Zespół lęku uogólnionego (zaburzenia lękowe uogólnione) - przyczyny, objawy i leczenie

Zespół lęku uogólnionego (zaburzenia lękowe uogólnione) to jedno z najczęściej spotykanych u pacjentów zaburzeń psychicznych. Istotą tego problemu jest występowanie u obarczonych nim osób ciągłego niepokoju, który powiązany bywa m.in. ze wzmożonym napięciem mięśni, drażliwością oraz zaburzeniami snu. Jakie mogą być przyczyny zespołu lęku uogólnionego, kto jest najbardziej zagrożony jego wystąpieniem i na czym opiera się leczenie zaburzeń lękowych uogólnionych?

Spis treści

1. Zespół lęku uogólnionego: przyczyny
2. Zespół lęku uogólnionego: objawy
3. Zespół lęku uogólnionego: rozpoznawanie
4. Zespół lęku uogólnionego: leczenie
5. Zespół lęku uogólnionego: rokowania

Zespół lęku uogólnionego (zaburzenie lękowe uogólnione, ang. generalised anxiety disorder, w skrócie GAD) to stałe odczuwanie, bez wyraźnej przyczyny, różnego stopnia lęku. Nie znaczy to, że każdy lęk można traktować jako lęk uogólniony.

Zamartwianie się – szczególnie wtedy, gdy w życiu stykamy się z jakimiś wyjątkowo trudnymi wydarzeniami - jest całkiem zwyczajnym zjawiskiem w ludzkim życiu. Wtedy, gdy jest ku temu powód, uczucie niepokoju czy różne obawy raczej nikogo nie dziwią. 

Zespół lęku uogólnionego rozwinąć się może u pacjenta będącego w dowolnym wieku, zarówno u dziecka, jak i u osoby dorosłej, najczęściej jednak problem rozpoczyna się we wczesnej dorosłości. Pojawiać się on może u przedstawicieli obojga płci, zdecydowanie jednak częściej zmagają się z nim kobiety – według statystyk zaburzenia lękowe uogólnione u przedstawicielek płci pięknej spotykane są nawet dwukrotnie częściej niż u mężczyzn.

Warto tutaj dodać, iż zespół lęku uogólnionego uznawany jest za jedno z najbardziej rozpowszechnionych zaburzeń specyficznych – szacuje się, że w ciągu całego swojego życia problemu doświadcza nawet 4% populacji.

Zespół lęku uogólnionego: przyczyny

Podobnie jak w przypadku wielu innych zaburzeń psychicznych, tak i w przypadku zaburzeń lękowych uogólnionych nie można wymienić jednego konkretnego czynnika, który to mógłby doprowadzać do ich wystąpienia. Ogólnie uznaje się, że wpływ na ich rozwój mają zarówno uwarunkowania genetyczne, jak i pewne czynniki środowiskowe.

O roli genów w patogenezie zespołu lęku uogólnionego wspomina się ze względu na poczynione dotychczas obserwacje, według których osoby, których krewni zmagali się z jakimiś zaburzeniami lękowymi lub właśnie z zaburzeniem lękowym uogólnionym, mają zwiększone ryzyko tego, że podobny problem pojawi się również i u nich.

Warto tutaj dodać, że u osób predysponowanych do zespołu lęku uogólnionego do rozwoju jednostki dochodzić może szczególnie wtedy, gdy w ich życiu nastąpi jakieś wyjątkowo stresujące wydarzenie, takie jak np. utrata pracy czy śmierć bardzo bliskiej osoby.

Według części badaczy przyczyną zespołu lęku uogólnionego mogą być nieprawidłowe poziomy pewnych neuroprzekaźników – m.in. serotoniny czy noradrenaliny – w strukturach układu nerwowego. Potwierdzać te teorie może fakt, że leki, które wpływają na stężenia neurotransmiterów, przynajmniej u części osób obarczonych tą jednostką przynoszą poprawę w zakresie zmniejszenia nasilenia jej objawów.

Zauważalne jest to, że w pewnych grupach zespół lęku uogólnionego występuje ze zwiększoną częstością. Takowymi ludźmi mogą być m.in. osoby samotne (np. wdowy), pacjenci z trudną sytuacją materialną oraz osoby posiadające niskie kwalifikacje zawodowe.

Pewien związek z zespołem lęku uogólnionego może mieć także nadużywanie substancji psychoaktywnych. Sprzyjać tego rodzaju zaburzeniom nerwicowym może m.in. uzależnienie od benzodiazepin, alkoholu czy narkotyków (warto tutaj jednak od razu dodać, iż przejawy lęku występujące w okresie abstynencji od długotrwale stosowanych substancji psychoaktywnych nie mogą być uznawane za epizody zaburzeń lękowych uogólnionych).

Zespół lęku uogólnionego: objawy

Zaburzenia lękowe uogólnione ściśle związane są przede wszystkim z lękiem, który określany jest jako lęk wolnopłynący – pojawiać się on może całkowicie niezależnie od tego, co w danej chwili robi pacjent i jest on zwykle zdecydowanie nieuzasadniony.

Obawy pacjentów dotyczyć mogą bardzo różnych aspektów, zamartwiać się oni mogą m.in. aspektami finansowymi, zdrowiem swoim i członków swojej rodziny, ale i tym, czy sprawdzają się oni w swojej pracy oraz czy relacja, w której danej chwili są, na pewno jest szczęśliwym związkiem. Ogólnie podsumować to można bardzo prosto: pacjent z zespołem lęku uogólnionego zamartwiać się może ciągle i tak naprawdę wszystkim.

