Kompleks Edypa: objawy i leczenie. Kompleks Edypa u dorosłego mężczyzny

Kompleks Edypa to zjawisko opisywane w psychoanalizie, które polega na erotycznym pociągu syna w kierunku matki i niechęci wobec ojca. Kompleks Edypa uznawany jest za naturalny etap rozwoju człowieka i typowo ustępuje on samoistnie, jednakże nie u wszystkich tak się dzieje. Do jakich problemów u dorosłego mężczyzny prowadzi nierozwiązany kompleks Edypa? Czy w przypadku ciągłego doświadczania kompleksu Edypa w dorosłym życiu pacjentom może być zaproponowane jakieś leczenie i - przede wszystkim - jakie są objawy kompleksu Edypa?

Spis treści

1. Kompleks Edypa: pochodzenie terminu
2. Kompleks Edypa: objawy
3. Kompleks Edypa u dorosłego mężczyzny
4. Leczenie kompleksu Edypa

Kompleks Edypa to jeden z wielu mechanizmów psychologicznych, wyróżnionych przez Zygmunta Freuda na drodze rozwoju człowieka. Mechanizmy te stanowią element stworzonej przez niego psychoanalizy, przez wielu traktowanej wręcz jako pseudonaukowy bełkot.

Jej przeciwnicy sugerują, że tak naprawdę upatrywanie w dzieciństwie przyczyn różnych problemów psychicznych, występujących już w dorosłości, jest tak naprawdę pozbawione sensu, a wiele zjawisk wyróżnianych w psychoanalizie nie zostało do tej pory w ogóle potwierdzone naukowo.

Mimo tego, że psychoanaliza rzeczywiście budzi znaczne kontrowersje, wielu pacjentów i tak z niej korzysta i osiąga oczekiwane korzyści przebycia terapii, dlatego nie sposób wobec tego całkowicie dyskredytować psychoanalizy jako metody terapeutycznej.

Oprócz kompleksu Edypa wyróżnia się zjawisko, w którym to córka kieruje pociąg seksualny w kierunku swojego ojca - nazywane jest ono kompleksem Elektry.

Kompleks Edypa: pochodzenie terminu

Określenie "kompleks Edypa" wzięło się od pewnego mitu. W historii tej greckiemu władcy, Lajosowi, przepowiedziano, że zginie on z ręki własnego potomka, a co więcej – jego własny syn miał się później związać z jego małżonką.

Chcąc zapobiec tym wydarzeniom, władca porzucił swojego dopiero co nowo narodzonego syna. Wiele przepowiedni w ogóle się nie spełnia, w przypadku Lajosa jednak usłyszana przez niego wersja przyszłości rzeczywiście się sprawdziła – pomimo porzucenia jego potomek, Edyp, przeżył i w trakcie walki zabił swojego ojca.

Dalsza część przepowiedni również się spełniła, Edyp związał się bowiem ze swoją matką, Jokastą, a nawet doczekał się z nią dzieci.

Bohater mitu nie miał pojęcia ani o tym, że zabił on swojego ojca, ani też o tym, że poślubił i później spłodził dzieci ze swoją własną matką. Kiedy dowiedział się o tym, świadomość ta wywarła niebagatelny wpływ na jego psychikę – mężczyzna sam się oślepił, a później z własnej woli udał się na wygnanie.

W świetle psychoanalizy jako kompleks Edypa traktowany jest zasadniczo kazirodczy popęd seksualny, wykazywany przez syna do własnej matki.

Czytaj też: Syndrom Piotrusia Pana - jak sobie radzić z wiecznym chłopcem?

Kompleks Edypa: objawy

Wspomniany wyżej kazirodczy pociąg seksualny do rodzica może wydawać się dość kontrowersyjny, w rzeczywistości jednak – przynajmniej według twórców psychoanalizy – doświadcza go w swoim życiu… każdy człowiek.

Kompleks Edypa uwidacznia się wtedy, kiedy chłopiec zaczyna poznawać zjawiska związane z erotyki i kiedy pojawiają się u niego pierwsze myśli związanych z własną seksualnością.

Gdy zjawisko to wystąpi, zainteresowanie erotyką kierowane jest na najbliższą w otoczeniu osobę płci przeciwnej – w tym przypadku jest nią właśnie matka chłopca.

Zauważyć, że dziecko doświadcza kompleksu Edypa, można przede wszystkim poprzez to, że malec zaczyna coraz bardziej dążyć do bliskiego kontaktu cielesnego z matką.

