Autyzm - objawy, przyczyny, diagnoza autyzmu u dzieci i dorosłych

Autyzm to zaburzenie rozwojowe, do którego objawów należą m.in. trudności w komunikowaniu i wyrażaniu swoich uczuć oraz nawiązywaniu interakcji społecznych. Najczęściej autyzm objawia się u dzieci (autyzm dziecięcy), ale może być rozpoznany także u dorosłych (autyzm atypowy). Jak wygląda diagnoza autyzmu? Co warto o nim wiedzieć?

Spis treści

1. Autyzm - co to?
2. Autyzm - objawy
3. Autyzm — przyczyny
4. Autyzm u dzieci
5. Autyzm u dorosłych
6. Dzień autyzmu — kiedy obchodzimy Światowy Dzień Autyzmu?
7. Rodzaje autyzmu: autyzm atypowy
8. Rodzaje autyzmu: zaburzenia ze spektrum autyzmu

Spis treści

1. Autyzm - co to?
2. Autyzm - objawy
3. Autyzm — przyczyny
4. Autyzm u dzieci
5. Autyzm u dorosłych
6. Dzień autyzmu — kiedy obchodzimy Światowy Dzień Autyzmu?
7. Rodzaje autyzmu: autyzm atypowy
8. Rodzaje autyzmu: zaburzenia ze spektrum autyzmu

Rodzaje autyzmu ogólnie wyróżnia się dwa: autyzm dziecięcy oraz autyzm atypowy. W szerszym jednak ujęciu, rozpatrując autyzm w kategorii całościowych zaburzeń rozwoju, mówić można o zaburzeniach ze spektrum autyzmu, do których zalicza się zdecydowanie więcej problemów niż dwie wymienione wyżej jednostki.

Autyzm - co to?

Autyzm w powszechnym mniemaniu kojarzony jest dość jednoznacznie jako dziecięca, psychiatryczna przypadłość, w której to dochodzi do znacznych zaburzeń komunikacji dziecka z jego otoczeniem, stereotypowych zachowań u autystycznego dziecka oraz do poważnych zaburzeń jego rozwoju.

Dość zrozumiałe jest to, że różne dzieci cierpiące na autyzm przejawiać mogą czasami nawet bardzo skrajnie odmienne od siebie zaburzenia, w rzeczywistości jednak autyzm niejedno ma imię.

Autyzm - objawy

Do objawów autyzmu zalicza się:

• brak kontaktu wzrokowego
• opóźnienie w rozwoju mowy
• trudność w nawiązywaniu interakcji z otoczeniem
• brak chęci do nawiązania relacji z rówieśnikami
• inne poczucie humoru (nierozumienie żartów)
• powtarzanie dźwięków
• zainteresowanie tylko konkretnym obszarem wiedzy np. pociągami

Autyzm — przyczyny

Naukowcy wciąż nie zdiagnozowali jednej przyczyny autyzmu. Uważa się, że do rozwoju zaburzenia mogą przyczynić się choroby autoimmunologiczne matki, zwłaszcza nierozpoznane. Autyzm może rozwinąć się również na skutek uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, a także powikłań w czasie ciąży czy porodu. Niektóre z teorii wskazują również czynniki genetyczne, zwłaszcza z linii męskiej.

Autyzm u dzieci

Autyzm dziecięcy traktowany jest jako podstawowa, występująca u dzieci, postać zaburzeń autystycznych. Osoby z autyzmem dziecięcym przejawiają typowe dla tego problemu zachowania. Miewają one problemy z komunikacją z innymi ludźmi - znaczna część dzieci z zespołem Kannera w ogóle nie rozwija mowy, inne z kolei do porozumiewania się z otoczeniem wykorzystają swój własny system komunikacji, oparty na przykład gestach.

Z jednostką tą związane są również problemy z interakcjami międzyludzkimi – pacjenci z autyzmem dziecięcym mogą mieć trudności zarówno z wyrażaniem swoich emocji, jak i z rozumieniem emocji innych ludzi.

Charakterystyczne dla tej jednostki jest również to, że w jej przypadku mali pacjenci mogą wydawać się całkowicie niezainteresowani wchodzeniem w bliskie interakcje z otoczeniem – mogą oni chociażby preferować samodzielną zabawę, zamiast zaangażować w nią na przykład swoich opiekunów.

Autyzm u dzieci może dawać również inne objawy m.in. problemy z wykonywaniem czynności manualnych czy trudności z zachowaniem równowagi.

