Nerwica u dzieci - objawy, przyczyny, leczenie zaburzeń lękowych

Nerwica u dzieci objawia się niewyjaśnionymi bólami brzucha, głowy czy kołataniem serca. Wiedzę o istnieniu tej grupy schorzeń powinien mieć każdy rodzic, ponieważ niewłaściwe postępowanie w przypadku nerwicy u dziecka może tylko pogarszać przebieg problemu.

Spis treści

1. Objawy nerwicy u dzieci
2. Przyczyny nerwicy u dzieci
3. Leczenie nerwicy u dzieci

Nerwica u dzieci (w różnej postaci) szacunkowo dotyczy nawet co piątego dziecka, ale częstość występowania zaburzeń lękowych jest różna w zależności od wieku.

Współcześnie pojęcie nerwicy, którego w medycynie używa się od XVIII wieku, jest używane coraz rzadziej. Różne problemy z tej grupy schorzeń psychiatrycznych – ze względu na dominujący wśród nich objaw – częściej określane są jako zaburzenia lękowe.

Objawy nerwicy u dzieci

Lęk stanowi podstawową dolegliwość związaną z nerwicą u dzieci. Towarzyszą mu jednak również inne objawy, które są zależne od typu występującego u pacjenta zaburzenia.

• Zaburzenie lękowe uogólnione

W zaburzeniu lękowym uogólnionym lęk odczuwany jest przez dziecko w zasadzie przez cały czas, jednakże jest to lęk o stosunkowo niewielkim nasileniu.

Dotyczyć on może różnych wydarzeń, takich jak np. wizja otrzymania negatywnej oceny w szkole czy niepowodzenia w zawodach sportowych. Lękowi w tym przypadku towarzyszyć mogą problemy ze snem, pogorszenie koncentracji oraz rozdrażnienie.

• Zaburzenie paniczne

Napadami paniki nazywa się stany silnego lęku, którym towarzyszą dolegliwości somatyczne (m.in. problemy z oddychaniem czy znaczne przyśpieszenie czynności serca).

W przebiegu zaburzenia panicznego u dzieci, napady pojawiać się mogą całkowicie niespodziewanie, co więcej – obawa przed doświadczeniem następnego ataku może być tak wielka, że sama w sobie może wyzwolić kolejny epizod paniki.

•  Fobie specyficzne

Zgodnie z nazwą, dzieci cierpiące na fobię specyficzną odczuwają lęk związany z jakimś konkretnym przedmiotem lub zjawiskiem. Nadmierny, patologiczny strach mogą powodować zwierzęta i owady, ale i jazda samochodem po moście czy lot samolotem.

W przypadku fobii specyficznej dziecko stara się unikać czynników lękotwórczych, a w przypadku zetknięcia się z nimi może reagować płaczem lub złością.

• Fobia społeczna

Dorastający pacjenci z fobią społeczną unikają kontaktów szczególnie z osobami nieznajomymi. W przypadku narażenia na takie spotkanie, mogą one unikać rozmowy czy kontaktu wzrokowego, pojawia się u nich również znaczny dyskomfort związany ze znalezieniem się w niewygodnej sytuacji.

Fobia społeczna może być źródłem problemów, ponieważ dziecko jej doświadczające (w skrajnych przypadkach) może odmawiać wychodzenia do szkoły czy też starać się w ogóle jak najrzadziej opuszczać dom, aby uniknąć kontaktu z innymi ludźmi.

Czasami jako objaw fobii społecznej wymienia się mutyzm wybiórczy, który polega na tym, że dziecko ogólnie umiejące prawidłowo mówić przestaje rozmawiać z osobami, których nie zna.

• Lęk separacyjny

Lęk separacyjny jest jedną z postaci dziecięcej nerwicy, w której mały pacjent nie może znieść rozstania ze swoimi opiekunami. Sam moment rozstawania się z rodzicem (np. rozłąka na czas pójścia do pracy) czy nawet wyłącznie myśl o niej wzbudzają lęk, płacz i rozdrażnienie dziecka.

