Schizofrenia - objawy, przyczyny i leczenie

Schizofrenia to przewlekła choroba psychiczna, która najczęściej rozwija się w młodej dorosłości. Powszechnie schizofrenia kojarzona jest z omamami i urojeniami, jednakże w jej przebiegu pojawiać się mogą również i liczne inne problemy, takie jak zobojętnienie, ekscentryczność czy zubożenie mowy. Jakie są objawy schizofrenii i możliwości leczenia choroby? Dowiedz się, jakie rokowania mają pacjenci.

Spis treści

1. Schizofrenia - co to?
2. Schizofrenia - przyczyny. Czy schizofrenia jest dziedziczna?
3. Schizofrenia - objawy
4. Schizofrenia - przebieg choroby
5. Schizofrenia - rodzaje
6. Schizofrenia - diagnoza. Czy istnieje test na schizofrenię?
7. Schizofrenia - leczenie. Czy schizofrenia jest uleczalna?
8. Schizofrenia - rokowanie

Schizofrenia - co to?

Schizofrenia, wśród wielu rozmaitych chorób i zaburzeń psychicznych, uznawana jest za jednostkę najcięższą i najpoważniejszą.

Takie przekonanie nie wzięło się znikąd - schizofrenia może przecież w znaczący sposób utrudniać chorującemu na nią człowiekowi funkcjonowanie, a oprócz tego nierzadko spotykane są rozmaite trudności w leczeniu schizofrenii.

Choroba ta zaliczana jest do zaburzeń psychotycznych, czyli tych, w których odbieranie rzeczywistości przez pacjenta jest znacząco zniekształcone.Termin schizofrenia wywodzi się z greki - schizis oznacza "rozszczepić", z kolei słowo phren tłumaczone jest jako "umysł".

Ta przewlekła choroba psychiczna najczęściej rozpoczyna się pomiędzy 15. a 45. rokiem życia, początek schizofrenii może mieć jednak miejsce również i u pacjenta będącego w podeszłym wieku, jak i nawet u dzieci (schizofrenia u dzieci jest co prawda zjawiskiem rzadkim, jednakże jak najbardziej możliwym - zachorować na schorzenie mogą nawet kilkulatki).

Według statystyk schizofrenia występuje u około 1% populacji ludzkiej. Częstość jednostki w zależności od płci szacowana jest różnie - według jednych opracowań kobiety i mężczyźni cierpią na schizofrenię z jednakową częstością, z kolei według innych pojawia się ona częściej u przedstawicieli płci męskiej.

Jeden aspekt jest w różnych opracowaniach oceniany podobnie - mianowicie zauważalne jest, że u mężczyzn schizofrenia rozpoczyna się z reguły we wcześniejszym wieku.

Schizofrenia - przyczyny. Czy schizofrenia jest dziedziczna?

Ze względu na ciężkość schizofrenii i związane z chorobą problemy, wielu badaczy interesowało się przyczynami schizofrenii. Jednego konkretnego czynnika sprawczego, który doprowadza do tej choroby, nie udało się jak do tej pory odnaleźć. 

Obecnie uznaje się, że schizofrenia jest uwarunkowana wieloczynnikowo - wpływ na występowanie tej choroby najprawdopodobniej mają m.in. geny, zdarzenia zachodzące jeszcze w trakcie życia wewnątrzmacicznego, a także czynniki środowiskowe wpływające na ludzką psychikę.

Możliwe przyczyny schizofrenii:

• Zaburzenia genetyczne przykuły uwagę naukowców zajmujących się przyczynami schizofrenii z tego względu, iż zauważono, że ryzyko wystąpienia schizofrenii jest zwiększone u tych ludzi, w których rodzinach ktoś już cierpiał na tę chorobę psychiczną. Ryzyko to jest różne w zależności od stopnia pokrewieństwa, przykładowo w przypadku bliźniąt jednojajowych (posiadających taki sam materiał genetyczny), kiedy jeden z nich choruje na schizofrenię, to drugi jest obarczony nawet 50% ryzykiem wystąpienia tego samego schorzenia. Obecnie coraz popularniejszy staje się więc temat dziedziczenia schizofrenii - naukowcom udało się już nawet odkryć pewne geny i mutacje, które mogą sprzyjać pojawianiu się tej choroby.
• Wśród innych czynników, które potencjalnie mogą być zaangażowane w patogenezę schizofrenii, wymienia się problemy związane z przebiegiem ciąży i porodem (takie jak np. infekcje występujące u matki w trakcie ciąży czy też komplikacje porodu, prowadzące np. do niedotlenienia mózgu).
• Zwraca się również uwagę na to, że liczne czynniki środowiskowe mogą sprzyjać wystąpieniu schizofrenii (szczególne ryzyko dotyczy w tym przypadku osób, które są predysponowane do schizofrenii np. ze względu na rodzinne obciążenie tą jednostką). Jako przykłady takich czynników można podać stosowanie substancji psychoaktywnych, ale i dorastanie w dysfunkcyjnej rodzinie, doświadczanie izolacji społecznej czy prześladowania przez innych ludzi.
• Opisane powyżej zjawiska rzeczywiście są traktowane jako możliwe przyczyny schizofrenii, jednakże badacze skupiali się również na innych aspektach - interesowało ich chociażby to, dlaczego pacjenci doświadczają np. zaburzeń psychotycznych czy objawów negatywnych schizofrenii.
• Obecnie największą uwagę wzbudzają zaburzenia ilości neuroprzekaźników w układzie nerwowym - zainteresowanie kierowane jest przede wszystkim ku dopaminie. Okazuje się bowiem, że w przebiegu schizofrenii w niektórych rejonach mózgu dochodzić może do nadczynności dopaminergicznej, z kolei w innych pojawiać się mogą niedobory dopaminy. Przemawiać za słusznością takiej teorii może to, że stosowane w leczeniu schizofrenii preparaty wpływają przede wszystkim właśnie na dopaminę i jej receptory w układzie nerwowym.

