Stupor (osłupienie): przyczyny, objawy, leczenie

Stupor (osłupienie) to stan zaburzonej aktywności ruchowej, polegający na znacznie zmniejszonej reaktywności na zasadniczo wszelkiego rodzaju bodźce zewnętrzne. Wystąpienie stuporu zawsze wymaga konsultacji z lekarzem - stan ten jest groźny nie tylko ze względu na to, jakie mogą być jego przyczyny, ale i z tego powodu, iż w jego przypadku dochodzić może m.in. do znacznego stopnia odwodnienia. Co jednak może doprowadzać do tego, że pacjent staje się osłupiały - jakie mogą być przyczyny stuporu?

Spis treści

1. Stupor: przyczyny
2. Stupor: objawy
3. Stupor: diagnostyka
4. Stupor: leczenie

Stupor to termin wywodzący się od łacińskiego słowa "stupere", który tłumaczy się jako "wpaść w osłupienie". Tak też właśnie, najogólniej, można zobrazować, czym jest stupor - otóż w jego przypadku dochodzi do tego, że pacjent zastyga i staje się niewrażliwy na docierające do niego ze świata zewnętrznego bodźce, takie jak np. dźwięki, zapachy czy dotyk.

Stupor może wprawiać otoczenie pacjenta w znaczne nawet zaniepokojenie. Całkowicie słusznie - stan ten może być spowodowany bardzo groźnymi schorzeniami, dlatego też każdy pacjent, u którego wystąpi osłupienie, powinien zostać pilnie zbadany przez lekarza.

Stupor: przyczyny

Typowo stupor kojarzony jest z psychiatrią - nie bez powodu, bowiem w przebiegu naprawdę wielu zaburzeń psychicznych dochodzić może do osłupienia. W tym przypadku przyczynami stuporu bywają:

• schizofrenia
  
  
• zaburzenia afektywne (takie jak stany maniakalne, ale i depresja - w przypadku tej drugiej stupor pojawiać się może szczególnie w przypadku bardzo nasilonej depresji i w takiej sytuacji określa się go mianem stuporu depresyjnego)
  
  
• zaburzenia dysocjacyjne (jednym z ich rodzajów jest właśnie stupor dysocjacyjny - pojawiać się on może m.in. w odpowiedzi na przeżycie przez człowieka jakichś wyjątkowo stresujących dla niego zdarzeń, takich jak np. wypadek samochodowy, śmierć bliskiej osoby czy doświadczenie gwałtu)

W praktyce jednak stupor może być spowodowany nie tylko przez problemy natury psychiatrycznej - wyróżnia się również i wiele schorzeń somatycznych, w których przypadku pacjent może wpadać w osłupienie. Tutaj jako przyczyny stuporu wymienić można:

• zaburzenia gospodarki węglowodanowej (osłupienie może wywołać zarówno hipoglikemia, jak i hiperglikemia)
• zaburzenia hormonalne (m.in. w postaci niedoczynności tarczycy)
• choroby nowotworowe (zwłaszcza guzy mózgu)
• zatrucia (np. metalami ciężkimi)
• padaczka
• infekcje (szczególnie te, w których przebiegu dochodzi do zajęcia ośrodkowego układu nerwowego)
• choroby układu sercowo-naczyniowego (jedną z przyczyn stuporu może być powikłanie nadciśnienia tętniczego w postaci encefalopatii nadciśnieniowej)
• hipotermia
• doświadczenie jakichś poważnych urazów (szczególnie urazów głowy)

Stupor jest o tyle interesującym stanem, że wielu już naukowców poszukiwało jakichś konkretnych obszarów ośrodkowego układu nerwowego, których dysfunkcje mogłyby do niego właśnie doprowadzać.

Dotychczas udało się stwierdzić, że problem wynikać może z uszkodzenia części wstępującej tworu siatkowatego (w świetle dotychczas przeprowadzonych badań osłupienie pojawiać się może szczególnie wtedy, gdy dojdzie do lewostronnego uszkodzenia tej części układu nerwowego).

Stupor: objawy

Wśród objawów stuporu wymienia się dwa podstawowe problemy:

• akinezę (zubożenie ruchowe - w przebiegu osłupienia pacjent może nie poruszać się w ogóle, do tego może on zastygać w dziwacznej nierzadko pozie),
• mutyzm (całkowity brak kontaktu werbalnego występujący przy nieuszkodzonych ośrodkach mowy)

Pacjent w stuporze jest więc dosłownie osłupiały - nie porusza się i nie mówi, dodatkowo nie reaguje on na docierające do niego z otoczenia bodźce (wyjątek stanowić tutaj mogą bodźce bólowe - na nie pacjent może reagować reakcją obronną).

Wszelkie próby nawiązania z chorym rozmowy czy kierowane ku niemu komunikaty pozostają bez odzewu - z osobą w stuporze, przynajmniej teoretycznie, nie ma w ogóle kontaktu.

Użyto tutaj słowa teoretycznie, ponieważ w rzeczywistości pacjent w osłupieniu ma zachowaną świadomością (możliwe jest jej przymglenie, aczkolwiek stupor nie prowadzi do całkowitej utraty świadomości).

Stupor: diagnostyka

Pacjent w stuporze nie tylko nie porusza się i nie mówi - nie przyjmuje on również ani płynów, ani pokarmów. To z tego właśnie powodu stupor bezapelacyjnie jest groźnym stanem i pacjent, który znajduje się w osłupieniu, powinien zostać przetransportowany do szpitala.

Tam wstępnie wykonywane są u niego podstawowe badania laboratoryjne, które pozwalają wykryć m.in. ewentualne zaburzenia wodno-elektrolitowe - w razie potrzeby u chorego wdrażane jest wtedy odpowiednie, korygujące je leczenie.

Po wykluczeniu ewentualnych stanów, stwarzających zagrożenie życia chorego, rozpoczynana jest diagnostyka skierowana ku poszukiwaniu przyczyn wystąpienia stuporu.

W tym celu przeprowadzane mogą być bardzo różnorodne badania, bo zarówno laboratoryjne (pozwalające ocenić chociażby poziom glukozy we krwi czy stwierdzić podwyższenie wykładników stanu zapalnego), jak i badania obrazowe (przede wszystkim głowy) czy badania hormonalne.

W poszukiwaniu przyczyn stuporu niebagatelną rolę odgrywają bliscy chorego - uzyskanie od nich chociażby informacji, że pacjent cierpi na jakieś zaburzenia psychiczne lub doświadczył on w ostatnim czasie jakichś wyjątkowo stresujących wydarzeń, w znaczący sposób zawęża listę potencjalnych przyczyn osłupienia.

Stupor: leczenie

Stupor może ustępować w bardzo nawet krótkim czasie, aby jednak tak się stało, wymagane jest jedno: znalezienie jego przyczyn. To właśnie ku nim bowiem skierowane powinny być wszelkie oddziaływania lecznicze.

Przykładowo pacjentowi ze stuporem, u którego jest on powiązany z zaburzeniami depresyjnymi, zalecane jest stosowanie odpowiednich leków przeciwdepresyjnych (tutaj warto wspomnieć o tym, że w przypadku stuporu depresyjnego korzystne może się okazać wykorzystanie elektrowstrząsów).

Wtedy zaś, gdy za osłupienie odpowiada jakaś neuroinfekcja, konieczne jest stosowanie odpowiednich leków przeciwdrobnoustrojowych, z kolei gdy problem pojawił się w związku z nowotworem wewnątrzczaszkowym, terapia opiera się na leczeniu takiego guza.