Może on na przykład – niejako naśladując ojca – próbować często całować ją w usta. Dziecko może również stawać się zdecydowanie bardziej ciekawe cielesności matki.

Kompleks Edypa uznawany jest za jeden z naturalnych etapów rozwoju psychologicznego dzieci i pojawiać się ma u chłopców pomiędzy 2. a 6. rokiem życia.

Do tej pory w kontekście kompleksu Edypa wspominano tylko o relacji pomiędzy matką a dzieckiem. Nie jest jednak tak, że ojciec dziecka w ogóle nie jest zaangażowany w przebieg tego zjawiska.

Matka wchodzi w relacje erotyczne z ojcem, w związku z czym dziecko zaczyna odczuwać zazdrość w stosunku do swojego opiekuna. Może się to przejawiać w rozmaity sposób, malec może być np. rozdrażniony w obecności ojca czy też starać się odseparowywać go i spędzać z matką jak najwięcej czasu sam na sam.

Z relacjami ojciec-syn w kontekście kompleksu Edypa związany jest również tzw. lęk kastracyjny. Polega on na tym, że dziecko miałoby się obawiać kary ze strony ojca związanej z tym, iż zabiega ono o względy jego małżonki.

Mogłoby się wydawać, że odczuwanie takiego lęku jest niekorzystnym zjawiskiem, jest jednak zgoła inaczej – wystąpienie lęku kastracyjnego pozwala przepracować kompleks Edypa, umożliwia wystąpienie identyfikacji z ojcem i finalnie wyparcie kompleksu Edypa.

Ostatecznie pociąg erotyczny do matki u dziecka ustępuje, zaczyna ono odczuwać skrępowanie w związku z tematami seksualnymi, dochodzi także do ukształtowania się superego (czyli ostatniego z wykształcających się elementów całej osobowości człowieka).

Czytaj też: Ile trwa kryzys wieku średniego u mężczyzn?

Kompleks Edypa u dorosłego mężczyzny

W prawidłowych warunkach do rozwiązania kompleksu Edypa dochodzi już we wczesnych latach życia dziecka. Nie zawsze jednak tak się dzieje – zaburzać ustępowanie tego zjawiska mogą przede wszystkim problemy w relacjach rodzinnych. Jako ich przykład można podać rozwód rodziców i odejście ojca od matki.

W takiej sytuacji chłopiec może niejako poczuć się "zwycięzcą" w walce o względy rodzicielki – w końcu to on zostaje przy niej. Podobnie bywa w przypadku, kiedy matka nie czuje się spełniona w związku z ojcem swojego dziecka – może ona wtedy kierować całą swoją uwagę ku maluchowi, przekonywać dziecko o jego niespotykanej wręcz wyjątkowości czy spędzać z nim dużo czasu sam na sam.

Zdaniem niektórych specjalistów nierozwiązanie kompleksu Edypa może stanowić podłoże narcystycznych zaburzeń osobowości.

Kompleks Edypa w podstawowym założeniu rzeczywiście związany z występowaniem seksualnie nacechowanego pociągu syna w kierunku matki. Zjawisko to przebiega jednak w ten sposób przede wszystkim we wczesnym dzieciństwie.

W sytuacji, kiedy kompleks Edypa nie zostanie rozwiązany i mężczyzna doświadcza go w swoim dorosłym życiu, prowadzić może do zgoła odmiennych problemów.

Pacjent, u którego kompleks nadal występuje, może mieć przeświadczenie o swojej wyjątkowości, ciężko reagować na krytykę czy nie być skorym do jakiejkolwiek polemiki z innymi ludźmi – w końcu sama jego matka przekonywała go o tym, jaki to on jest wyjątkowy.

Jeszcze innym problemem, który może wynikać z tego, że kompleks Edypa nadal jest doświadczany przez pacjenta, są trudności z nawiązaniem prawidłowo funkcjonującej relacji uczuciowej w życiu takiego mężczyzny.

W takim przypadku objawami kompleksu Edypa u dorosłego mogą być nadmierne przywiązanie do matki i jej decyzji, a także trudności z opuszczeniem rodzinnego domu i rozpoczęciem dorosłego, samodzielnego życia. Dość łatwo można się domyślić, że taki mężczyzna może mieć trudności ze stworzeniem dobrze funkcjonującego związku z jakąkolwiek kobietą.

Czytaj też: Przyczyny męskiej skłonności do romansowania