Dystymia to depresja przewlekła. Jak się objawia i jak można ją leczyć?

Dystymia (rodzaj depresji przewlekłej o podłożu nerwicowym) stanowi jedną z chorób psychicznych, w której przebiegu pacjenci doświadczają obniżenia nastroju. Dystymia jest problemem przewlekłym, który nierzadko utrudnia pacjentom życie nawet przez wiele lat. Zdarza się, że istnienie dystymii jest bagatelizowane i niezauważane zarówno przez samego chorego, jak i jego otoczenie. Problemem warto się jednak zainteresować, ponieważ istnieją metody pozwalające skutecznie leczyć dystymię, dzięki którym codzienne funkcjonowanie chorych może ulec znaczącej poprawie.

Spis treści

1. Przyczyny dystymii
2. Objawy dystymii
3. Leczenie dystymii

W przebiegu dystymii przeważającymi objawami są te, które dotyczą obniżenia nastroju - schorzenie należy do grupy zaburzeń afektywnych. Problem określany bywa również jako depresja przewlekła – termin ten może się jednak wydawać nie do końca prawidłowy ze względu na to, że w przebiegu czystej dystymii objawy nie osiągają takiego natężenia, które mogłoby stanowić podstawę do postawienia rozpoznania depresji.

Problemem w przypadku dystymii jest to, że dolegliwości z nią związane występują przez długi czas. Ze względu na to znaczna część pacjentów, niestety, nie poszukuje specjalistycznej pomocy. Pierwsze objawy dystymii pojawiają się najczęściej w okresie dojrzewania i wczesnej dorosłości, przez co pacjenci uznawani bywają za osoby z natury mniej wesołe.

Dystymia jest zdecydowanie częstsza, niż można by przypuszczać. Ryzyko zachorowania na nią w ciągu całego życia szacowane jest na około 6%. Wśród osób borykających się z problemem przeważają kobiety – dystymia występuje u przedstawicielek tej płci 2 do 3-krotnie częściej niż u mężczyzn. W zależności od wieku, w którym pojawiły się u pacjenta pierwsze objawy dystymii, wyróżnia się dwie postacie schorzenia: dystymię wczesną (z początkiem dolegliwości przed 21. rokiem życia) oraz dystymię późną (z pierwszymi objawami po ukończeniu 21. roku życia).

Przyczyny dystymii

W przypadku patogenezy dystymii wiele kwestii pozostaje nadal niejasnych, ale naukowcom udało się już postawić pewne przypuszczenia co do czynników zaangażowanych w rozwój choroby. Wśród przyczyn dystymii brane są pod uwagę uwarunkowania natury genetycznej. O ich roli w rozwoju depresji przewlekłej może świadczyć to, że występuje ona częściej u tych osób, u których jakichś członek rodziny cierpiał już na zaburzenia afektywne (np. na depresję czy właśnie na dystymię).

Jako biologiczne podłoże dystymii traktowane bywają zaburzenia w obrębie układu neuroprzekaźników w układzie nerwowym. Pod uwagę brane jest szczególnie zmniejszenie stężeń serotoniny oraz noradrenaliny – potwierdzeniem takiego przypuszczenia może być chociażby to, że poprawa stanu pacjentów z dystymią możliwa jest dzięki zastosowaniu u nich leków zwiększających ilości wspomnianych neuroprzekaźników w obrębie mózgowia.

Innymi czynnikami potencjalnie zaangażowanymi w patogenezę dystymii są zaburzenia czynności układu hormonalnego. Wśród nich wymienia się problemy z funkcjonowaniem tarczycy oraz zaburzenia czynności osi podwzgórze-przysadka-nadnercza.

U niektórych pacjentów obciążonych tendencjami do rozwoju dystymii choroba pojawia się samoistnie, u innych natomiast początek problemu związany jest z pewnymi wydarzeniami. Czynnikami spustowymi, które u osób predysponowanych mogą doprowadzić do ujawnienia się dystymii, bywają problemy zawodowe, rodzinne czy finansowe, ale i zmiana miejsca zamieszkania czy śmierć bliskiej osoby.

Poza już wymienionymi, za czynniki ryzyka dystymii, uznawane są również inne problemy psychiczne występujące u pacjentów – jako przykład zaburzeń, które mogą predysponować do rozwoju depresji przewlekłej, podać można zaburzenia osobowości.