Diagnostyka autyzmu u dzieci

Do wystawienia diagnozy o autyzmie konieczna jest współpraca wielu specjalistów. Jeśli rodzice podejrzewają, że dziecko ma autyzm, w pierwszej kolejności powinni udać się do pediatry, a następnie do neurologa, psychologa, psychiatry, pedagoga oraz logopedy.

Autyzm u dorosłych

Autyzm u osób dorosłych to zaburzenie, które może objawiać się trochę inaczej niż u dzieci. Charakteryzuje się głównie niechęcią do zmian, problemami z emocjami, problemami z empatią. Mogą występować również trudności z myśleniem abstrakcyjnym, impulsywnością, problemami z gestykulacją (np. kołysaniem czy chodzeniem w kółko).

Diagnostyka autyzmu u dorosłych

Nie ma testów, które pozwoliłyby stwierdzić autyzm. Aby dokonać diagnozy, należy wybrać się zarówno do lekarza rodzinnego, jak i do psychologa czy psychiatry. Po wykonaniu wywiadu medycznego, specjaliści będą próbowali wystawić diagnozę.

Autyzm wysokofunkcjonujący

U osób dorosłych można stwierdzić również autyzm wysokofunkcjonujący. W takiej sytuacji osoba z autyzmem może bardzo dobrze sobie radzić, nie mieć większych trudności społecznych, a jedynie niewielkie zaburzenia emocjonalno-społeczne. Takim osobom zazwyczaj udaje się funkcjonować w grupie rówieśniczej, w pracy, założyć rodzinę. Nie każdy zdaje sobie sprawę z tego, że jego trudności to autyzm.

Dzień autyzmu — kiedy obchodzimy Światowy Dzień Autyzmu?

Światowy Dzień Autyzmu obchodzimy 2 kwietnia. Święto to zostało ustanowione, by propagować wiedzę na temat autyzmu i zwiększać świadomość społeczną. W Polsce w tym dniu budynki są podświetlane na niebiesko i różowo, by podkreślić, że autyzm nie dotyczy tylko mężczyzn (jak mówi stereotyp), ale i kobiet. 

Autyzm dziecięcy nazywany bywa również autyzmem wczesnodziecięcym czy zespołem Kannera

Wspominając o zabawach warto nadmienić, że różne rozrywki, których podejmuje się malec z zespołem Kannera, również mogą być dość charakterystyczne.

Otóż u dzieci z tym rodzajem autyzmu ich zabawy typowo są dość stereotypowe, np. malec może wciąż i wciąż – dokładnie w ten sposób i w tej samej kolejności – układać wieżę z jednych klocków, może on to czynić nawet w sytuacji, kiedy ma dyspozycji pokój wypełniony różnorodnymi i nawet zdecydowanie bardziej atrakcyjnymi zabawkami.

Tutaj pojawia się kolejna cecha pacjentów z autyzmem dziecięcym, czyli potrzeba regularności w ich życiu. Nierzadko spotykana jest bowiem sytuacja, gdzie dzieci te do funkcjonowania wymagają nieskalanej wręcz rutyny – wszelkie odrębności od standardowego planu dnia (np. odstępstwo od poobiedniego, codziennego wyjścia na spacer) mogą budzić w małym pacjencie zarówno lęk, jak i czasami nawet agresję.

W kryteriach rozpoznawania autyzmu dziecięcego pod uwagę brane jest stwierdzenie różnorodnych zaburzeń u dziecka, najistotniejszy jednak wydaje się wiek pacjenta.

Otóż ten rodzaj autyzmu rozpoznawać można u pacjentów wtedy, kiedy to różne odchylenia pojawiają się u dziecka przed ukończeniem przez nie trzeciego roku życia.

Wzmianka ta jest szczególnie istotna z tego względu, że owszem – kiedy to potencjalne objawy autyzmu wystąpią u dziecka starszego, to również możliwe jest rozpoznawanie problemu z tej grupy, jednakże wtedy stawiana jest już diagnoza innej postaci autyzmu.

