Geek syndrom – czy umysły ścisłe częściej cierpią na zespół Aspergera?

Geek syndrom to potoczne określenie na objawy zespołu Aspergera u osób z zamiłowaniem do matematyki, komputerów i nowych technologii. Źródła tego terminu tkwią w stereotypowym obrazie informatyka jako osoby zamkniętej w sobie, mającej trudności z nawiązywaniem kontaktów i obsesyjnie skupionej na własnych zainteresowaniach. Czy geek syndrom to tylko stereotyp, czy fakt naukowy?

Spis treści

1. Geek syndrom – kogo dotyczy?
2. Geek syndrom – jak się objawia? Geek syndrom a zespół Aspergera
3. Geek syndrom – stereotyp czy fakt naukowy?
4. Geek syndrom – argumenty przeciwko teorii

Określenie geek syndrom stosowane jest w odniesieniu do osób wyjątkowo uzdolnionych w przedmiotach ścisłych, najczęściej specjalistów IT, które wykazują podobne cechy osobowości do osób dotkniętych syndromem Aspergera.

Geek syndrom ma tłumaczyć, dlaczego w nowoczesnych społeczeństwach coraz częściej zdarzają się przypadki łagodnej odmiany autyzmu, szczególnie wśród dzieci rodziców, z których przynajmniej jedno pracuje w branży naukowo-technicznej.

Choć teoria ta zdobyła dużą popularność na Zachodzie, dotąd nie przedstawiono oficjalnego dowodu naukowego, który miałby ją potwierdzać. Istnieją natomiast pomniejsze badania, które wykazują pewien związek między ponadprzeciętną inteligencją i niektórymi symptomami zespołu Aspergera.

Geek syndrom – kogo dotyczy?

Geek syndrom powstał z połączenia słów geek i syndrom. Syndrom pochodzi od nazwy choroby Asperger syndrome, czyli zespołu Aspergera. Z kolei geek to slangowe określenie ludzi wyjątkowo inteligentnych i wykazujących szczególne zainteresowanie ścisłymi dziedzinami wiedzy (matematyką, informatyką) którzy jednocześnie mają duże problemy z relacjami interpersonalnymi.

W internecie częściej mówi się o geekach nerds (nerdy) - oba określenia mają bardzo podobne znaczenie.

Kobiet z zespołem Aspergera jest kilkakrotnie mniej niż mężczyzn. Ich położenie jest jednak trudniejsze, ponieważ są one rzadziej doceniane za swoje walory intelektualne niż mężczyźni.

Stereotypowy obraz geeka czy też nerda to szczupły chłopak w okularach, o nieobecnym spojrzeniu, ubrany w niemodny, wyciągnięty sweter, lubiący rozmawiać o swojej największej pasji, czyli komputerach.

Geek godzinami może dyskutować o zaletach programowania w C++ i sposobach deklarowania zmiennych w Pythonie, ale trudno z nim porozmawiać na zwyczajne, codzienne tematy. Ma też ograniczone poczucie humoru – zazwyczaj nie "łapie" aluzji na swój temat, przez co często staje się obiektem żartów.

Geek ma przy tym bardzo wysoki wskaźnik IQ i doskonale orientuje się w zaawansowanych technologiach. Najczęściej pracuje w zawodach wymagających ścisłej wiedzy technicznej. Mówi się, że zagłębiem geeków jest Dolina Krzemowa, centrum amerykańskiego przemysłu technologicznego.

Geek syndrom – jak się objawia? Geek syndrom a zespół Aspergera

Geeka i osobę dotkniętą zespołem Aspergera łączy podobny sposób myślenia i niektóre aspekty zachowania:

• mechaniczne pojmowanie rzeczywistości – zarówno osoby z zespołem Aspergera, jak i ścisłowcy mają naukowe, logiczne podejście do rzeczywistości. Świat wolą objaśniać poprzez zachodzące w nim powtarzalne mechanizmy, a nie ludzkie działania;
• specjalizacja i skupianie się na detalach – jednym z ważnych objawów zespołu Aspergera jest bardzo wąski obszar zainteresowań oraz niemal obsesyjne skupianie się tylko na jednej dziedzinie. Podobnie jest u geeków;
• jednoznaczne rozumienie języka – oba typy osób preferują zwięzłe, jednoznaczne komunikaty. Mają problem z odszyfrowaniem intencji rozmówcy jeśli używa ironii, aluzji albo porozumiewa się na poziomie gestów czy mimiki;
• zamykanie się we własnym świecie - osoby o umysłach ścisłych i chore na zespół Aspergera tak bardzo angażują się w interesujące ich aktywności, że zupełnie zaniedbują sprawy zewnętrzne. Przez to często uchodzą za ludzi oderwanych od rzeczywistości albo wręcz dziwaków.