Możliwe objawy zespołu uogólnionego obejmują jednak nie tylko ciągłe obawy i niepokój – wśród innych dolegliwości, które mogą pojawiać się u obarczonych tą jednostką pacjentów, wymienić można:

• znacznego stopnia drażliwość
• uczucie wzmożonego napięcia mięśniowego
• zaburzenia snu (zwykle w postaci bezsenności)
• poczucie ciągłego zmęczenia
• trudności ze skupieniem uwagi

Zaburzenia lękowe uogólnione powiązane są również i z różnymi dolegliwościami natury somatycznej. Chorzy mogą skarżyć się na odczuwanie duszności, bólu w klatce piersiowej czy nudności, oprócz tego występować mogą u nich również i zawroty głowy, bóle mięśniowe, kołatania serca i nadmierna suchość w jamie ustnej.

Zespół lęku uogólnionego: rozpoznawanie

Zasadniczo raczej nie ulega wątpliwości, że rozpoznanie zespołu lęku uogólnionego stawiane jest przez lekarzy psychiatrów. Diagnoza ustalana jest po zebraniu wywiadu i przeprowadzeniu badania psychiatrycznego, podczas których możliwe jest stwierdzenie, że u pacjenta występują typowe objawy zespołu lęku uogólnionego.

Warto tutaj wspomnieć o tym, że nawet wtedy, gdy pacjent sam podejrzewa u siebie opisywaną tutaj jednostkę, i tak konieczne jest przeprowadzenie wtedy pełnego badania psychiatrycznego.

Zespół lęku uogólnionego nierzadko współistnieje bowiem z innymi psychiatrycznymi jednostkami, takimi jak np. zaburzenia depresyjne. Stwierdzenie współistnienia zaburzeń lękowych uogólnionych wraz z jakąś inną jednostką jest z kolei wyjątkowo istotne, ponieważ może to mieć wpływ na wybór odpowiedniego dla danego pacjenta leczenia.

Niezbędne jest tutaj zaznaczenie, że wtedy, gdy pacjent zmaga się z dolegliwościami odpowiadającymi zaburzeniom lękowym uogólnionym, psychiatra niekoniecznie jest jedynym specjalistą, do którego powinien się on udać.

W praktyce bowiem podobne objawy mogą pojawiać się w przypadku różnych schorzeń mających zdecydowanie inne podłoże, bo w przebiegu zaburzeń czynności tarczycy czy chorób układu krążenia (takich jak np. zaburzenia rytmu serca czy niewydolność serca), ale i w związku z menopauzą. Z tego względu wtedy, gdy u pacjenta objawy zespołu lęku uogólnionego pojawiają się nagle, korzystne jest wykonanie chociażby podstawowych badań laboratoryjnych.

Zespół lęku uogólnionego: leczenie

W leczeniu zespołu lęku uogólnionego wykorzystywane są ogólnie dwie metody: psychoterapia oraz farmakoterapia. Część pacjentów najchętniej sięgnęłoby wyłącznie po odpowiednie farmaceutyki, w praktyce jednak należy tutaj podkreślić z całą mocą, że zdecydowanie najlepsze efekty przynosi jednoczesne korzystanie z farmako- oraz psychoterapii.

Różne rodzaje oddziaływań terapeutycznych mogą pomagać pacjentom z zaburzeniami lękowymi uogólnionymi, najczęściej jednak polecana jest w tym przypadku psychoterapia poznawczo-behawioralna.

Farmakoterapia zaburzeń lękowych uogólnionych opiera się na stosowaniu przez pacjenta leków przeciwdepresyjnych, które mogą nie tylko poprawiać nastrój, ale i cechują się one również działaniem przeciwlękowym.

Zazwyczaj lekami pierwszego wyboru są preparaty z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), takie jak np. sertralina, escitalopram czy paroksetyna. Oprócz nich często stosowane są także środki należące do grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny, takie jak duloksetyna i wenlafaksyna.

Poza wymienionymi już lekami, czasami w leczeniu zaburzeń lękowych uogólnionych stosowane są również i innego jeszcze rodzaju preparaty. Takowymi są m.in. buspiron, pregabalina, gabapentyna, propranolol oraz trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (np. klompiramina) i inhibitory monoaminooksydazy (np. moklobemid).

Warto tutaj wspomnieć o tym, iż od momentu rozpoczęcia stosowania leków przeciwdepresyjnych do pojawienia się efektów ich zażywania mija pewien, zazwyczaj sięgający kilku tygodni, czas. U osób, które mają bardzo nasilone objawy zespołu lęku uogólnionego, w związku z tym wdrożone może zostać krótkoterminowe leczenie preparatami z grupy benzodiazepin. Środki tego typu powinno się jednak przyjmować możliwie jak najkrócej, ponieważ ich zażywanie przez zbyt długi czas wiąże się z ryzykiem uzależnienia.

Zespół lęku uogólnionego: rokowania

Szczęśliwie w przypadku zespołu lęku uogólnionego rokowania pacjentów można określać jako dobre. Dzięki farmakoterapii, psychoterapii oraz modyfikacjom stylu życia (m.in. zwiększeniu intensywności podejmowanej aktywności fizycznej, unikaniu stresu) u większości osób zmagających się z tym problemem możliwe jest doprowadzenie do częściowego lub całkowitego nawet ustąpienia związanych z tą jednostką dolegliwości.

Czytaj też:

• Zaburzenia lękowe utrudniają życie - jak sobie z nimi radzić?
• Nerwica (zaburzenia lękowe) zdarza się coraz częściej
• Zespół stresu pourazowego (PTSD) - przyczyny i objawy. Na czym polega terapia osób z PTSD?