Fobia społeczna: objawy, przyczyny i leczenie

Fobia społeczna sprawia, że życie cierpiących na nią pacjentów jest utrudnione. U osób z fobią społeczną strach budzą pozornie zwyczajne, codzienne sytuacje. Problem ten można jednak zwalczać – poznaj objawy, przyczyny i sposób leczenia fobii społecznej.

Spis treści

1. Fobia społeczna: objawy
2. Lęk antycypacyjny
3. Fobia społeczna: przyczyny
4. Fobia społeczna: leczenie

Fobia społeczna pojawia się, jak sama nazwa wskazuje, w sytuacjach społecznych – ale nie tylko. Pacjenci z fobią społeczną mogą bowiem doświadczać lęku przy wykonywaniu rozmaitych czynności w obecności innych osób.

Fobia społeczna: objawy

Fobia społeczna może się objawiać nie tylko podczas przedstawienia prezentacji na uczelni czy w pracy, ale i w sytuacjach teoretycznie całkiem zwyczajnych - lęk u osoby z fobią społeczną wywołuje jedzenie w towarzystwie, rozmowa przez telefon czy korzystanie z publicznych toalet. Osoby z fobią społeczną wyrażają silne przekonanie, że one i ich zachowania będą negatywnie oceniane przez innych.

Wśród objawów fobii społecznej występować mogą też dolegliwości somatyczne. W sytuacjach budzących lęk, pacjenci doświadczać mogą zaczerwienienia twarzy, nadmiernej potliwości, drżenia rąk czy kołatania serca – przeświadczenie, że otoczenie zauważy tego rodzaju symptomy, również stanowi jedną z przyczyn niepokoju pacjentów.

Nieco odmienne od powyżej przedstawionych dolegliwości mogą być objawy fobii społecznej u dzieci i młodzieży. W tej grupie pacjentów o istnieniu problemu mogą świadczyć wybuchy płaczu, napady histerii czy odmowa mówienia wśród innych ludzi, jak i negowanie oddzielenia się od rodzica.

Czytaj też:

Jak przebiega TSR, czyli terapia skoncentrowana na rozwiązaniach?

Jak się zmotywować?

Jak sobie poradzić z niską samooceną?

Zobacz galerię 10 zdjęć

Zdarza się, że w przebiegu fobii społecznej pacjenci zaczynają nadużywać substancji psychoaktywnych. Osoby z omawianym problemem stosują środki takie jak alkohol czy narkotyki w celu złagodzenia występujących u siebie objawów lękowych – a przecież nie trzeba nikogo przekonywać, że tego rodzaju zachowania mogą sprzyjać rozwojowi uzależnienia, co nie tylko grozi obarczeniem pacjenta kolejnym problemem, ale i może przyczyniać się do utrwalenia już występującej fobii społecznej.

Przy omawianiu fobii społecznej nie sposób nie wspomnieć o terminie powiązanym z tematem, czyli o lęku społecznym. Część autorów określa tym mianem objawy występujące w przebiegu socjofobii, inni z kolei są zdania, że są to dolegliwości tożsame do wcześniej opisanych, ale o znacznie mniejszej intensywności, przez co ich występowanie nie stanowi podstawy do rozpoznania zaburzeń psychicznych.

Fobia społeczna: przyczyny

Przyczyny fobii społecznej do tej pory nie zostały jednoznacznie ustalone. Istnieje jednak co najmniej kilka hipotez i obserwacji dotyczących czynników zaangażowanych w rozwój problemu.

Dowodem na to, że istnieje związek pomiędzy aspektami biologicznymi dotyczącymi funkcjonowania mózgu a fobią społeczną może być to, że leki zmieniające stężenia neuroprzekaźników w obrębie mózgowia (np. inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny) mogą redukować objawy lękowe u pacjentów.

Postulowana w rozwoju fobii społecznej bywa również nadaktywność ciała migdałowatego. Struktura ta należy do tzw. układu limbicznego i jest zaangażowana w odczuwanie emocji, m.in. strachu – nadmierna aktywność ciała migdałowatego miałaby więc stanowić podłoże występujących u chorych objawów fobii społecznej.

W patogenezie fobii społecznej bierze się pod uwagę również uwarunkowania genetyczne. Wytłumaczeniem dla takiego związku jest fakt, że zwiększone ryzyko wystąpienia problemu występuje u tych osób, które posiadają jakiegoś członka rodziny doświadczającego fobii społecznej – można więc przypuszczać, że w pewnym stopniu za problem odpowiadają odziedziczone geny.

Jako przyczyny fobii społecznej rozpatruje się również czynniki psychologiczne, takie jak narażenie (w wieku dziecięcym i nastoletnim) na prześladowanie czy wyśmiewanie przez rówieśników.

Co ciekawe, przyczyniać się do wystąpienia fobii społecznej mogą rodzice. Ich nadopiekuńczość i ciągła kontrola mogą sprawiać, że dziecko (wciąż chronione i odizolowane od innych) może nie nauczyć się prawidłowych wzorców zachowań i w przyszłości reagować na pozornie zwyczajne sytuacje społeczne właśnie objawami lękowymi.

Czytaj też:

9 najdziwniejszych fobii

Metody leczenia fobii

Czym jest erytrofobia?

Fobia społeczna: leczenie

Podstawą leczenia fobii społecznej jest psychoterapia. Wśród dostępnych jej technik, w przypadku omawianego problemu największe znaczenie odgrywa terapia poznawczo-behawioralna.

Jej założeniem jest m.in. nauczenie pacjenta prawidłowego reagowania na doświadczane przez niego sytuacje. Odbywa się to poprzez m.in. wyobrażanie sobie przez daną osobę tych zdarzeń, które wywołują w niej lęk – rolą psychoterapeuty jest w takiej sytuacji uświadomienie pacjentowi, dlaczego umysł i ciało reagują w niepożądany sposób oraz przekucie lękowego myślenia na prawidłowe schematy myślowe.

Farmakoterapia odgrywa jedynie wspomagającą rolę w leczeniu fobii społecznej. U pacjentów zastosowanie znajdują m.in. inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (leki z grupy SSRI), które szczególnie korzystne bywają u tych chorych, u których współwystępuje depresja.

W przypadku znacznego lęku antycypacyjnego pacjentom mogą zostać zaproponowane benzodiazepiny, które – przyjęte określony czas przed aktywnością społeczną – mają ułatwić jej przebycie. Przy znacznych objawach somatycznego (np. wybitnej potliwości czy znacznie przyśpieszonej czynności serca) doraźnie stosowane mogą być leki z grupy beta-blokerów.