Lęk wysokości (akrofobia): czym się objawia i jak go zwalczyć?

Lęk wysokości (akrofobia) pojawiać się może przed potencjalnym skokiem na bungee, ale i nawet w razie konieczności wejścia na drabinę czy na wyższe piętro w jakimś budynku. Lęk wysokości nie jest błahostką, ponieważ objawia się on nie tylko myślami o zagrożeniu związanym z dużą wysokością, ale i objawami somatycznymi lęku, a czasami nawet napadem paniki. Czy w związku z tym lęk wysokości można w jakiś sposób wyleczyć i przez to ułatwić pacjentowi codzienne funkcjonowanie? Przeczytaj, czym się objawia lęk wysokości i dowiedz się, jak go zwalczyć.

Spis treści

1. Przyczyny lęku wysokości
2. Lęk wysokości: objawy
3. Lęk wysokości: jak go zwalczyć?

Lęk wysokości zaliczany jest do fobii specyficznych i zasadniczo stanowi on jedną z bardziej znanych postaci tego typu zaburzeń lękowych. Innym terminem, którym określany jest ten problem, jest akrofobia – wywodzi się on z połączenia dwóch greckich słów: akros, rozumianego jako szczyt lub wierzchołek, oraz phobos, tłumaczonego jako strach.

Już tutaj warto wspomnieć o tym, że nie każdy strach przed znalezieniem się na dużej wysokości można traktować jako fobię. Strach jest uczuciem, którego rolą jest chronienie nas przed niebezpiecznymi sytuacjami – istnieje w końcu zawsze możliwość spadku z jakiegoś górskiego szczytu, w związku z czym pojawianie się strachu w takiej sytuacji zasadniczo jest całkowicie naturalne. O lęku wysokości można mówić jednak dopiero wtedy, kiedy w prowokującej strach sytuacji lęk przybiera znacznego stopnia natężenie, pojawiają się różne objawy somatyczne lęku, a także gdy lęk wywiera niekorzystny wpływ na ogólne funkcjonowanie człowieka.

Lęk wysokości jest jedną z najczęstszych fobii specyficznych – zmaga się z nim od 3 do nawet 5% ludzi. Problem częściej spotykany jest u kobiet.

Przyczyny lęku wysokości

Przyczyny lęku wysokości – podobnie jak i powody występowania innych fobii specyficznych u ludzi – nie zostały dotychczas jednoznacznie określone. Podejrzewaną przyczyną akrofobii są doświadczane w dzieciństwie traumatyczne wydarzenia. Przykładowo osoba dorosła, cierpiąca na lęk wysokości, w dzieciństwie mogła np. spaść z drzewa i doznać jakiegoś urazu – w takim przypadku lęk przed doświadczeniem po raz kolejny takiej sytuacji wydaje się dość zrozumiały.

Do lęku wysokości może doprowadzać również i zjawisko, gdzie obaw przed wysokościami niejako "uczymy się" od naszych najbliższych. Taką hipotezę wysunięto na podstawie tego, że u dzieci tych osób, które same cierpią na lęk wysokości, podobny problem występuje z większą częstością niż u potomków ludzi bez lęku wysokości. W dziecku widzącym, że jego opiekun lub opiekunowie wyjątkowo boją się wysokości, podobnego typu lęk może się również po prostu rozwijać.

Jeszcze inną teorią dotyczącą przyczyn lęku wysokości jest ta, gdzie obawy te miałyby za zadanie… chronić populację ludzką przed wyginięciem. Ze znajdowaniem się na wysokościach związane jest w końcu ryzyko różnorodnych zdarzeń, z których część może się skończyć nawet śmiercią. W przypadku tej teorii tendencja do lęku wysokości miałyby być po prostu dziedziczna i zapisana w kodzie genetycznym. Nie wszyscy jednak ludzie doświadczają lęku wysokości, w związku z czym pojawiają się liczne głosy krytyki w stosunku co do tych właśnie, związanych z genami, hipotetycznych przyczyn lęku wysokości.

