Leczenie schizofrenii w ciąży, w czasie karmienie piersią i u dzieci

Leczenie schizofrenii w ciąży i w okresie karmienia, podobnie jak leczenie schizofrenii u dzieci, może napotykać na szczególne trudności i wymaga dużej wiedzy oraz każdorazowego rozważenia zysków i strat z niego płynących. Należy pamiętać, że leczenie schizofrenii jest ważne z tego względu, że dzięki niemu możliwe jest uwolnienie pacjenta od doświadczanych objawów psychotycznych, ale i poprawienie jego funkcjonowania w codziennym życiu. Jakie są ogólne zasady leczenia schizofrenii w ciąży? Czy jest ono bezpieczne? I jak powinno wyglądać leczenie dzieci ze schizofrenią?

• Leczenie schizofrenii u ciężarnych
• Leczenie schizofrenii u kobiet karmiących
• Leczenie schizofrenii u dzieci i młodzieży
• Leczenie schizofrenii w ciąży i u dzieci: rola psychoterapii

Leczenie schizofrenii w ciąży oraz w trakcie karmienia piersią, tak jak leczenie schizofrenii u dzieci wymaga szczególnej uwagi. Ogólnie leczenie schizofrenii to aspekt dość złożony i nierzadko związany z różnymi problemami, w pewnych specyficznych grupach pacjentów terapia tego przewlekłego schorzenia psychicznego związana jest z jeszcze dodatkowymi trudnościami. Wśród takich grup chorych na schizofrenię wymienia się pacjentki ciężarne oraz dzieci.

Leczenie schizofrenii u ciężarnych

Pacjentki z rozpoznaną schizofrenią – podobnie jak kobiety niecierpiące na tę chorobę psychiczną - mogą po prostu chcieć mieć potomstwo. W przypadku kobiet chorujących na schizofrenię odnotowywane jest jednak również to, że w tej grupie częściej niż u osób zdrowych dochodzi do nieplanowanego poczęcia dziecka.

Matka cierpiąca na schizofrenię ma możliwość zajścia w ciążę i urodzenia zdrowego dziecka – z leczeniem schizofrenii w ciąży związanych jest jednak wiele różnych dylematów oraz trudności.

Ciąża jest okresem, w którym przyszłym matkom różnorodne leki podaje się tylko wtedy, kiedy zachodzi ku temu konieczność.

Lekarze zalecający ciężarnym jakiekolwiek leczenie farmakologiczne bardzo rozważnie dobierają terapię – uwzględniać muszą przecież potencjalne zagrożenia dla płodu związane z przyjmowaniem przez matkę leków.

W przypadku podstawowych leków stosowanych w leczeniu schizofrenii - leków przeciwpsychotycznych - żaden z nich nie należy do kategorii A według FDA, czyli do tej, w której znajdują się preparaty o najmniejszym ryzyku wywarcia niekorzystnego działania na rozwijające się dziecko.

U ciężarnych pacjentek ze schizofrenią postępowanie uzależnione jest m.in. od ich aktualnego stanu psychicznego, a także od przebiegu choroby - inaczej przebiega leczenie schizofrenii w ciąży u pacjentki od wielu lat zmagającej się z tą chorobą, a inaczej w przypadku nowego rozpoznania zaburzeń psychotycznych.

W sytuacji, kiedy schizofrenia u kobiety podlega leczeniu od wielu lat, a stan psychicznych chorej jest unormowany, istnieje możliwość rozważenia nawet całkowitego odstawienia u niej leków. Należy jednak tutaj wyraźnie podkreślić, że w takiej sytuacji zawsze istnieje ryzyko, że objawy psychotyczne nawrócą.

Przeanalizować z tego względu należy wszelkie korzyści zaniechania farmakoterapii (takie jak chociażby eliminacja ryzyka uszkodzenia płodu), ale i związane z tym zagrożenia (nawrót objawów schizofrenii może przecież doprowadzić chociażby do tego, że matka będzie zaniedbywała zarówno samą siebie, jak i konieczne w trakcie ciąży wizyty u ginekologa).

W sytuacji, kiedy u pacjentki objawy schizofrenii pojawią się po raz pierwszy właśnie dopiero w ciąży, wtedy również konieczne staje się dokładne rozważenie, jaki sposób leczenia zaproponować takiej chorej.

Przeanalizować należy, czy możliwe byłoby uzyskanie poprawy stanu psychicznego pacjentki na drodze innych niż farmakoterapia metod leczenia schizofrenii (mowa tutaj przede wszystkim o oddziaływaniach psychoterapeutycznych).

Ze względu chociażby na ryzyko nawrotu schizofrenii, część specjalistów uważa, że kobiety ciężarne mimo wszystko powinny stosować leki przeciwpsychotyczne. Terapia ta powinna być jednak prowadzona zgodnie z pewnymi założeniami:

• w I trymestrze ciąży - w razie istnienia takiej możliwości (np. przy słabym nasileniu objawów psychotycznych) - w ogóle powinno się unikać podawania ciężarnej leków przeciwpsychotycznych
  
  
• u pacjentek, które przed zajściem w ciążę stosowały przewlekle neuroleptyki, powinno się zmodyfikować dawkę leków do najmniejszej, która będzie skuteczna
  
  
• leki przeciwpsychotyczne w ciąży powinny być podawane w dawkach podzielonych, nie zaleca się stosowania preparatów w formie depot (środki o przedłużonym uwalnianiu pozwalają zmniejszyć częstość przyjmowania leków, jednakże nie ma możliwości szybkich zmian ich dawkowania - z tego właśnie względu w czasie ciąży nie powinno się ich stosować)
  
