Jakie są rodzaje schizofrenii?

Są różne rodzaje schizofrenii - bo ta choroba nie przebiega zawsze tak samo i może dawać różne objawy. Wyróżnia się m.in. jej postać paranoidalną, hebefreniczną czy rezydualną. Co ciekawe, tak naprawdę schizofrenia nie zawsze przebiega z omamami i urojeniami... Jakie są jeszcze inne różnice między poszczególnymi rodzajami schizofrenii?

Schizofrenia jedną z tych chorób psychicznych, które uznawane są za najpoważniejsze i najcięższe. Powszechnie kojarzona jest ona z występowaniem u pacjentów omamów i urojeń, jednakże zdecydowanie nie są to jedyne możliwe objawy schizofrenii. Choroba ta nie przebiega u wszystkich pacjentów jednakowo – u jednych chorych dominują urojenia prześladowcze, u innych z kolei przeważają epizody stuporu, a u jeszcze innych pacjentów najbardziej zauważalne są zaburzenia nastroju. To właśnie z tego powodu wyróżnia się różne rodzaje schizofrenii.

Spis treści

1. Rodzaje schizofrenii: klasyfikacje psychiatryczne
2. Rodzaje schizofrenii

Rodzaje schizofrenii: klasyfikacje psychiatryczne

Opisywany poniżej podział schizofrenii bazuje na obowiązującej m.in. w Polsce, klasyfikacji ICD-10. Drugą używaną przez psychiatrów klasyfikacją jest amerykańska DSM. Jej piąta wersja ukazała się w 2013 roku i przyniosła różne zmiany, z których część dotyczyła właśnie schizofrenii.

Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne postanowiło w DSM-V nie wyróżniać poszczególnych rodzajów schizofrenii. Zdaniem organizacji rozpoznawanie konkretnego typu tej choroby nie wpływa na wybór wdrażanego pacjentom leczenia, ani też nie pozwala przewidywać tego, jaka będzie odpowiedź na wdrożoną terapię w danym rodzaju schizofrenii.

Rodzaje schizofrenii

1. schizofrenia paranoidalna
2. schizofrenia hebefreniczna
3. schizofrenia katatoniczna
4. schizofrenia prosta
5. schizofrenia rezydualna
6. schizofrenia niezróżnicowana

Zanim przejdziemy do omówienia powyższych rodzajów schizofrenii musimy wspomnieć jeszcze o jednej ważnej kwestii. Rozpatrując rodzaje schizofrenii nie należy zapominać też o podziale ze względu na wiek wystąpienia choroby. Schizofrenia zwykle kojarzona jest jako choroba osób dorosłych, w rzeczywistości jednak tak nie jest - występuje również i u dzieci. Pod względem wieku zachorowania dzieci wyróżnia się dwa rodzaje schizofrenii, pojawiające się w populacji pediatrycznej.

Pierwszym z nich jest schizofrenia o wczesnym początku (early onset schizophrenia, EOS), gdzie do zachorowania dochodzi przed ukończeniem przez pacjenta 18. roku życia.

Drugim typem jest natomiast schizofrenia o bardzo wczesnym początku (very early onset schizophrenia, VEOS), w której pierwsze objawy schizofrenii pojawiają się jeszcze zanim dziecko skończy 13 lat.

• schizofrenia paranoidalna

Schizofrenia paranoidalna uważana jest za najczęstszy rodzaj schizofrenii. W jej przebiegu dominującymi problemami są urojenia oraz omamy. Urojenia mogą mieć tutaj naprawdę różnoraki charakter, określane są one jako paranoidalne, bo nie są one usystematyzowane i nie tworzą jednego, spójnego systemu.

U pacjentów ze schizofrenią paranoidalną najczęściej spotykane są urojenia:

• prześladowcze
• ksobne (odnoszące)
• zazdrości
• odsłonięcia
• oddziaływania

Inny charakterystyczny objaw schizofrenii paranoidalnej - omamy - najczęściej występują w postaci halucynacji słuchowych. Pacjenci mogą w tym przypadku odbierać różne bodźce, mogą to być zarówno proste dźwięki, jak i głosy. Głosy te są zwykle dla pacjenta nieprzyjemne, mogą one negatywnie komentować jego wygląd czy też nakazywać mu wykonywanie jakichś czynności.

Rozpowszechnienie schizofrenii paranoidalnej wśród wszystkich zaburzeń psychotycznych ze spektrum schizofrenii jest znaczne, a mimo tego nie zawsze rozpoznanie tego rodzaju schizofrenii bywa łatwe. Związane jest to z tym, że pacjenci wcale nie muszą zdradzać otoczeniu tego, że doświadczają oni objawów wytwórczych (czyli omamów i urojeń), a jednocześnie inne możliwe objawy schizofrenii, takie jak zaburzenia afektywne czy zaburzenia ruchowe, wcale nie muszą być u nich wyraźnie zauważalne.

