Hipomania: objawy, przyczyny i leczenie zespołu hipomaniakalnego

Hipomania to stan łagodniejszy od manii, nie oznacza to jednak, że całkowicie niegroźny. W przebiegu hipomanii pacjenci mogą stawać się znacznie bardziej gadatliwi, śpią zdecydowanie krócej, a do tego zmagają się z gonitwą myśli i jeszcze wieloma innymi zaburzeniami. Hipomanii nie wolno bagatelizować, bo może ona świadczyć o tym, że dana osoba cierpi na chorobę afektywną dwubiegunową. Jakie więc są objawy hipomanii i jej przyczyny? Jakie leczenie jest wykorzystywane w celu wyrównania nastroju u pacjenta z hipomanią?

Spis treści

1. Przyczyny hipomanii
2. Jakie są objawy hipomanii?
3. Hipomania: diagnostyka i leczenie

Hipomania i  mania po jednej stronie i zaburzenia depresyjne po drugiej to dwa rodzaje zaburzeń nastroju, które należą niejako do dwóch odrębnych biegunów. Depresja to stan obniżonego nastroju, mania i hipomania z kolei - epizody wzmożonego nastroju.

Mania i hipomania przebiegać mogą w dużym stopniu podobnie, stany te jednak cechują się pewnymi różnicami, co też tłumaczy zasadność ich rozróżniania. Podstawowym kryterium, które pozwala na wyodrębnianie tych dwóch zaburzeń nastroju, jest czas utrzymywania się ich objawów. Manię rozpoznawać można dopiero, gdy związane z nią problemy występują przez minimum 7 dni, hipomanię można z kolei już wcześniej – po 4 dniach występowania objawów.

Przyczyny hipomanii

Mechanizm doprowadzający do występowania u pacjentów hipomanii nie został dotychczas jednoznacznie określony. Za potencjalne przyczyny hipomanii pod uwagę branych jest wiele różnych czynników. Głównym z nich są zaburzenia dotyczące neuroprzekaźników w mózgowiu – zaobserwowano, że pobudzenie układów m.in. noradrenergicznego oraz dopaminergicznego (chociażby poprzez zażywanie leków wpływających na te układy) może prowokować epizody hipomaniakalne.

Pewien wpływ na występowanie hipomanii mogą mieć również dziedziczone przez pacjentów geny. Okazuje się bowiem, że osoby, u których w rodzinie ktoś zmagał się z zaburzeniami nastroju (np. właśnie z hipomanią lub z chorobą afektywną dwubiegunową), same znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka pojawienia się takich problemów i u nich. Potencjalnych przyczyn epizodów hipomaniakalnych wyróżnia się jednak zdecydowanie więcej. Powyżej wspomniano o tym, że zażywanie różnych leków może prowadzić do patologicznego wzmożenia nastroju – przykładami preparatów, których stosowanie może prowadzić do takiego efektu, są zarówno leki psychotropowe (np. środki przeciwdepresyjne), ale i preparaty stosowane w chorobach internistycznych, takie jak np. glikokortykosteroidy.

Wśród jeszcze innych możliwych przyczyn hipomanii wymieniane są:

• różne schorzenia ogólnoustrojowe (np. toczeń rumieniowaty układowy, zaburzenia czynności tarczycy oraz AIDS);
• choroby neurologiczne (m.in. uraz mózgu, stwardnienie rozsiane czy nowotwór mózgu);
• wystąpienie skutków ubocznych zażywania różnych substancji psychoaktywnych;
• doświadczenie jakiegoś ciężkiego zdarzenia życiowego, z którym psychika pacjenta nie jest w stanie sobie poradzić (takowym zdarzeniem może być np. gwałt, ale i katastrofa żywiołowa lub nawet zwolnienie z pracy czy zostanie rodzicem).

Jakie są objawy hipomanii?

U pacjenta z hipomanią zasadniczo występować mogą takie same objawy, jakie pojawiają się u osoby z manią – mają one jednak zdecydowanie mniejsze nasilenie. Podwyższony nastrój danego pacjenta może być łatwy do zaobserwowania dla jego otoczenia: bliscy pacjenta mogą wyraźnie widzieć, że dany człowiek zachowuje się inaczej niż zazwyczaj.

