Halucynacje (omamy) - przyczyny, objawy, leczenie

Teoretycznie wystąpienie halucynacji (omamów) można by traktować jako powód do odwiedzenia psychiatry, jednakże zaburzenia te, wbrew pozorom, bywają związane nie tylko ze schorzeniami psychicznymi. Halucynacje mogą być spowodowane zarówno nowotworem mózgu, jak i niewydolnością wątroby. Zdiagnozowanie ich przyczyny jest o tyle istotne, że to właśnie jej leczenie pozwala doprowadzić do ustąpienia występowania nieprawidłowych doznań zmysłowych, którymi są omamy.

Spis treści

1. Halucynacje: objawy i rodzaje
2. Halucynacje: przyczyny
3. Halucynacje: leczenie

Halucynacje (nazywane również omamami) są objawem należącym do zaburzeń funkcji poznawczych. Halucynacje to doznania zmysłowe, które powstają bez zadziałania jakiegoś bodźca sprawczego (jest to np. widzenie obrazu przedmiotu, którego w rzeczywistości nie ma).

Pacjent jest przekonany o prawdziwości odczuwanych wrażeń – nie jest możliwe wyperswadowanie mu, że rzeczy, które widzi, tak naprawdę nie istnieją. Niewłaściwe doznania dotyczące narządów zmysłów mogą wystąpić u całkowicie zdrowych ludzi (np. przed zaśnięciem oraz przy budzeniu się ze snu), ale i bywają związane z wieloma różnymi stanami chorobowymi.

Halucynacje: objawy i rodzaje

Omamy dzieli się według narządu zmysłu, którego to one dotyczą. Z tego względu wyróżniane są:

• halucynacje wzrokowe (obejmujące zarówno widzenie prostych wrażeń, jak np. błysków, ale i złożonych kształtów – sylwetek ludzi, zwierząt czy nieistniejących przedmiotów),
• halucynacje słuchowe (słyszenie różnego rodzaju trzasków, klików czy głosów lub nawet muzyki),
• halucynacje smakowe (odczuwanie – bez istniejącego ku temu bodźca – jakiegoś smaku, zazwyczaj przykrego),
• halucynacje somatyczne (polegające na tym, że pacjent odczuwa bodźce dotykowe, np. ma wrażenie, że przemieszczają się po nim jakieś owady),
• halucynacje węchowe (pacjent odczuwa nieistniejący dla innych zapach, podobnie jak przy omamach smakowych, zazwyczaj ma on nieprzyjemny dla chorego charakter, np. może to być zapach spalenizny).

Halucynacje dzielone są nie tylko ze względu na treść, ale również pod kątem zakresu odczuwanych przez pacjenta doznań. W związku z tym wyróżnia się:

• omamy proste, dotyczące jednego konkretnego narządu zmysłów,
• omamy złożone, w których przypadku pojawiają się nieprawidłowe doznania dotyczące dwóch lub więcej zmysłów (np. omamom wzrokowym towarzyszą słuchowe).

Wymienione powyżej rodzaje halucynacji traktowane są jako objawy sugerujące istnienie jakiejś patologii, wyróżniana jest jednak postać omamów, która może występować jako zjawisko fizjologiczne. W tym przypadku mowa o omamach hipnopompicznych oraz hipnagogicznych. Pierwsze z nich pojawiają się podczas budzenia się ze snu, drugie natomiast towarzyszyć mogą zasypianiu. Wymienione problemy zwykle przybierają postać omamów wzrokowych oraz słuchowych.

Halucynacje: przyczyny

Omamy pojawiać się mogą w przebiegu takich chorób, jak:

• schizofrenia,
• zaburzenia psychotyczne,
• choroba Alzheimera i inne postacie otępień,
• choroba Parkinsona,
• schorzenia nowotworowe ośrodkowego układu nerwowego (dotyczy to zarówno pierwotnych nowotworów mózgowia, jak i przerzutów do tej okolicy ciała),
• napady padaczkowe,
• epizody migreny,
• delirium tremens,
• zespół Charlesa Bonneta,
• stosowanie substancji psychoaktywnych – alkoholu, narkotyków czy dopalaczy (halucynacje pojawiać się mogą zarówno w trakcie zażywania, jak i na skutek ich nagłego odstawienia),
• wysoka gorączka,
• znaczne zaburzenia czynności nerek czy wątroby,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• niski poziom glukozy we krwi (hipoglikemia),
• zaburzenia elektrolitowe (np. hiponatremia, czyli zbyt niskie stężenie sodu we krwi),
• deprywacja sensoryczna.

Halucynacje: leczenie

Samych omamów się nie leczy – terapii powinno natomiast podlegać schorzenie lub zaburzenie, które wyindukowało ich pojawienie się. Zanim jednak do tego dojdzie, u pacjenta wdrożona musi zostać odpowiednia diagnostyka. Obejmować może ona m.in. przeprowadzenie badań obrazowych (np. tomografii komputerowej) czy badania EEG.

Po postawieniu rozpoznania możliwe jest rozpoczęcie przyczynowego leczenia halucynacji. Schemat leczniczy uzależniony jest w tym przypadku od tego, jaki jest problem u danego chorego: u pacjentów chorych na nowotwór mózgu terapia skupiać się będzie na zlikwidowaniu procesu rozrostowego, z kolei u osób cierpiących na zaburzenia otępienne wdrożona zostanie farmakoterapia. Jeżeli zaś okaże się, że omamy związane są ze schizofrenią, to wtedy pacjentowi zalecone zostanie stosowanie leków przeciwpsychotycznych.

Halucynacji z pewnością nie wolno lekceważyć – analizując przyczyny problemu, dość łatwo można zauważyć, że za ich wystąpienie odpowiedzialne mogą być nawet schorzenia zagrażające życiu.