Geek syndrom – stereotyp czy fakt naukowy?

Czy potoczne obserwacje znajdują potwierdzenie w faktach naukowych? Po części tak. Istnieje kilka badań, które istotnie dowodzą, że ludzie o umysłach ścisłych częściej zdradzają objawy zespołu Aspergera niż przeciętne osoby.

Jednym z nich jest eksperyment z 2001 roku, do którego wybrano 4 grupy osób: 58 pacjentów ze zdiagnozowanym zespołem Aspergera, 174 niestudiujących dorosłych, 840 studentów Cambridge i 16 zwycięzców Brytyjskiej Olimpiady Matematycznej.

Musieli oni odpowiedzieć na pytania zawarte w kwestionariuszu tzw. Ilorazu Spektrum Autystycznego, który służy ustalaniu, w jakim stopniu (w skali 0-50) dana osoba wykazuje cechy autystyczne. Wyniki były następujące:

• na tle wszystkich studentów najwyższe wyniki uzyskali studenci kierunków przyrodniczych i ścisłych: matematyki (21,5), informatyki (21,1) oraz nauk fizycznych (19,6). Dla porównania, średnia wśród wszystkich studentów wynosiła 17,6, a studiujący kierunki humanistyczne osiągnęli wyniki nieodbiegające od średniej;
• wśród 11 uczestników badania o najwyższym zanotowanym Ilorazie Spektrum Autystycznego (powyżej 32 pkt.) wszyscy byli studentami matematyki lub nauk przyrodniczych;
• bardzo wysokie wyniki uzyskali zwycięzcy olimpiady matematycznej (24,5).

Inne badanie przeprowadzono w Holandii. Objęto nim 62 tysiące dzieci z trzech miast: Eindhoven, Haarlem i Utrecht. We wszystkim liczba mieszkańców była podobna, ale tylko w Eindhoven 30% z nich stanowili pracownicy przemysłu komputerowego.

W mieście tym stwierdzono 229 przypadków zaburzeń ze spektrum autyzmu na 10 000 dzieci. W pozostałych miastach liczba ta była o wiele mniejsza: w Haarlem zdiagnozowano 84 przypadki, a w Utrecht 57 przypadków, czyli 4 razy mniej niż w Eindhoven.

Przytoczone wyniki zdają się potwierdzać tezę, że wśród osób uzdolnionych matematycznie występuje większa skłonność do zachowań typowych dla zespołu Aspergera. Z kolei eksperyment holenderski daje podstawy by sądzić, że spory wpływ na rozwój choroby mają geny – w mieście, gdzie prawie 1/3 pracowników stanowiły osoby pracujące w branży IT, dzieci z różnymi postaciami autyzmu było więcej.

Geek syndrom – argumenty przeciwko teorii

Niektórzy psycholodzy kwestionują jednak wyniki podobnych badań. Zwracają uwagę, że łączenie wyższej zachorowalności dzieci na zespół Aspergera z zawodem informatycznym ich rodziców jest nadużyciem. Nie bierze się bowiem pod uwagę faktu, że osoby lepiej wykształcone zazwyczaj decydują się na dzieci w późniejszym wieku, a wiek rodziców to istotny czynnik zwiększający ryzyko wystąpienia autyzmu.

Na ogół w takich rodzinach wyższa jest też świadomość choroby, jaką jest autyzm, a więc diagnoza zostaje postawiona szybciej. Poza tym, u geeków objawy podobne do autyzmu nie mają takiego nasilenia jak u osób ze zdiagnozowanym zespołem Aspergera. Stanowią raczej cechy ich osobowości, które sprzyjają specjalizacji w ścisłych dziedzinach wiedzy.

Trzeźwe, logiczne spojrzenie na świat czy umiejętność maksymalnego skupienia na analizowanej kwestii to cechy bardzo pożądane w przypadku zawodów technologicznych czy informatycznych. Dopóki pozwalają na normalne funkcjonowanie w społeczeństwie i wykonywanie ulubionej pracy, nie należy postrzegać ich w kategoriach choroby.