Wśród objawów hipomanii wymienia się bowiem:

• znaczne polepszenie nastroju;
• wesołkowatość;
• gadatliwość;
• znacząco zmniejszoną potrzebę snu (pacjent może spać nawet zaledwie dwie-trzy godziny na dobę i mimo to twierdzić, że czuje się on bardzo wypoczęty);
• drażliwość i tendencję do łatwego wybuchania gniewem;
• gonitwę myśli i przyspieszenie toku myślenia;
• poczucie wyjątkowej ważności własnej osoby;
• wyostrzenie zmysłów (np. kolory mogą wydawać się pacjentowi bardziej żywe, a dźwięki znacznie głośniejsze);
• jednoczesne zajmowanie się wieloma zadaniami;
• tendencję do łatwej rozpraszalności uwagi;
• wzmożony popęd seksualny;
• ogólne "odblokowanie" społeczne (przejawiające się m.in. tym, że pacjent nie stosuje się do ogólnie przyjętych norm zachowania).

Podkreślenia tutaj wymaga to, że zakres występujących dolegliwości w przypadku manii jest zdecydowanie mniejszy niż w manii – pacjent doświadczający hipomanii zazwyczaj jest w stanie prawidłowo funkcjonować (zwykle nie zaniedbuje on np. swoich zobowiązań zawodowych czy rodzinnych). Jeszcze inną cechą, która odróżnia od siebie te dwie postaci wzmożonego nastroju, jest to, że w hipomanii nie występują objawy psychotyczne (w przypadku manii problemy te mogą już się pojawiać).

Niektórzy ludzie doświadczający hipomanii z pojawiających się w jej przebiegu zaburzeń (a przynajmniej części z nich) są wręcz… zadowoleni. Brzmi to dość kuriozalnie, dość łatwo jednak jest to wytłumaczyć – zmniejszona potrzeba snu, w połączeniu z wyraźnie wzmożoną energią i innymi objawami hipomanii u niektórych osób (np. u artystów) prowadzą m.in. do znacznie wzmożonej kreatywności. Teoretycznie hipomania może więc być uznawana za korzystną, w praktyce jednak jest po prostu groźna. Osoby z hipomanią cechują się bowiem tendencją do ryzykownych zachowań – z łatwością mogą one stracić cały majątek w kasynie, zaciągnąć bardzo wysoki kredyt czy podejmować ryzykowne kontakty seksualne. Z tego właśnie powodu hipomanię trzeba leczyć – najpierw jednak należy ją rozpoznać.

Hipomania: diagnostyka i leczenie

Diagnostyka

Rozpoznanie hipomanii postawić można po przeprowadzeniu badania psychiatrycznego. Istotne jest stwierdzenie podczas niego charakterystycznych objawów hipomanii – o nie pytany jest nie tylko pacjent, ale czasami również i jego bliscy (sam chory może nie mieć poczucia, że doświadcza on jakichkolwiek zaburzeń nastroju). Poza stwierdzeniem, że pacjent doświadcza wzmożonego nastroju i innych problemów typowych dla hipomanii, konieczne jest również ustalenie, od jak dawna one występują – kryterium czasowym jest w tym przypadku, jak już wspominano wyżej, minimum cztery dni utrzymywania się objawów hipomanii. Bardzo ważne jest skupienie się nie tylko na aktualnie prezentowanych przez pacjenta odchyleniach, ale i na tym, jaki wcześniej był jego nastrój. Jeżeli bowiem u pacjenta wcześniej występowały epizody depresyjne, a teraz doświadcza on hipomanii, to można postawić u niego rozpoznanie choroby afektywnej dwubiegunowej typu II.

Leczenie

Pacjentom z hipomanią – szczególnie tym, u których stanowi ona jeden z przejawów choroby afektywnej dwubiegunowej – zalecane bywają przede wszystkim leki normotymiczne (normalizujące nastrój). Takowymi środkami są np. sole litu, ale i karbamazepina oraz walproiniany. Innymi lekami, które podawane są w przypadku hipomanii, są środki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki). Pomocniczą metodą leczenia jest psychoterapia – pacjentom zalecane może być skorzystanie z różnych jej rodzajów, dość często polecana im jest psychoterapia poznawczo-behawioralna.