Lęk wysokości: objawy

Pojawiające się w przypadku lęku wysokości objawy mogą dotyczyć dwóch sfer: psychicznej oraz cielesnej. Pierwsze z wymienionych obejmują występowanie – przy znalezieniu się na drabinie, wyższym piętrze jakiegoś budynku czy w innej sytuacji związanej z pobytem na znacznej wysokości – różnorodnych lęków. Pacjent z lękiem wysokości może się obawiać, że za chwilę spadnie i zginie. Może on też mieć wrażenie, że znajduje się na wyjątkowo niestabilnym gruncie, czy że w każdym momencie może zostać przez kogoś popchnięty, upaść i doświadczyć konsekwencji takiej sytuacji.

U osób z akrofobią pojawiają się jednak i somatyczne objawy lęku. Takowymi może być np. przyspieszenie czynności serca, ale i wzmożenie potliwości, zawroty głowy czy znacznego stopnia bladość.

Z lękiem wysokości – w najcięższych przypadkach tego problemu – związane jest również ryzyko wystąpienia napadu paniki. W jego trakcie pojawiać się mogą wymienione już wyżej problemy (jednakże o znacząco większym nasileniu), ale i inne dolegliwości, takie jak uczucie duszności, a nawet całkowitego braku powietrza, ból w klatce piersiowej czy przeświadczenie o tym, że za chwilę dojdzie do śmierci danego człowieka.

Lęk wysokości – jak doskonale widać powyżej – może w znacząco negatywny sposób odbijać się na codziennym funkcjonowaniu pacjentów. Tak jak dość łatwo można uniknąć skoku na bungee czy przejażdżki na diabelskim młynie w wesołym miasteczku, tak już zdecydowanie ciężej jest całkowicie uniknąć wchodzenia do wysokich budynków czy korzystania z drabiny. Czy pacjentom z lękiem wysokości można więc jakoś pomóc, czy też muszą oni nauczyć się żyć ze swoim problemem?

Lęk wysokości: jak go zwalczyć?

Szczęśliwie dla pacjentów z lękiem wysokości, problem ten zdecydowanie można wyleczyć. Możliwe jest chociażby podejmowanie prób terapii ekspozycyjnej, która opiera się na stopniowym eksponowaniu pacjenta na wywołujący w nim lęk bodziec (w tym przypadku na znaczne wysokości). Celem terapii jest desensytyzacja, czyli sprawienie, aby znajdowanie się na dużej wysokości przestało budzić w leczonym lęk. Pojawia się tutaj jednak pewien problem – tak jak chociażby w przypadku arachnofobii nietrudno jest przedstawiać pacjentowi pająki, tak już trudniej może być udawać się z nim w różne miejsca znajdujące się na dużej wysokości. Z tego właśnie powodu w leczeniu lęku wysokości stosowane bywają techniki wirtualnej rzeczywistości, dzięki którym możliwe jest – przy wykorzystaniu specjalistycznego sprzętu – dokonywanie symulacji różnych zdarzeń, takich jak chociażby przebywanie na wierzchołku jakiegoś górskiego szczytu.

Inną metodą, którą stosuje się w leczeniu lęku wysokości jest psychoterapia – wykorzystanie tutaj znajduje przede wszystkim terapia poznawczo-behawioralna. Farmakoterapia, stosowana w leczeniu wielu różnych zaburzeń psychicznych, u osób z lękiem wysokości wykorzystywana jest dość rzadko i zasadniczo tylko pomocniczo. Pacjentom z najbardziej nasilonymi postaciami lęku wysokości proponowane bywa głównie stosowanie leków przeciwdepresyjnych. Czasami zalecane bywają środki przeciwlękowe z grupy benzodiazepin, podejmowane bywają również próby łagodzenia objawów somatycznych lęku związanego z akrofobią poprzez podawanie pacjentom preparatów z grupy beta-blokerów.

Źródła:

1. Coehlo C.M., Wallis G., Deconstructing Acrophobia: Physiological and Psychological Precursors to Developing a Fear of Heights, Depression and Anxiety 27: 864-870 (2010), dostęp on-line: http://hms.health.uq.edu.au/vislab/publications/reprints/coelhoDaD10.pdf

2. Whitney SL et al., Acrophobia and pathological height vertigo: indications for vestibular physical therapy? Phys Ther. 2005 May;85(5):443-58; dostęp on-line: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15842192

3. Materiały portal GoodTherapy.org, dostęp on-line: https://www.goodtherapy.org/blog/psychpedia/acrophobia