70 proc. osób cierpiących na schizofrenię w Polsce nie stosuje się do zaleceń lekarza

Źródło: Biznes.newseria.pl

Schizofrenia - objawy

Schizofrenia może rozwijać się dość szybko i u pacjenta wcześnie mogą występować różne objawy schizofrenii, istnieje jednak możliwość, że choroba będzie rozwijała się powoli i różne zaburzenia będą pojawiały się stopniowo.

Schizofrenia - objawy początkowe

Wyróżnia się pojęcie tzw. stanu prepsychotycznego, czyli stanu, w którym pojawiają się niewielkiego natężenia dolegliwości (określane niekiedy jako objawy początkowe schizofrenii) i który poprzedza rozwinięcie się pełnoobjawowej psychozy.

Objawy schizofrenii bywają różnorodne. Najprostszy podział uwzględnia:

1. objawy pozytywne (wytwórcze)
2. objawy negatywne (ubytkowe) schizofrenii

Schizofrenia - objawy pozytywne (wytwórcze)

Objawami pozytywnymi schizofrenii nazywane są dolegliwości, których nie doświadczają ludzie z prawidłowo funkcjonującą psychiką. Zaliczane są do nich:

• różne omamy wzrokowe
• omamy słuchowe
• słyszenie głosów
• urojenia 

Niezgodne z rzeczywistością przekonania w postaci urojeń miewają różnorodną tematykę – w przebiegu schizofrenii występować mogą zarówno urojenia prześladowcze, jak i urojenia owładnięcia, nasyłania myśli czy urojenia ksobne, a także inne rodzaje urojeń.

Schizofrenia - objawy negatywne (ubytkowe)

Negatywne objawy schizofrenii związane są z kolei z - nierzadko znacznego stopnia - zubożeniem funkcjonowania. Do tej grupy objawów schizofrenii zaliczane są:

• awolicja
• abulia
• apatia
• anhedonia
• zubożenie mowy
• spowolnienie ruchowe
• zmniejszona dbałość o samego siebie

Czytaj też: Wczesne objawy schizofrenii

Schizofrenia - przebieg choroby

Już powyżej opisane dolegliwości powinny wskazać na to, że ze schizofrenią związana jest bardzo duża ilość problemów.

Wymienione nie stanowią jednak jeszcze wszystkich możliwych objawów schizofrenii – w przebiegu choroby u pacjentów pojawiać się także mogą:

• zaburzenia funkcji poznawczych (np. pogorszenie koncentracji i pamięci czy zaburzenia uwagi)
• zaburzenia afektu (np. w postaci jego stępienia)
• odizolowywanie się od innych ludzi, problemy w komunikacji z innymi ludźmi
• zaburzenia psychoruchowe (np. katatonia).

Schizofrenia - rodzaje

Przebieg choroby nie u każdego pacjenta ze schizofrenią jest taki sam. U jednego chorego dominować mogą objawy pozytywne schizofrenii, u innego przodować mogą z kolei objawy ubytkowe tego schorzenia.

Z tego właśnie względu istnieje podział na różne rodzaje schizofrenii.

Schizofrenia paranoidalna

Schizofrenia paranoidalna to najbardziej rozpowszechniona postać schizofrenii, która objawia się głównie urojeniami i omamami. W Polsce diagnozuje się ją u około 60 procent chorych. Przebieg rozwoju tej postaci schizofrenii jest dynamiczny, często obejmuje halucynacje słuchowe, w które chory święcie wierzy. Chory może cierpieć również na urojenia prześladowcze, omamy węchowe czy cielesne, zubożenie myślenia czy niestabilny nastrój.

Schizofrenia rezydualna

Schizofrenię rezydualną obserwuje się u osób, u których rozpoznano chorobę. Jest to etap, w którym objawy ulegają wycofaniu, dominują za to zaburzenia nastroju i dziwne zachowania pacjenta. Objawy wytwórcze (omamy, urojenia) nie występują. Mimo wycofania głównych objawów choroby wciąż występuje ryzyko nawrotu, dlatego schizofrenę rezydualną traktuje się poniekąd jako "chorobę przewlekłą", którą wciąż należy leczyć.

