Przyczyny chorób psychicznych

Odkrywanych jest coraz więcej czynników, które biorą udział w patogenezie chorób psychicznych. Dotychczas przeprowadzone badania pokazują, że przyczyny chorób psychicznych można podzielić na zdarzenia doświadczane jeszcze podczas życia wewnątrzmacicznego i te, do których dochodzi już w trakcie życia osobniczego. Wśród przyczyn chorób psychicznych wyróżnia się czynniki biologiczne, psychologiczne i środowiskowe.

Spis treści

1. Przyczyny chorób psychicznych: czynniki genetyczne
2. Przyczyny chorób psychicznych: neuroprzekaźniki
3. Prawie 8 mln Polaków w wieku od 18 do 64 lat boryka się z mniejszymi lub większymi zaburzeniami psychicznymi
4. Przyczyny chorób psychicznych: zaburzenia struktury układu nerwowego
5. Przyczyny chorób psychicznych: zdarzenia doświadczane w okresie życia płodowego
6. Przyczyny chorób psychicznych: substancje egzogenne
7. Przyczyny chorób psychicznych: infekcje
8. Przyczyny chorób psychicznych: ciężkie zdarzenia życiowe
9. Przyczyny chorób psychicznych: czynniki środowiskowe
10. Przyczyny chorób psychicznych: czy da się wyróżnić jeden, konkretny czynnik?

Choroby i zaburzenia psychiczne – mimo wielu badań, które już im poświęcono – nadal nie zostały jeszcze do końca poznane i zrozumiane. Naukowcy jednak nie próżnują i coraz więcej aspektów dotyczących funkcjonowania ludzkiej psychiki, które dotychczas stanowiły zagadkę, nabiera jasności.

Nie ulega wątpliwości, że równie istotne, jak odkrywanie sposobów leczenia chorób psychicznych, są te prace, które dotyczą czynników zaangażowanych w ich powstawanie. Teorie dotyczące przyczyn chorób psychicznych zmieniały się wraz z publikacją kolejnych badań nad ludzka psychiką. Dziś o stanach, które w przeszłości były uznawane m.in. za efekt rzucenia czaru czy za opętanie przez demona, wiemy już o wiele więcej.

Ogólny podział przyczyn chorób psychicznych, biorących udział w patogenezie, wyróżnia czynniki biologiczne, psychologiczne i środowiskowe.

Przyczyny chorób psychicznych: czynniki genetyczne

Od odziedziczonych genów zależy kolor naszych włosów, oczu czy grupa krwi. Z przekazywanym przez rodziców materiałem genetycznym można również nabywać predyspozycje do wystąpienia różnych schorzeń – w tym również psychicznych. Podejrzenia dotyczące roli genów w patogenezie chorób psychicznych wysunięto na podstawie obserwacji, w których zauważono tendencję do rodzinnego występowania schorzeń borykających umysł (np. zaburzeń nastroju czy lękowych).

Okazuje się, że jeżeli rodzic cierpi na jakieś schorzenie psychiczne, to jego potomstwo znajduje się w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia zarówno tej samej, jak i innych chorób psychicznych. Nie jest to jednak równoznaczne z tym, że choroba na pewno się pojawi – geny warunkują raczej zwiększoną podatność na zachorowanie. Oznacza to, że pacjent z odziedziczonymi skłonnościami, przy zadziałaniu innych czynników zaangażowanych w rozwój chorób psychicznych (omówionych poniżej), ma większe ryzyko zachorowania niż osoba nieobciążona występowaniem schorzeń psychicznych w rodzinie.

Wskaźniki dotyczące ryzyka wystąpienia schorzenia psychicznego różnią się w zależności od konkretnej jednostki. Za problem, w którym udział czynników genetycznych jest najbardziej wyraźny, uważana jest choroba afektywna dwubiegunowa. W badaniach dotyczących bliźniąt monozygotycznych (jednojajowych, czyli posiadających dokładnie taki sam materiał genetyczny), okazywało się, że kiedy jedno z nich cierpiało na powyższe schorzenie, to ryzyko jego pojawienia się i u drugiego bliźniaka sięgało nawet 80%.

