Osobowość wieloraka (rozdwojenie jaźni): przyczyny, objawy i leczenie

Osobowość mnoga to potocznie rozdwojenie jaźni. Zaburzenie to charakteryzuje obecność u jednego człowieka co najmniej dwóch niezależnych i różniących się od siebie osobowości, które naprzemiennie wpływają na zachowanie chorego. Jakie są przyczyny osobowości mnogiej? Jak rozpoznać objawy tego zaburzenia? Na czym polega jego leczenie?

Spis treści

1. Osobowość wieloraka (rozdwojenie jaźni) - przyczyny
2. Osobowość wieloraka (rozdwojenie jaźni) - objawy
3. Osobowość wieloraka (rozdwojenie jaźni) - leczenie

Osobowość wieloraka to zaburzenie psychiczne, które jest znane także jako rozdwojenie jaźni, osobowość mnoga, osobowość naprzemienna i rozdwojenie osobowości. Charakteryzuje je występowanie u tego samego człowieka co najmniej dwóch niezależnych i różniących się od siebie osobowości.

Osobowość wieloraka zalicza się do zaburzeń dysocjacyjnych tożsamości (ang. Dissociative Identity Disorder, w skrócie DID), które charakteryzuje częściowa lub całkowita utrata prawidłowej integracji między wspomnieniami z przeszłości, poczuciem własnej tożsamości, bezpośrednimi wrażeniami i kontrolą ruchów dowolnych ciała.

Osobowości wielorakiej nie należy mylić ze schizofrenią, ponieważ jest to odrębna jednostka chorobowa. Co prawda schizofrenia dosłownie oznacza „rozszczepienie umysłu”, ale nie w sensie posiadania więcej niż jednej osobowości. Poza tym schizofrenia jest zaliczana do psychoz endogennych, a nie zaburzeń dysocjacyjnych.

Osobowość wieloraka (rozdwojenie jaźni) - przyczyny

Najczęściej przyczyną rozdwojenia jaźni są głębokie urazy z dzieciństwa (np. gwałt, wykorzystanie seksualne, maltretowanie, a także klęski żywiołowe). W pewnym momencie może dojść do zepchnięcia traumatycznych przeżyć w podświadomość, z których z czasem może powstać odrębna tożsamość. W ten sposób osobowość właściwa uwalnia się od dramatycznych wydarzeń i ma przestrzeń na normalne funkcjonowanie - tak, jakby zdarzenia te nigdy nie miały miejsca. W związku z tym osobowości wieloraka jest mechanizmem obronnym przed głęboko skrywaną w nieświadomości traumą, ucieczką psychiczną przed doznawanym lękiem.

Niektórzy wiążą osobowość wieloraką z zespołem stresu pourazowego, które często jest następstwem traumatycznego wydarzenia.

Osobowość wieloraka (rozdwojenie jaźni) - objawy

U osób z osobowością wieloraką dochodzi do dysocjacji, czyli do zerwania połączeń między myślami, wspomnieniami, uczuciami, działaniami i poczuciem własnej tożsamości. Wówczas pojawiają się dwie (lub więcej) odrębne osobowości, które naprzemiennie przejmują kontrolę nad zachowaniem chorego, przy czym w danej chwili ujawnia się tylko jedna z nich. Osobowości te mogą zdawać sobie sprawę ze swojej obecności (choć nie zawsze), natomiast osobowość podstawowa najczęściej nie jest świadoma ich istnienia. Warto wiedzieć, że osobowości te zwykle drastycznie różnią się między sobą pod względem charakteru i nie tylko. Inny mogą mieć także wiek, płeć, iloraz inteligencji, a nawet preferencje seksualne.

Przejście od jednej osobowości do drugiej odbywa się zwykle nagle i następuje jako odpowiedź na bodźce, które przywołują traumatyczne wydarzenia, np. sytuację stresową lub podczas terapii (np. hipnozy). Najczęściej objawia się to gwałtownymi zmianami nastroju. Może nawet dojść do ataków paniki lub epizodów psychotycznych (łącznie ze wizualnymi i słuchowymi halucynacjami). Ponadto osoba z rozdwojeniem jaźni może cierpieć z powodu:

• autoagresji;
• depresji;
• zaburzeń snu (bezsenności, koszmarów nocnych, może nawet lunatykować);
• narkomanii, alkoholizmu;
• różnych kompulsywnych zachowań;
• silnych bólów głowy;
• amnezji;

Osobowość wieloraka (rozdwojenie jaźni) - leczenie

W przypadku osobowości wielorakiej stosuje się terapię z użyciem hipnozy, której celem jest otworzenie stanu emocjonalnego z czasu traumatycznego przeżycia. Chory musi skonfrontować się z wydarzeniami, które doprowadziły do rozszczepienia jaźni, i włączyć je do wydarzeń z prawdziwego życia. Tylko w ten sposób odnajdzie powiązania pomiędzy oddzielnymi tożsamościami i zespoli je tak, aby powstała z nich jedna tożsamość, co jest celem terapii.

Ponadto terapia powinna objąć naukę radzenia sobie ze stresem, który jest częstym bodźcem przywołującym dramatyczne przeżycia. Pomocne są także leki antydepresyjne i przeciwlękowe.

Monika Majewska

Konsultacja: lek. Tomasz Nęcki