Objawy dystymii

Pacjenci z przewlekłą depresją borykają się z szeregiem problemów dotyczących nastroju, pojawiać się mogą u nich jednak i inne dolegliwości. Do objawów dystymii zaliczane są:

• stale obniżony nastrój,
• zmniejszona możliwość odczuwania szczęścia (tzw. anhedonia),
• stałe uczucie zmęczenia,
• myśli dotyczące bezsensu świata i własnego funkcjonowania,
• niska samoocena,
• problemy somatyczne, takie jak zaburzenia snu (zarówno zwiększenie ilości godzin spędzanych w łóżku, jak i bezsenność), zaburzenia jedzenia (spożywanie większej ilości pokarmów lub odwrotnie – brak apetytu),
• rozdrażnienie (objaw ten szczególnie dotyczy dzieci z dystymią, może on nawet dominować nad obniżeniem nastroju),
• zmniejszona aktywność,
• unikanie kontaktów społecznych,
• spowolnienie myślenia i problemy z koncentracją.

Powyżej wymienione dolegliwości mogą być związane z depresją – aby móc postawić u pacjenta diagnozę dystymii, objawy nie mogą mieć takiego nasilenia, które pozwalałoby rozpoznać właśnie depresję (dystymię można więc przedstawić jako zaburzenie o mniej burzliwym przebiegu niż depresja).

W rozpoznawaniu dystymii bierze się pod uwagę nie tylko występowanie u pacjenta wymienionych objawów, ale i czas, przez który są one obecne. W przypadku osób dorosłych rozpoznanie przewlekłej depresji postawić można wtedy, gdy dolegliwości utrzymują się przez minimum dwa lata. Nieco inny okres utrzymywania się objawów wymagany jest w przypadku rozpoznawania dystymii u dzieci i nastolatków – w tej grupie dolegliwości muszą bowiem trwać więcej niż rok.

Dystymia to problem przewlekły, trwający nawet przez wiele lat. W tym czasie pacjent może doświadczać również innych schorzeń – jedną z możliwości jest zachorowanie na depresję. W takiej sytuacji mówi się o istnieniu u chorego „podwójnej depresji”.

Leczenie dystymii

Choć objawy związane z opisywanym problemem są znacznie mniej nasilone niż te związane z depresją, to schorzenie i tak powinno być leczone. Wynika to m.in. z tego, że:

• występujące u chorego dolegliwości mogą znacząco zaburzać jego funkcjonowanie praktycznie w każdym środowisku, czy to rodzinnym, czy zawodowym,
• osoby cierpiące na dystymię znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia depresji, ale i popełnienia samobójstwa,
• pacjenci mogą uzależniać się od różnych substancji psychoaktywnych – zdarza się, że sięgają oni po alkohol czy narkotyki po to, aby (tak naprawdę tylko pozornie) załagodzić występujące u siebie objawy.

W leczeniu dystymii zastosowanie znajdują dwie metody: farmakoterapia oraz psychoterapia. Lekami, które stosuje się w depresji przewlekłej, są:

• inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI),
• trójcykliczne leki przeciwdepresyjne,
• inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny oraz noradrenaliny (SNRI).

Czytaj też: Leki antydepresyjne - zastosowanie, działanie, uzależnienie

Farmakoterapia dystymii trwa od kilku do kilkunastu miesięcy. Pacjenci powinni zostać poinformowani o tym, że działanie leków rozwija się powoli – pierwsze efekty pojawiają się zazwyczaj po upływie około dwóch tygodni. Ewentualne skutki uboczne terapii największe nasilenie mają zazwyczaj właśnie w tym okresie – ich natężenie stopniowo mija, jeżeli jednak są one bardzo silne, przed ewentualnym odstawieniem leku należy skonsultować się z lekarzem.

Drugą metodą stosowaną w dystymii jest psychoterapia. Różni psychoterapeuci zalecają odmienne techniki terapii dystymii, jedną z częściej stosowanych u pacjentów z tym problemem jest psychoterapia poznawczo-behawioralna.

Wybór konkretnej metody leczenia depresji przewlekłej zależny jest od nasilenia objawów schorzenia, ale i od ogólnego stanu zdrowia danego pacjenta. Psychoterapia jako metoda pierwszego rzutu jest szczególnie polecana w przypadku dzieci i młodzieży z dystymią. Czasami korzystne może okazać się połączenie farmakoterapii i psychoterapii.

Zobacz galerię 10 zdjęć