Schizofrenia katatoniczna: przyczyny, objawy i leczenie

Schizofrenia katatoniczna to rodzaj zaburzenia psychicznego, w którym dominują objawy zaburzenia ruchu, takie jak pobudzenie lub odwrotnie - zastyganie w jednej pozycji. Jakie są przyczyny i objawy schizofrenii katatonicznej? Na czym polega leczenie tego rodzaju zaburzenia?

Spis treści

1. Schizofrenia katatoniczna - przyczyny
2. Schizofrenia katatoniczna - objawy
3. Schizofrenia katatoniczna - leczenie

Schizofrenia katatoniczna to rodzaj schizofrenii, który charakteryzuje się głównie zaburzeniami ruchu, takimi jak pobudzenie lub odwrotnie - osłupienie.

Czym jest katatonia?

W Polsce jest to rzadko rozpoznawany rodzaj zaburzenia psychicznego (ok. 2 proc. rozpoznań), który - szczęśliwie - jest bardzo podatny na leczenie.

Schizofrenia katatoniczna - przyczyny

Dokładne przyczyny schizofrenii katatonicznej nie są znane. Ogólnie przyjmuje się, że wystąpieniu tej choroby sprzyja nakładanie się czynników genetycznych i środowiskowych.

Jeśli w rodzinie występowała schizofrenia, ryzyko zachorowania wzrasta (u dzieci osób ze schizofrenią aż o 15 proc. w porównaniu z innymi osobami). Obciążenia rodzinne zwiększają prawdopodobieństwo pojawienia się schizofrenii, ale muszą wystąpić także inne czynniki, które ją wyzwolą, np.:

• trauma z dzieciństwa
• niewłaściwe relacje między rodzicami
• brak akceptacji przez rówieśników

Również długotrwałe stosowanie narkotyków i innych substancji psychoaktywnych (np. marihuany, środków stymulujących) uważane jest za czynnik zwiększający ryzyko zachorowania.

Choroba może być także wynikiem stresu pourazowego.

Schizofrenia katatoniczna - objawy

Przed pojawieniem się objawów schizofrenii katatonicznej zwykle obserwuje się cechy i zachowania, które mogą być uważane za nieprawidłowe. Są to zwykle:

• trudności w kontaktowaniu się z innymi ludźmi
• izolowanie się
• chłód emocjonalny
• ekscentryczność
• nadmierna wrażliwość
• nieufność

Następnie pojawiają się objawy zwiastunowe, które nie są jeszcze właściwymi objawami schizofrenii katatonicznej, jednak są już wyraźnymi zmianami zachowania, myślenia i percepcji. Najczęściej obserwuje się:

• zaburzenia snu lub bezsenność
• urojenia prześladowcze, ksobne
• odczucia typu depersonalizacji
• objawy lękowe

Wraz z rozwojem choroby pojawiają się typowe objawy schizofrenii katatonicznej.

Schizofrenia katatoniczna hipokinetyczna:

• osłupienie katatoniczne - chory tkwi w bezruchu, nie reaguje na otoczenie, nie ma z nim kontaktu wzrokowego (chory patrzy w dal) i werbalnego (mutyzm - uporczywe milczenie) z otoczeniem (ewentualnie chory bardzo wolno i cicho wypowiada fragmenty zdań). Osłupienie katatoniczne może nagle przechodzić w stan bardzo silnego pobudzenia psychoruchowego - tzw. pobudzenia katatonicznego
• sztywność katatoniczna (inaczej stan kataleptyczny) - chory zastyga na długi czas w niewygodnej, nienaturalnej pozycji i wykazuje opór przy próbie jej zmiany
• sztywność woskowata - chory przez pewien czas utrzymuje pozycję nadaną mu przez inną osobę
• echolalia (powtarzanie słów lub zwrotów wypowiedzianych przez inne osoby)
• echopraksja (powtarzanie zaobserwowanych ruchów wykonywanych przez inne osoby)
• echomimia (naśladowanie mimiki oraz gestów ujrzanych u innych osób)
• negatywizm – niereagowanie na polecenia (opór przed zmianą ułożenia ciała, odmowa przyjmowania pokarmów)
• niektórzy pacjenci mogą doświadczać halucynacji i urojeń, które koncentrują się wokół śmierci i destrukcji;

Schizofrenia katatoniczna hiperkinetyczna:

• pobudzenie katatoniczne – chory jest nadmiernie aktywny ruchowo - agresywny, nadpobudliwy. Może także niszczyć wszystko dookoła i zdzierać z siebie ubrania. Często krzyczy, skacze, śpiewa
• stereotypie ruchowe (ciągłe powtarzanie bezcelowych lub rytualnych ruchów, postaw ciała)
• perseweracja słowna (uporczywe powtarzanie tego samego słowa), werbigeracje (wypowiadaniem głosek lub słów nie powiązanych ze sobą logicznie, podobnych do siebie tylko pod względem rytmu lub rymu)
• neologizmy albo przerwy lub wstawki w toku myślenia, prowadzące do rozkojarzenia

Schizofrenia katatoniczna - leczenie

W przypadku schizofrenii katatonicznej leki neuroleptyczne pierwszej generacji zwykle nie są tak efektywne, jak potrzeba. Poprawę stanu psychicznego uzyskuje się po podaniu neuroleptyków z grupy atypowych leków przeciwpsychotycznych - najczęściej aripiprazolu, który zmniejsza nasilenia objawów lękowo-depresyjnych, gotowość do reagowania agresją oraz paranoidalne cechy myślenia. Ewentualnie można do niego dołączyć inny lek z tej grupy - klozapinę.

Przeczytaj też:

• Rodzaje schizofrenii
• Dziedziczenie schizofrenii
• Leczenie schizofrenii
• Schizofrenia paranoidalna
• Jak rozpoznać paranoję?

Monika Majewska