Selektywne zaburzenie odżywiania: przyczyny, objawy i leczenie

Selektywne zaburzenie odżywiania (Selective Eating Disorder – SED) to zaburzenie psychiczne, które objawia się silnym uczuciem niechęci, a niekiedy nawet lękiem przed jedzeniem. Chory jest w stanie zjeść tylko jeden rodzaj (rzadziej dwa, trzy) pożywienia, np. frytki, a na widok reszty dostaje ataku paniki. Jakie są przyczyny i pozostałe objawy selektywnego zaburzenia odżywiania? Na czym polega jego leczenie?

Spis treści

1. Selektywne zaburzenie odżywiania – przyczyny
2. Selektywne zaburzenie odżywiania – objawy
3. Selektywne zaburzenie odżywiania - niebezpieczne skutki
4. Selektywne zaburzenie odżywiania – diagnoza
5. Selektywne zaburzenie odżywiania - leczenie

Selektywne zaburzenie odżywiania (Selective Eating Disorder – SED) to zaburzenie psychiczne, którego istotą jest silne uczucie niechęci wobec jedzenia, lęk przed jedzeniem. Osoby chore są w stanie jeść tylko jedną lub co najwyżej kilka konkretnych potraw. Każda inna budzi lęk i awersję. Zaburzenie to zwykle ma początek w okresie, gdy prawidłowo rozszerza się dietę dziecka, czyli w drugiej połowie 1. roku życia, lub we wczesnym dzieciństwie (ale przed ukończeniem 6. roku życia).

Najbardziej znanymi przypadkami SED są te zdiagnozowane u 20-letniej Brytyjki – Hanny Little, która od 5. roku życia żywiła się wyłącznie frytkami, oraz jej rodaczki, teraz 20-letniej Abi Stroud, która od 10. roku życia żywi się tylko frytkami, białym chlebem i żółtym serem, w dodatku tylko określonej marki.

Selektywne zaburzenie odżywiania – przyczyny

Selektywne zaburzenie odżywiania jest zaburzeniem psychicznym, dlatego w psychice należy szukać jego przyczyn. Jak wyjaśnia Felix Economakis, psycholog, który leczył Little – przyczyną SED może być traumatyczne przeżycie związane z jedzeniem (np. zakrztuszenie się, nasilone wymioty, silny ból gardła, intubacja itp.), najczęściej z okresu wczesnego dzieciństwa. Jednak pacjent zwykle nie pamięta tego wydarzenia. Prawdopodobnie tak jest w przypadku Litte. Z kolei domniemaną przyczyną SED u Abi Stroud jest śmierć babci, którą Brytyjka mocno przeżyła w wieku 10 lat. Stroud wyznała, że przestałam wtedy jeść cokolwiek, nie mogła niczego przełknąć. Dopiero potem przekonała się tylko do frytek, białego chleba i żółtego sera.

Inni badacze zauważyli, że tego typu zaburzenie często występuje u dzieci autystycznych. Może mieć także związek z zaburzeniami percepcji dotykowej, smakowej i węchowej, związanymi z przeczulicą lub niedoczulicą w obrębie jamy ustnej.

Selektywne zaburzenie odżywiania – objawy

Dziecko cierpiące na selektywne zaburzenie odżywiania odmawia przyjmowania pożywienia o określonym zapachu, smaku lub konsystencji. Kaprysi i zaciska usta, gdy próbuje się je nakarmić, a kiedy zje niechciany pokarm, wypluwa go. Może nawet dojść do wymiotów. Reakcje te mogą być podobne, gdy podaje się dziecku produkty o zbliżonym wyglądzie, zapachu czy też konsystencji. Dziecko może przerażać także myśl o łączeniu i mieszaniu się różnych smaków. Może nawet dojść do ataków paniki w sytuacjach, które są związane z jedzeniem. Na przykład Abi Stroud kiedyś popłakała się, gdy nauczycielka na wycieczce szkolnej zachęcała ją do zjedzenia kurczaka.

Chory nie ma jednak problemów ze spożywaniem akceptowanych przez siebie pokarmów. Najczęściej są to produkty bogate w węglowodany: pizza, chipsy, ser. Wyjątek stanowią sytuacje, w których lubiany pokarm zetknie się z tym, do którego czuje awersję. Wówczas również czuje do niego niechęć.

Choroba ma także aspekt społeczny. Dziecko może niechętnie uczestniczyć w spotkaniach towarzyskich, na których byłoby częstowane jedzeniem, a nawet mogą pojawiać się u niego objawy fobii społecznej. Jeśli zaburzenie to nie zostanie wyleczone, chory jako dorosły również może mieć problemy z otoczeniem. Osoba dotknięta selektywnym zaburzeniem odżywiania zwykle nie je ze znajomymi, bo boi się, że będzie zmuszona do spożycia czegoś innego niż toleruje. Nawet jeśli już wybierze się na przyjęcie, na którym jest jedzenie, nic nie przechodzi przez jej gardło.

Selektywne zaburzenie odżywiania – diagnoza

Do ustalenia rozpoznania konieczne jest stwierdzenie występowania utrwalonych problemów z odżywianiem (zwykle trwających dłużej niż 1 miesiąc).

Selektywne zaburzenie odżywiania - leczenie

Selektywne zaburzenie odżywiania zwykle ustępuje bez leczenia. Jeśli jednak dochodzi do groźnych w skutkach niedoborów żywieniowych, należy jak najszybciej wdrożyć odpowiednie leczenie. Najczęściej stosowaną formą pomocy jest terapia behawioralno-poznawcza. Na przykład u Hanny Little zastosowano hipnozę. Już po pierwszej sesji zjadła mango, a potem odważyła się sięgnąć po pizzę, która teraz jest jej nową ulubioną potrawą.Małe dziecko z tym zaburzeniem można bez problemu nakarmić w czasie snu przez butelkę ze smoczkiem.

Źródło:

Jagielska G., Zaburzenia odżywiania u niemowląt i małych dzieci, "Przegląd Lekarski" 2009, tom 66Daily Mail

Monika Majewska