Przyczyny chorób psychicznych: neuroprzekaźniki

Neuroprzekaźniki są cząsteczkami odpowiadającymi za przekazywanie sygnałów pomiędzy komórkami układu nerwowego. Jako przykłady neuroprzekaźników można podać noradrenalinę, dopaminę czy serotoninę. Zaburzenia dotyczące ilości tych substancji w mózgowiu brane są pod uwagę jako jedna z przyczyn występowania chorób psychicznych.

Problem stanowić może zarówno ich niedobór (jak niedostatek serotoniny u chorych na depresję), jak i nadmiar (zbyt duże ilości serotoniny związane bywają z epizodami manii, z kolei nadmierne stężenia dopaminy, działające na niektóry struktury mózgu, mogą być przyczyną epizodów psychotycznych).

Prawie 8 mln Polaków w wieku od 18 do 64 lat boryka się z mniejszymi lub większymi zaburzeniami psychicznymi

Problemy ze zdrowiem psychicznym, na którymś z etapów życia, ma jedna czwarta ludzi, a choroby psychiczne stanowią już 20 proc. wszystkich chorób w Europie. Dane Instytutu Psychiatrii i Neurologii wskazują, że prawie 8 mln Polaków w wieku od 18 do 64 lat boryka się z mniejszymi lub większymi zaburzeniami psychicznymi

Źródło: Biznes.newseria.pl

Przyczyny chorób psychicznych: zaburzenia struktury układu nerwowego

Choroba psychiczna może być następstwem doświadczonego przez pacjenta urazu. Innym źródłem problemów ze zdrowiem psychicznym bywają procesy rozrostowe w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Epizod np. psychozy u osoby, która dotychczas była całkowicie zdrowa, powinien być wskazaniem do przeprowadzenia szerokiej diagnostyki, i to nie tylko psychiatrycznej – tego rodzaju odchylenia od prawidłowego stanu psychicznego mogą być pierwszym objawem nowotworu mózgu.

Jedną z najczęstszych grup chorób psychicznych u osób w wieku podeszłym są otępienia. Najczęstsza z nich, czyli choroba Alzheimera, związana jest z odkładaniem się nieprawidłowych postaci białek w obrębie mózgu. Ostatecznie zjawisko doprowadza do generowania uszkodzeń neuronów i wystąpienia choroby psychicznej pod postacią zespołu otępiennego.

Przyczyny chorób psychicznych: zdarzenia doświadczane w okresie życia płodowego

O tym, że u pacjenta pojawi się schorzenie psychiatryczne, decydować mogą czynniki działające na jego organizm jeszcze w okresie życia wewnątrzmacicznego. Przyczyną choroby psychicznej mogą być epizody niedotlenienia mózgowia, występujące u dziecka rozwijającego się w łonie matki. Zwiększać podatność na wystąpienie omawianych schorzeń u dziecka mogą też nieodpowiednie zachowania matki – taki efekt wywierać mogą niektóre stosowane przez nią leki, ale i zażywanie substancji psychoaktywnych, np. alkoholu czy narkotyków.

Przyczyny chorób psychicznych: substancje egzogenne

W nadmiarze w zasadzie wszystko może być toksyczne, wyróżnia się jednak substancje, które bywają szczególnie zaangażowane w rozwój schorzeń psychicznych. Jako przykłady wymienić można:

• alkohol (szczególnie spożywany w nadmiernej ilości i przewlekłe),
• narkotyki,
• dopalacze.

Korzystanie z wymienionych substancji psychoaktywnych może być czynnikiem spustowym dla wystąpienia choroby psychicznej. Zagrożenie związane jest zarówno ze stosowaniem takich środków, jak i z ich odstawieniem – jeżeli u pacjenta doszło do wystąpienia zjawiska tolerancji danej substancji, to zaprzestanie jej stosowania może wywołać np. epizod depresyjny.

Epizody zaburzeń psychicznych bywają związane również z przyjmowanymi przez pacjenta lekami. Jako przykład można tutaj podać glikortykosteroidy, których działaniem niepożądanym może być wywołanie zarówno obniżenia nastroju, jak i epizodu psychozy. W przypadku leków warto również wspomnieć o hormonalnych preparatach antykoncepcyjnych, których stosowanie może być związane ze zwiększeniem drażliwości u pacjentki czy też z obniżeniem jej nastroju (zdarza się, że taki epizod przyjmuje natężenie odpowiadające nawet depresji).