  
• pacjentka powinna znajdować się pod stałą opieką psychiatry - w ciąży zachodzą różne zmiany (takie jak chociażby zmiana masy ciała czy zmiany tempa metabolizmu), przez co może dochodzić do konieczności modyfikowania dawek leków
  
  
• w okresie już po porodzie należy ściśle monitorować stan pacjentki - ze względu na stosunkowo duże ryzyko nawrotu psychozy po urodzeniu dziecka, konieczne może stać się zwiększenie dawki leków psychotropowych bezpośrednio po rozwiązaniu

Leczenie schizofrenii u kobiet karmiących

Problemy z leczeniem schizofrenii w ciąży pojawiają się również i po jej rozwiązaniu. Mowa tutaj mianowicie o karmieniu piersią przez kobiety przyjmujące leki przeciwpsychotyczne, a także o konieczności szczególnej opieki nad noworodkiem, którego matka stosowała w ciąży neuroleptyki.

Środki te w różnym stopniu, ale jednak dostają się do kobiecego pokarmu. Z tego właśnie względu istnieje konieczność skonsultowania się z lekarzem, czy rzeczywiście przy stosowaniu neuroleptyków możliwe będzie karmienie naturalne dziecka. 

W dużym stopniu uzależnione jest to od tego, jaki konkretnie lek przeciwpsychotyczny przyjmuje kobieta - w przypadku niektórych karmienie piersią zostanie jej zdecydowanie odradzone, w przypadku innych może się z kolei okazać, że dziecko będzie można karmić piersią, jednakże konieczne wtedy będzie bardzo uważne obserwowanie jego stanu (np. tego, czy u dziecka nie dochodzi do nadmiernej senności).

W przypadku ciąż, w których trakcie matki zażywały leki przeciwpsychotyczne, po ich zakończeniu czujnej obserwacji wymagają noworodki.

Związane jest to z tym, że konsekwencją stosowania przez ciężarną neuroleptyków bywają różne problemy, wśród których wymieniane są np.:

• zaburzenia odruchu ssania
• zwiększona płaczliwość
• wzmożone napięcie mięśniowe
• zaburzenia oddychania

W literaturze można się natknąć również na informacje o tym, że skutkiem przyjmowania przez matkę neuroleptyków w czasie ciąży bywa niska masa urodzeniowa dziecka.

Leczenie schizofrenii u dzieci i młodzieży

Schizofrenia jest chorobą przewlekłą, w której nierzadko wymagane jest wieloletnie leczenie. Jednostka ta, choć zdecydowanie rzadziej niż w wieku dorosłym, rozpoczynać się może również i we wczesnych latach życia.

Schizofrenia u dzieci związana jest z różnymi problemami - dotyczą one chociażby aspektów edukacyjnych i relacji chorego dziecka z innymi ludźmi, ale i problemy te są związane z leczeniem schizofrenii u dzieci.

Ogólnie terapia schizofrenii u chorych z młodszej grupy wiekowej nie odbiega od tej, która jest wdrażana u osób dorosłych - podstawą leczenia schizofrenii u dzieci i młodzieży jest stosowanie leków przeciwpsychotycznych.

Farmakoterapia jest jednak zwykle wymagana przez bardzo długi czas, co sprawia, że pacjenci znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia objawów niepożądanych neuroleptyków.

Takimi mogą być np. przyrost masy ciała czy zaburzenia gospodarki węglowodanowej, ale i problemy kardiologiczne (np. zaburzenia rytmu serca) czy znaczne obniżenie ilości jednej z populacji białych krwinek (stan zwany granulocytopenią).

Przy długotrwałej terapii lekami przeciwpsychotycznymi zwiększa się również ryzyko wystąpienia objawów pozapiramidowych - jako ich przykłady można podać niepokój ruchowy, nadmierną sztywność mięśni czy pojawianie się niekontrolowanych skurczów mięśniowych.

W związku ze wspomnianymi zagrożeniami dzieci leczone na schizofrenię wymagają regularnych wizyt nie tylko u psychiatrów, ale i u pediatrów - wymagane jest u nich regularne przeprowadzanie chociażby badań krwi.

Zanim jednak leczenie schizofrenii u dziecka zostanie rozpoczęte, najpierw specjalista uważnie analizuje, jaki konkretnie lek przeciwpsychotyczny zalecić pacjentowi - istotny jest wybór takiego środka, który będzie najbezpieczniejszy dla danego chorego (przykładowo dziecku otyłemu nie zostanie zalecony neuroleptyk, który może prowadzić do zwiększenia masy ciała).

Leczenie schizofrenii w ciąży i u dzieci: rola psychoterapii

Tak jak farmakoterapia schizofrenii może prowadzić do różnych problemów, tak już inaczej jest w przypadku psychoterapii. To właśnie dlatego duży aspekt na leczenie schizofrenii czy to u ciężarnych, czy u dzieci kieruje się właśnie ku oddziaływaniom psychoterapeutycznym.

Takie nie zaszkodzą rozwijającemu się w łonie pacjentki płodowi, nie doprowadzą one również do zaburzeń metabolicznych u dziecka, a jednocześnie w znaczący sposób mogą doprowadzić do poprawy stanu psychicznego osoby cierpiącej na schizofrenię.

Przeczyta również:

• Schizofrenia: przyczyny, objawy, leczenie
• Schizofrenia u dzieci: objawy, przyczyny, leczenie i rokowania
• Dziedziczenie schizofrenii - czy geny mają związek ze schizofrenią?
• Schizofrenia katatoniczna: przyczyny, objawy i leczenie
• Schizofrenia paranoidalna: przyczyny, objawy i leczenie