Czytaj też:

Autyzm atypowy daje późne objawy

Autyzm poszczepienny to mit

Autyzm wysokofunkcjonujący

Polacy przypisują osobom z autyzmem głównie negatywne cechy. Prawie połowa sprzeciwia się zawieraniu przez nich małżeństw i nauce w tradycyjnej szkole

Zdecydowana większość Polaków zaakceptowałaby osobę z autyzmem jako sąsiada, współpracownika lub szkolnego kolegę swego dziecka – wynika z badania przeprowadzonego dla Fundacji JiM. Ponad 60 proc. uważa, że osoby ze spektrum autyzmu powinny mieć prawo do edukacji i pracy zawodowej. Jednocześnie prawie 40 proc. nie wierzy, że dzieci z autyzmem poradzą sobie w tradycyjnej szkole, a ponad połowa sprzeciwia się zawieraniu małżeństw przez osoby z autyzmem. Wynika to głównie z powierzchownej wiedzy Polaków na temat tego zaburzenia.

Źródło: lifestyle.newseria.pl

Rodzaje autyzmu: autyzm atypowy

Autyzmem atypowym nazywa się taki typ autyzmu, w którym to różne odchylenia pojawiają się u pacjenta po ukończeniu przez niego 3. roku życia.

Ta cecha stanowi właśnie kluczową różnicę pomiędzy autyzmem wczesnodziecięcym oraz autyzmem atypowym, nie jest to jednak jedyna odrębność.

Autyzm atypowy bywa również rozpoznawany u tych dzieci, u których występują różne objawy sugerujące, że cierpią one autyzm, a jednocześnie dolegliwości te nie spełniają w pełni kryteriów, według których rozpoznawany jest autyzm wczesnodziecięcy.

Czy można więc jakoś ogólnie scharakteryzować autyzm atypowy? Najprawdopodobniej nie, bo w jego przypadku u dziecka mogą występować różne, jednak nie wszystkie z powyżej opisanych objawów typowych dla autyzmu dziecięcego i tak naprawdę u różnych pacjentów z autyzmem atypowym występować mogą odmienne zaburzenia.

Pozycja autyzmu atypowego w klasyfikacjach psychiatrycznych jest zresztą współcześnie przedmiotem kontrowersji – w najnowszej wersji amerykańskiej klasyfikacji psychiatrycznej (czyli w DSM-5) autyzmu atypowego w ogóle się obecnie nie wyróżnia.

Czytaj też:

Autyzm u dzieci - jakie daje objawy?

Rodzaje autyzmu: zaburzenia ze spektrum autyzmu

Rodzaje autyzmu są różne; w przypadku ich omawiania najczęściej można się spotkać z opisem dwóch powyżej wymienionych zaburzeń.

Coraz częściej mówi się jednak o tzw. zaburzeniach ze spektrum autyzmu (w skrócie ASD, pochodzącym od angielskiego autism spectrum disorders), czyli takich jednostkach, w których to pojawiają się różne powiązane z autyzmem zaburzenia, a oprócz nich występują u pacjentów również i inne problemy.

Jako przykłady jednostek, które zaliczane są do zaburzeń ze spektrum autyzmu, podać można:

• dziecięce zaburzenie dezintegracyjne (problem, w którym rozwój dziecka do ukończenia przez nie 24. miesiąca życia przebiega całkowicie prawidłowo, a po tym czasie dochodzi do utraty wcześniej zdobytych przez nie umiejętności, takich jak np. umiejętność mowy czy umiejętności ruchowe);
• zespół Aspergera (uważany za jedno z najłagodniejszych zaburzeń ze spektrum autyzmu);
• zespół Retta (choroba o podłożu genetycznym, występująca praktycznie tylko u dziewczynek; dolegliwości z nią związane mogą przypominać zaburzenia ze spektrum autyzmu, jednakże właśnie ze względu na to, że wywołana ona jest przez mutację genetyczną, zdaniem niektórych uczonych zespół Retta nie powinien być zaliczany do ASD – z tego właśnie powodu zespół Retta nie widnieje już wśród innych zaburzeń ze spektrum autyzmu w klasyfikacji DSM-5).

Przy omawianiu różnych rodzajów autyzmu warto jeszcze wspomnieć o pewnym terminie, który, choć co prawda nie widnieje w żadnej klasyfikacji diagnostycznej dotyczącej autyzmu, to jednak wydaje się dość interesujący.

Mowa tutaj o autyzmie wysokofunkcjonującym – takiego terminu używa się w sytuacji, kiedy u pacjenta cierpiącego na autyzm stwierdzane jest nieodbiegające od populacji ogólnej funkcjonowanie intelektualne (określane jako posiadanie IQ przekraczającego 70 punktów).

Katarzyna Stańczyk

lek. Tomasz Nęcki