Tak naprawdę zespół Diogenesa rozwinąć się może u człowieka w dowolnym wieku, najczęściej jednak spotyka się go u osób będących po 60. roku życia. Trudno o dokładne statystyki dotyczące częstości jego występowania - jednym z problemów związanych z tym zaburzeniem jest odizolowanie się od społeczeństwa, w związku z czym wiele przypadków zespołu Diogenesa pozostaje po prostu nierozpoznanymi. Szacuje się jednak, że około 0,05% osób mających 60 lub więcej lat może się zmagać z tą przypadłością.

Zespół Diogenesa: przyczyny

Zespołu Diogenesa nie uznaje się za chorobę, a raczej za zaburzenie behawioralne. Nie do końca jasne jest, co doprowadza do rozwoju tego problemu - czasami u pacjentów pojawia się tzw. pierwotny zespół Diogenesa, gdzie nie sposób znaleźć jakiegoś innego schorzenia, które mogłoby sprzyjać jego wystąpieniu, a czasami wtórna postać zespołu, powiązana z jakimiś innymi jednostkami, przede wszystkim z różnymi zaburzeniami czy chorobami psychicznymi.

Zwraca się również uwagę na to, że zespół Diogenesa poprzedzony może być przeżyciem wyjątkowo stresujących wydarzeń. Za takie uznaje się przede wszystkim śmierć jakiejś bardzo bliskiej osoby (np. małżonka).

Czasami zespół bywa jednym z przejawów zaburzeń otępiennych. Ze względu na to, że związane z jednostką są zaburzenia podejmowania decyzji i kontroli nawyków, niektórzy badacze sugerują, że przyczyniać się do jego wystąpienia mogą uszkodzenia związanych z wymienionymi procesami ośrodków mózgowia - w tym przypadku mowa o korze przedczołowej mózgu.

Zespół Diogenesa: objawy

Z zespołem Diogenesa związane są nieprawidłowości dotyczące kilku sfer, którymi są higiena osobista, kontakty z innymi ludźmi oraz gromadzenie niepotrzebnych rzeczy. Mówiąc konkretniej, wśród objawów zespołu Diogenesa wymieniane są:

• zerwanie kontaktów z innymi ludźmi (pacjent cierpiący na tę jednostkę unika kontaktów nawet ze swoimi najbliższymi, zamyka się w swoim domu i wykazuje wyraźną niechęć w sytuacjach, gdy ma mieć kontakt zarówno z obcymi, jak i ze znanymi mu ludźmi)
  
  
• zaniedbania higieniczne (dotyczące higieny osobistej, polegające nawet na tym, że pacjent całkowicie przestaje się jej podejmować, ale i związane z porządkiem w jego najbliższym otoczeniu)
  
  
• zbieractwo (osoby z zespołem Diogenesa mogą gromadzić naprawdę przeróżne przedmioty - nawet i śmieci - o których wartości są oni z całą pewnością przekonani i których absolutnie nikomu nie pozwalają wyrzucać)
  
  
• nieufność, podejrzliwość w stosunku do innych ludzi (mogą one prowadzić do tego, że pacjent będzie zachowywał się agresywnie w zetknięciu z kimkolwiek)
  
  
• zaniedbywanie przyjmowania posiłków

Zespół Diogenesa - ze względu na to, jakie są jego objawy - prowadzić może do bardzo nawet groźnych konsekwencji. U pacjentów, z powodu braku higieny, dochodzić może do wystąpienia różnorodnych schorzeń skóry.

Osoby z zespołem Diogenesa zagrożone są również niedożywieniem czy wyniszczeniem.

Zdarza się, że związane z jednostką zbieractwo skutkuje zagnieżdżaniem się w domu cierpiącej na nie osoby różnorodnych robaków czy gryzoni - stwarzać to może z kolei problemy zarówno pacjentowi, jak i osobom mieszkającym w jego sąsiedztwie.

Zespół Diogenesa: rozpoznawanie

Nie istnieją jakieś konkretne, ścisłe kryteria rozpoznawania zespołu Diogenesa - jego nazwa nie widnieje ani w klasyfikacji chorób ICD-10, ani w klasyfikacji psychiatrycznej DSM-5.

Tutaj pojawiają się kolejne kontrowersje związane z tym problemem - w związku z powyższym nie sposób jednoznacznie stwierdzić, czy pacjent rzeczywiście cierpi na zespół Diogenesa.

Jedno jednak jest pewne: przy podejrzeniu tej jednostki pacjent zdecydowanie musi trafić pod opiekę lekarzy i mieć wykonane różne badania. Mowa tutaj zarówno o badaniach laboratoryjnych, jak i badaniach obrazowych (przede wszystkim dotyczących struktur układu nerwowego).

Konieczne jest nierzadko przeprowadzenie u pacjenta badania psychiatrycznego - objawy, które sugerują zespół Diogenesa, mogą bowiem tak naprawdę wynikać z takich problemów, jak m.in. schizofrenia, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne czy depresja. Inną możliwą przyczyną zaburzeń odpowiadających zespołowi jest otępienie czołowo-skroniowe.

Przy pojawieniu się więc objawów zespołu Diogenesa konieczne jest bardzo dokładne przeanalizowanie stanu zdrowia i poszukiwanie wszelkich możliwych schorzeń, które mogły być powiązane z jego wystąpieniem.

Zespół Diogenesa: leczenie

Nie ma niestety tak naprawdę żadnych specyficznych metod leczenia zespołu Diogenesa - nieznane są chociażby jakiekolwiek leki, których podawanie pacjentom cierpiącym na tę jednostkę mogłoby doprowadzić do ustąpienia występujących u nich dolegliwości.

Najważniejsza pozostaje opisana wyżej diagnostyka - jeżeli u pacjenta zostaną stwierdzone np. jakieś zaburzenia psychiczne, to wtedy konieczne staje się zastosowanie u niego typowego dla danego problemu leczenia.

Nie bez znaczenia u osób z zespołem Diogenesa jest wsparcie ze strony innych osób - najbliższych, ale i nierzadko np. opieki społecznej.

Pewne jest bowiem to, że człowiek cierpiący na tę jednostkę absolutnie nie może zostać sam: niedożywienie czy wyniszczenie mogą w końcu doprowadzić nawet do zagrożenia życia.

Opieka nad bliskim, który ma zespół Diogenesa, z całą pewnością nie jest jednak łatwa - pacjent taki zazwyczaj odnosi się z wrogością nawet do członków najbliższej rodziny, namówienie go do odwiedzenia lekarza może zaś graniczyć nawet z cudem.

W tym przypadku jedyne, co pozostaje, to po prostu cierpliwość. Próby walki ze zbieraniem przedmiotów mogą być przez długi czas bezowocne, jeżeli jednak zostaną one przeprowadzone z odpowiednią delikatnością, mogą być skuteczne.

Potrzebne są również starania o przełamanie niechęci do innych osób, tutaj również wymagana jest jednak duża rozwaga.

Jeżeli do osoby z zespołem Diogenesa ma przychodzić lekarz czy pielęgniarka to warto postarać się o to, aby zawsze były to te same osoby - większe są wtedy szanse na to, że pacjent w końcu przestanie przejawiać w stosunku do nich wrogość.