Przyczyny chorób psychicznych: infekcje

Częściej lub rzadziej, ale infekcje i zakażenia dotyczą praktycznie każdego człowieka. Część z nich może mieć wpływ na funkcjonowanie psychiki. Okazuje się, że u dzieci część przypadków zaburzeń ze spektrum obsesji i kompulsji, połączonych z zachowaniami typowymi dla ADHD, może być powikłaniem przebycia infekcji paciorkowcowej (mowa wtedy o tzw. zespole PANDAS – pediatric autoimmune neuropsychiatrics disorders associated with streptococcal infections).

Przyczyny chorób psychicznych: ciężkie zdarzenia życiowe

Pewne zdarzenia, które mogą znacznie obciążać psychikę pacjenta, bywają bodźcem wyzwalającym początek choroby psychicznej. Jako przykłady można tutaj podać:

• śmierć bliskiej osoby (małżonka, innego członka rodziny czy oddanego przyjaciela),
• utratę pracy,
• zmianę miejsca zamieszkania,
• rozwód,
• utratę ciąży,
• przeżycie traumatycznego wydarzenia (może być zarówno wypadek samochodowy, jak i gwałt),
• doświadczanie silnego, przewlekłego stresu (w domu, w pracy czy też w jakimkolwiek innym środowisku).

Czynniki psychologiczne odgrywają znaczną rolę w pojawianiu się chorób psychicznych szczególnie u tych osób, które mają do nich predyspozycje (np. ze względu na obciążenia genetyczne). Doświadczenie ciężkich zdarzeń życiowych może jednak wywołać chorobę również u tych osób, które nie mają żadnych obciążeń – jako przykład można podać śmierć bliskiej osoby, kiedy bardzo silne odczuwanie smutku (uznawanego za normalny, który jest związany z żałobą) może przerodzić się w epizod nawet ciężkiej depresji.

Przyczyny chorób psychicznych: czynniki środowiskowe

Zdarza się, że otoczenie, w którym pacjent funkcjonuje, również odgrywa rolę w patogenezie chorób psychicznych. U nastolatków doświadczających szykan i nękania ze strony swoich rówieśników mogą rozwinąć się zarówno depresja, jak i różnego typu zaburzenia lękowe. Osoby z nadmierną masą ciała – jeżeli będą z tego powodu wciąż wyśmiewane – mogą tak bardzo przejąć się opinią swojego otoczenia, że dojdzie u nich do rozwoju zaburzeń odżywiania, takich jak anoreksja czy bulimia.

Niebywałe znaczenie dla prawidłowego rozwoju psychiki ma to, w jakich warunkach pacjent funkcjonuje na co dzień. W przypadku życia w rodzinie, w której wzorce relacji pomiędzy jej członkami są nieprawidłowe, istnieje większe ryzyko wystąpienia chorób psychicznych.

Dojść może także do sytuacji, gdzie pacjent niejako „zarazi się” chorobą psychiczną. Jednostką, którą można by przedstawiać jako potencjalnie zaraźliwą, jest tzw. obłęd udzielony. W przebiegu schorzenia zespół urojeniowy pojawia się najpierw u jednej osoby. Później u innego człowieka, zazwyczaj blisko związanego i przebywającego z pierwotnie chorym w jakiejś izolacji, dochodzi do rozwoju podobnego systemu nieprawdziwych, urojeniowych przekonań i osądów.

Przyczyny chorób psychicznych: czy da się wyróżnić jeden, konkretny czynnik?

Etiopatogeneza schorzeń psychiatrycznych najczęściej jest wieloczynnikowa. Oznacza to, że na wrodzoną skłonność do pojawiania się tych chorób nakładają się również inne czynniki, takie jak opisywane powyżej ciężkie zdarzenia życiowe, doświadczane urazy głowy czy też korzystanie z substancji psychoaktywnych. Choć o przyczynach chorób psychicznych medycyna wie już coraz więcej, to i tak część aspektów pozostaje zagadką. Zagadnienia dotyczące etiologii tych schorzeń wciąż jednak budzą zainteresowanie naukowców. Jako jedno z potencjalnych źródeł informacji uznawane jest wykonywanie coraz to dokładniejszych analiz genów. Tak naprawdę psychiatria może dopiero zostanie poznana – to okaże się z czasem.