Ktoś z twojej rodziny ma chorobę psychiczną? Dowiedz się, czy możesz być obciążony podobnymi genami

Dowiedzenie się o tym, że bliski cierpi na jakąś chorobę psychiczną, bywa dla krewnych szokujące. U bliskich chorego pojawiać się mogą różne obawy, które dotyczyć mogą nie tylko przebiegu choroby i rokowań, ale i tego, czy oni sami są w takim przypadku obarczeni zwiększonym ryzykiem zachorowania. Dostępne są już rozmaite testy, dzięki którym możliwe jest bliższe poznanie swoich genów. Czy istnieją takie, dzięki którym można sprawdzić, czy jest się w grupie ryzyka chorób psychicznych?

Spis treści

1. Czy choroby psychiczne są dziedziczne?
2. Ryzyko zachorowania w sytuacji, gdy choruje krewny
3. Badania genetyczne – czy dzięki nim można oszacować ryzyko choroby psychicznej?

W ostatnich latach coraz więcej mówi się o psychiatrii, szczególnie często wspomina się zaś o psychiatrii dzieci i młodzieży. Powodem takiej sytuacji jest m.in. to, że częstość występowania rozmaitych problemów natury psychiatrycznej systematycznie narasta. Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) depresja może stać się niebawem jednym z najistotniejszych problemów zdrowotnych populacji ludzkiej.

Zaburzenia i choroby psychiczne współcześnie coraz rzadziej są tematem tabu. Wielu ludzi, w tym również tych ze świata kultury i sztuki, otwarcie wspomina o problemach, z którymi się zmagają. Tak jak w przeszłości raczej rzadko wspominano o tym, że uczęszcza się do psychiatry, tak już obecnie coraz więcej osób otwarcie się do tego przyznaje.

Wymienione powyżej, a także i inne jeszcze czynniki, sprawiają, że coraz więcej osób dowiaduje się o tym, że ich znajomi czy krewni mają jakieś zaburzenia psychiczne. Największy niepokój wzbudza zazwyczaj sytuacja, gdzie człowiek słyszy, że jego bliski ma zdiagnozowaną chorobę psychiczną. Obawy koncentrują się w takim przypadku niekoniecznie wokół samego chorego – krewni mogą się martwić, że podobny problem wystąpi u nich samych.

Czy choroby psychiczne są dziedziczne?

Od wielu już lat wspomina się o tym, że w patogenezę różnych schorzeń zaangażowane są uwarunkowania genetyczne. O części jednostek wiadomo, że są one chorobami genetycznymi (tutaj jako przykłady można podać mukowiscydozę, chorobę Huntingtona czy zespół Klinefeltera), w przypadku zaś innych naukowcy donoszą, że dziedziczone od krewnych geny mogą mieć pewien wpływ na ryzyko ich wystąpienia. Z drugą z wymienionych sytuacji mamy do czynienia w przypadku chorób i zaburzeń psychicznych.

Bezpośrednie stwierdzenie, że choroby psychiczne mogą być dziedziczne, jest zdecydowanie dalekie od prawdy. Znane są pewne geny, których mutacje mogą mieć jakiś związek z zaburzeniami psychicznymi (takim genem jest chociażby gen kodujący katecholo-O-metylotransferazę, COMT), nawet jednak obarczenie swoistymi mutacjami nie jest jednoznaczne z tym, że pacjent prędzej czy później zachoruje na którąś z jednostek z kręgu zainteresowania psychiatrii.

Patogeneza zaburzeń i chorób psychicznych jest zdecydowanie wieloczynnikowa – wpływ na ich występowanie mają różne czynniki natury środowiskowej, jak i czynniki działające na organizm w okresie prenatalnym czy różne stresujące wydarzenia, doświadczane już w trakcie życia.

Pewną predyspozycję do zaburzeń psychicznych możemy jednak zdobywać wraz z dziedziczonymi od rodziców genami. Ostatecznie można więc powiedzieć, że geny mogą wpływać na ryzyko tych jednostek, zdecydowanie jednak same tylko uwarunkowania genetyczne nie determinują wystąpienia chorób psychicznych.

Ryzyko zachorowania w sytuacji, gdy choruje krewny

Wnioski z różnorakich badań, które dotyczyły zależności pomiędzy uwarunkowaniami genetycznymi a chorobami psychicznymi, są dość interesujące. Tak jak bowiem nie do końca jasne pozostaje ryzyko depresji wtedy, gdy chorują na nią inni członkowie rodziny, tak już zdecydowanie konkretniejsze dane prezentowane są w przypadku innych jednostek.

Geny mogą odgrywać istotną rolę w przypadku jednej z najpoważniejszych chorób psychicznych – schizofrenii. Okazuje się bowiem, że w sytuacji, gdy choruje na nią jedno z rodziców, ryzyko, że zachoruje na nią jego dziecko, sięgać może około 13%. Ryzyko te – co raczej większego zdziwienia nie budzi – znacząco się zwiększa wtedy, gdy schizofrenia występuje u obojga rodziców i sięgać może ono wtedy prawie aż 50%.

Zauważalna korelacja pomiędzy uwarunkowaniami genetycznymi a ryzykiem wystąpienia zaburzeń psychicznych istnieje również w przypadku zaburzeń ze spektrum autyzmu i ADHD.

Wtedy, gdy ktoś w rodzinie zmagał się z autyzmem, ryzyko pojawienia się problemu u innego dziecka z tej samej rodziny sięgać może około 8%. W sytuacji zaś, gdy rodzic dziecka w okresie dorastania sam cierpiał na ADHD, ryzyko pojawienia się zaburzeń hiperkinetycznych u jego potomka może być – w porównaniu do populacji ogólnej – zwiększone nawet aż 7-krotnie.

Badania genetyczne – czy dzięki nim można oszacować ryzyko choroby psychicznej?

Zdając sobie sprawę z tego, że geny mają pewien wpływ na ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych, wiele osób, których krewni leczą się u psychiatry, może rozważać wykonanie odpowiednich badań genetycznych. Różne cele mogą w takim wypadku przyświecać rozważającym takie badania osobom. Niektóre z nich mogą chcieć zaspokoić swoją ciekawość, inni z kolei mogą uzależniać swoje życiowe decyzje (np. wzięcie ślubu czy posiadanie potomstwa) od tego, czy mają oni zwiększone ryzyko wystąpienia choroby psychicznej.

Ostatecznie rozmaite firmy oferują możliwość wykonania naprawdę przeróżnych testów genetycznych. Nie istnieją jednak obecnie badania, dzięki którym jednoznacznie możliwe byłoby oszacowanie ryzyka wystąpienia choroby psychicznej.

Naukowcy zajmują się poszukiwaniem genów związanych z jednostkami z kręgu zainteresowania psychiatrii. Najprawdopodobniej minie jednak pewien jeszcze czas, zanim jakiekolwiek komercyjne testy staną się dostępne.

W tej chwili odpowiednich jakościowo, wiarygodnych testów po prostu brak. Nie warto więc dawać się skusić na oferty jakichś tajemniczych firm, które oferują rzekomą możliwość wykonania badań, dzięki którym możliwe będzie poznanie ryzyka zachorowania na chorobę psychiczną.