• schizofrenia hebefreniczna

Można by powiedzieć, że w zasadzie odwrotnym do powyższego rodzaju schizofrenii problemem jest schizofrenia hebefreniczna. W przebiegu tego typu schizofrenii urojenia i omamy mogą być bardzo słabo nasilone lub nawet mogą one pojawiać się tylko okresowo.

W schizofrenii hebefrenicznej dominującymi problemami są zaburzenia afektu (np. w postaci jego niedostosowania) oraz nietypowe zachowania prezentowane przez chorych. Charakterystyczne jest to, że chorzy mają skłonności do błazenady, poza tym w ich zachowaniach pojawiać się mogą manieryzmy, bezład i bezcelowość. W przebiegu tego typu schizofrenii występować mogą również różne zaburzenia myślenia (np. w postaci znacznego rozkojarzenia), które mogą prowadzić do tego, że wypowiedzi pacjentów będą bardzo chaotyczne i niezrozumiałe dla ich otoczenia.

Schizofrenia hebefreniczna rozpoznawana jest zwykle u młodych pacjentów (typowo u osób mających pomiędzy 15 a 25 lat). Rozpoznanie tej jednostki może nastręczać pewnych trudności – ze względu na to, że objawy psychotyczne w tym rodzaju schizofrenii bywają nieznaczne, istnieje konieczność różnicowania schizofrenii hebefrenicznej np. z zaburzeniami osobowości czy z epizodami maniakalnymi.

• schizofrenia katatoniczna

W schizofrenii katatonicznej dominują zaburzenia napędu psychoruchowego. Objawy katatoniczne, występujące w tym typie choroby, mogą być niejako z dwóch całkowicie odmiennych biegunów. Chorzy mogą bowiem popadać w stupor, czyli w stan, w którym nie reagują oni na bodźce ani nie nie poruszają się (podkreślić przy tym należy, że taki pacjent pozostaje przy tym w pełni świadomy). Odwrotnością stuporu, która może wystąpić w schizofrenii katatonicznej, jest natomiast znaczne pobudzenie psychoruchowe.

Innymi objawami charakterystycznymi dla schizofrenii katatonicznej bywają:

• giętkość woskowata (objaw polegający na tym, że u chorego można ustawić jakąś część jego ciała, np. rękę, w danej pozycji, i pozostanie ona właśnie w tej pozycji przez dłuższy czas)
• negatywizm (nieuzasadniony opór co do wykonywania jakichkolwiek poleceń)
• zastyganie (czasami przez nawet bardzo długi czas) w dziwacznej, nietypowej pozycji

W schizofrenii katatonicznej dochodzić może także do zaburzeń popędów, np. pacjent może zaprzestać spożywania pokarmów. Stan taki może być wyjątkowo poważny i może prowadzić nawet do wystąpienia zagrożenia życia pacjenta.

• schizofrenia prosta

Schizofrenia nazywana prostą, a w rzeczywistości prowadząca nierzadko do różnych trudności. W tym rodzaju schizofrenii chorzy nie doświadczają urojeń ani omamów.

Jako cechy schizofrenii prostej wymienia się przede wszystkim zmiany zachowania chorych, polegające np. na zamknięciu się w sobie czy na pogorszeniu funkcjonowania szkolnego lub zawodowego. Pacjenci stają się apatyczni, mogą oni również przejawiać coraz bardziej dziwaczne i nietypowe zachowania.

Problemy w przypadku schizofrenii prostej związane są z tym, że po pierwsze trudno ją rozpoznać, a po drugie część psychiatrów w ogóle nie uznaje istnienia takiego rodzaju schizofrenii.

• schizofrenia rezydualna

Schizofrenia rezydualna bywa określana również mianem schizofrenii przewlekłej. W jej przypadku u pacjentów dominują objawy negatywne schizofrenii, takie jak:

• apatia
• spowolnienie psychoruchowe
• wycofanie społeczne
• spowolnienie myślenia

Objawy takie mogą mieć różne nasilenie - czasami jest ono niewielkie, jednakże wymienione dolegliwości mogą i tak znacząco negatywnie wpływać na codzienne funkcjonowanie pacjentów.

Podkreślenia wymaga tutaj to, że w przypadku schizofrenii rezydualnej - odwrotnie niż w przypadku schizofrenii prostej - pacjenci mogą na jakimś etapie choroby (zwykle w początkowym) doświadczać urojeń i omamów.

• schizofrenia niezróżnicowana

Aby można było mówić o schizofrenii niezróżnicowanej, objawy pacjenta muszą być zgodne z ogólnymi kryteriami rozpoznawania schizofrenii. Jednocześnie dolegliwości takich chorych są na tyle zróżnicowane, że nie jest możliwe u nich postawienie diagnozy jednego, konkretnego rodzaju schizofrenii.

Przeczytaj też:

• Wczesne objawy schizofrenii
• Jak się leczy schizofrenię?
• Czy schizofrenia jest dziedziczna?
• Jakie są objawy schizofrenii?
• Leczenie schizofrenii w ciąży, w czasie karmienia piersią i u małych dzieci