Schizofrenia katatoniczna

Ta postać schizofrenii występuje dość rzadko. Chorzy cierpią na zaburzenia psychomotoryczne, są pobudzeni i mają niespożytą energię albo trwają w znieruchomieniu. Wyróżnia się także stan osłupienia katatonicznego - chory może wiele godzin trwać w jednej pozycji, w całkowitym bezruchu.

Schizofrenia hebefreniczna

To postać schizofrenii określana jako zdezorganizowana. Jest to postać choroby, którą częściej rozpoznaje się u młodych dorosłych pomiędzy 15. a 25. rokiem życia. Obejmuje rozkojarzoną mowę i zachowania, które nie przystoją do sytuacji, tendencję do wchodzenia w wielowątkowe i długie wypowiedzi o niczym, abstrakcyjność myślenia. Chory ma problem z utrzymaniem rozmowy w ryzach, mówi rzeczy nieadekwatne do sytuacji i nie na temat, często skacze z wątku na wątek. Jego zachowanie często jest odbierane jako błazenada.

Schizofrenia - diagnoza. Czy istnieje test na schizofrenię?

Schizofrenię rozpoznaje się na podstawie przeprowadzenia dokładnego badania psychiatrycznego.

Nie istnieją niestety żadne badania krwi czy badania obrazowe, które pozwoliłyby postawić rozpoznanie schorzenia - psychiatrzy dysponują jednak za to specjalnymi skalami i kwestionariuszami, które potocznie określa się czasem jako "test na schizofrenię".

Warto zwrócić uwagę na to, że w diagnostyce schizofrenii ważne jest kryterium czasowe - aby możliwe było rozpoznanie tej jednostki, objawy pozytywne czy negatywne schizofrenii powinny się utrzymywać przez minimum miesiąc.

Pacjentowi z podejrzeniem schizofrenii wykonywane mogą być różnorodne testy i badania - ich przeprowadzanie uzasadnione jest tym, że konieczne jest wykluczenie innych potencjalnych przyczyn występujących u chorego objawów.

Schizofrenię należy bowiem różnicować m.in. z:

• stanami po zażyciu substancji psychoaktywnych
• zaburzeniem schizoafektywnym
• chorobą afektywną dwubiegunową
• zaburzeniem osobowości borderline
• różnymi zaburzeniami metabolicznymi
• stwardnieniem rozsianym
• otępieniami
• kiłą ośrodkowego układu nerwowego
• nowotworami ośrodkowego układu nerwowego

Schizofrenia - leczenie. Czy schizofrenia jest uleczalna?

Leczenie schizofrenii to aspekt dość złożony. Podstawę terapii stanowi farmakoterapia, ale też psychoterapia. Pacjenci ze schizofrenią wymagają leczenia przewlekłego.

Terapie przy schizofrenii

Terapia prowadzona jest głównie w warunkach ambulatoryjnych, czasami jednak zachodzi konieczność hospitalizacji - tak bywa szczególnie w przypadku nowych rozpoznań choroby w sytuacji, kiedy objawy psychotyczne u pacjenta mają duże nasilenie.

Poza już wspomnianymi metodami leczenia schizofrenii, czasami wykorzystanie znajdują również i inne możliwości - ich przykładem może być terapia elektrowstrząsami, wykorzystywana u niektórych pacjentów z wyjątkowo ciężkim przebiegiem schizofrenii.

Leki na schizofrenię

Głównymi lekami, stosowanymi w przebiegu schizofrenii, są preparaty przeciwpsychotyczne (neuroleptyki). Środki te oddziałują jednak przede wszystkim na objawy pozytywne schizofrenii, dlatego też istnieje konieczność wdrażania u pacjentów również i innych oddziaływań terapeutycznych, takich jak chociażby psychoterapia czy psychoedukacja.

Schizofrenia - rokowanie

Rokowanie osób ze schizofrenią, które są poddawane leczeniu, szacowane jest tak naprawdę różnie.

Ogólnie przyjmuje się, że u około jednej trzeciej chorych dzięki terapii udaje się uzyskać odpowiedni stopień poprawy, umożliwiający pacjentom funkcjonowanie co najmniej zbliżone do prawidłowego.

U kolejnej 1/3 chorych poprawa jest odnotowywana, lecz nie jest ona w pełni zadowalająca. U ostatniej części spośród wszystkich leczonych pacjentów ze schizofrenią, według statystyk, nie udaje się natomiast uzyskać poprawy ich stanu klinicznego.

Wczesne wdrażanie leczenia u pacjentów ze schizofrenią jest bardzo ważne nie tylko ze względu na to, że choroba pogarsza funkcjonowanie pacjentów.

Jak długo żyją ludzie ze schizofrenią?

Wymaga podkreślenia to, że schizofrenia zwiększa ryzyko popełnienia samobójstwa - według niektórych opracowań ryzyko to dla pacjentów ze schizofrenią sięga nawet aż 10%.

Zatrważające jest także to, że przez schizofrenię dochodzić może do znacznego - bo sięgającego 10, a czasami nawet 25 lat - skrócenia oczekiwanej długości życia pacjentów.

Katarzyna Stańczyk

lek. Tomasz Nęcki