Może ono podejmować różnego rodzaju działania, aby zatrzymać opiekuna przy sobie, np. zgłaszać występowanie dolegliwości somatycznych, takich jak ból brzucha czy głowy. Lęk separacyjny może powodować też niechęć dziecka do opuszczania domu. Dotyczyć to może zarówno wyjścia do szkoły, jak i wyjazdu na wycieczkę bez rodziców.

• Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (nerwica natręctw)

Spośród wszystkich opisywanych objawów, zapewne to właśnie zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne wydawać się mogą najbardziej uciążliwe dla otoczenia. W ich przebiegu wyróżnia się dwie składowe: obsesje, czyli niechciane, wciąż pojawiające się uporczywe myśli oraz kompulsje, czyli czynności, których wykonanie uspokaja chorego i powoduje czasowe ustąpienie obsesji.

Dzieci z nerwicą natręctw mogą mieć rozmaite objawy, na przykład pacjent z obsesją dotyczącą czystości może zmieniać ubrania wielokrotnie w ciągu doby czy też wciąż myć ręce.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne mogą znacznie zaburzać funkcjonowanie dziecka, ponieważ zdarza się, że wykonywanie kompulsji zajmuje mu nawet większą część doby.

Zobacz galerię 10 zdjęć

Przyczyny nerwicy u dzieci

Nerwica u dzieci nie ma jednej, konkretnej przyczyny. Pod uwagę w patogenezie zaburzeń lękowych u dzieci brane są zarówno defekty anatomiczne struktur mózgowia i zaburzenia dotyczące układów neuroprzekaźnikowych.

Podejrzewane o wpływ na rozwój nerwicy są też obciążenia genetyczne, zauważalna jest bowiem tendencja do zwiększonej częstości występowania problemu u tych dzieci, których rodzice chorują lub też chorowali w przeszłości na zaburzenia lękowe.

Pewne czynniki środowiskowe także (a według niektórych autorów – przede wszystkim) miewają związek z początkiem wystąpienia nerwicy u dzieci – ryzyko, że niektóre sytuacje mogą wywoływać zaburzenia lękowe wzrasta szczególnie wtedy, gdy dziecko ma wspominane powyżej predyspozycje do rozwoju tego typu problemów. Mowa w tym przypadku o:

• zmianie szkoły, klasy czy miejsca zamieszkania,
• doświadczaniu przemocy (fizycznej i/lub psychicznej) ze strony rówieśników lub rodziny,
• braku wsparcia ze strony najbliższego otoczenia,
• śmierci bliskiej osoby,
• nieprawidłowościach wychowawczych, którymi mogą być zarówno nadmierna opiekuńczość rodziców, jak i zbyt częste krytykowanie dziecka.

Czytaj też: Fobia szkolna - co robić, gdy dziecko nie lubi chodzić do szkoły?

Powody, dla których dzieci symulują choroby

Leczenie nerwicy u dzieci

Podstawę leczenia dziecięcych nerwic stanowią różnego typu oddziaływania psychoterapeutyczne, takie jak:

• psychoedukacja,
• terapia rodzin, terapia grupowa,
• psychoterapia,
• trening umiejętności społecznych,
• ćwiczenia relaksacyjne.

Rodzice dziecka z nerwicą otrzymują od specjalisty porady dotyczące tego, w jaki sposób reagować na występujący u ich potomka lęk. Nie powinno się bowiem podtrzymywać pacjenta w przekonaniu, że unikanie czynnika powodującego lęk to dobre wyjście – jest zupełnie odwrotnie, bo takie postępowanie może prowadzić do nasilenia stopnia nerwicy.

W sytuacji, gdy metody psychoterapeutyczne nie dają satysfakcjonującej poprawy stanu pacjenta, zastosowana może być farmakoterapia. W przypadku farmakologicznego leczenia nerwic u dzieci największe znaczenie odgrywają środki antydepresyjne z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), które redukują stopień nasilenia lęku.

Efekt leczenia zauważalny jest jednak dopiero po pewnym czasie. Doraźnie, do szybkiej redukcji natężenia lęku, stosowane u dzieci mogą być benzodiazepiny czy hydroksyzyna – leków tych jednak w tej grupie wiekowej się unika, podawane są one pacjentom tylko w razie konieczności.