Dysmorfofobia, czyli zaburzenie w postrzeganiu swojego wyglądu

Dysmorfofobia to zaburzenie psychiczne, w którym pacjent narzeka np. na to, że ma on za duży nos, czy że posiada krzywe zęby, kiedy tak naprawdę dane części jego ciała wyglądają całkowicie prawidłowo. Wydawać by się mogło, że do ustąpienia dysmorfofobii wystarczające byłoby skorygowanie defektów estetycznych – tak jednak niestety nie jest i pacjentom może pomóc jedynie skorzystanie z pomocy psychoterapeutów.

Spis treści

1. Jakie są przyczyny dysmorfofobii?
2. Dysmorfofobia: objawy
3. Dysmorfofobia: diagnostyka
4. Jak wygląda leczenie dysmorfofobii?
5. Dysmorfofobia: wyzwanie dla wielu lekarzy, nie tylko psychiatrów

Dysmorfofobia to problem psychiatryczny, w którego przebiegu pacjenci mają stałe przeświadczenie o istnieniu u nich jakiegoś defektu estetycznego. To kwestia zupełnie inna niż dość powszechnie spotykane narzekanie nastolatków na swój wygląd – wydawać im się może, że mają za duży nos, zbyt szerokie uda czy niedostatecznie zarysowaną talię. Tego rodzaju młodzieńcze kompleksy – dość często zupełnie nieuzasadnione - zazwyczaj ustępują wraz z tym, jak młody człowiek wchodzi w dorosłość. Inaczej jest z dysmorfofobią.Dysmorfofobia (w skrócie BDD, pochodzącym od angielskiej nazwy Body Dysmorphic Disorder) kategoryzowana bywa różnie, najczęściej jednak zaliczana jest ona do grupy zaburzeń somatomorficznych lub zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych. Istotą dysmorfofobii jest to, że pacjent doświadcza przeświadczenia, iż jakaś część jego ciała – np. zęby, skóra, nos czy umięśnienie – całkowicie odbiegają wyglądem od typowych, obecnych u innych ludzi, tego typu struktur. Pomyśleć by można, że w takim razie pacjenci z dysmorfofobią zmagają się po prostu ze znacznymi kompleksami. Tak jednak nie jest, ponieważ typowo nadmierna uwaga pacjentów koncentrowana jest na tych częściach ich ciał, które wyglądają… całkowicie normalnie i które wcale nie odbiegają w jakiś znaczący sposób od nosów, zębów czy też skóry innych ludzi.

Dysmorfofobia występować może u pacjentów będących w dowolnym wieku, najczęściej jednak tego rodzaju problemy zaczynają się podczas dorastania. U pacjentów obojga płci dysmorfofobia występuje z podobną częstością. Różne są statystyki dotyczące częstości występowania tej jednostki, ogólnie jednak szacuje się, że rozpowszechnienie dysmorfofobii wśród całej populacji ludzkiej może sięgać nawet 3%.

Jakie są przyczyny dysmorfofobii?

Do końca nie jest tak naprawdę jasne, co doprowadza do występowania dysmorfofobii. Podobnie jak w przypadku różnych innych zaburzeń psychicznych, tak i w przypadku tej jednostki uważa się, że doprowadzać do niej może współdziałanie czynników mających wpływ na ludzką psychikę, należących do różnych grup. Potencjalnie przyczyną dysmorfofobii mogą być odziedziczone od rodziców geny i dotyczące ich zaburzenia – okazuje się bowiem, że u osób, w których rodzinach ktoś już cierpiał na dysmorfofobię, ryzyko pojawienia się tej jednostki bywa znacznie zwiększone.

Pod uwagę jako przyczyny dysmorfofobii brane są również i różnorodne traumatyczne sytuacje, takie jak np. prześladowanie ze strony rodziny czy rówieśników, a także zostanie ofiarą gwałtu czy jakiegoś innego przestępstwa. Zauważalne bywa także to, że na dysmorfofobię cierpią czasami osoby doświadczające różnych problemów emocjonalnych, takich jak niska samoocena i zaniżone poczucie własnej wartości.

Wśród różnych badań, które koncentrowały się wokół dysmorfofobii, prowadzone były analizy czynności mózgu pacjentów. W niektórych z takich prac wysuwano podejrzenie, że osoby z dysmorfofobią mogą doświadczać zaburzeń czynności ośrodków mózgowia związanych z odbieraniem i przetwarzaniem bodźców wizualnych oraz procesów emocjonalnych.

Dysmorfofobia: objawy

Najbardziej charakterystyczną cechą dysmorfofobii jest to, że rozterki pacjentów skoncentrowane wokół – nieprawidłowego ich zdaniem – wyglądu są zdecydowanie nieuzasadnione. Pacjent może mieć przekonanie, że jego cera jest wyjątkowo obficie usłana zaskórnikami, może on myśleć, że jego nos jest wyjątkowy krzywy, kiedy to ani jego cera, czy budowa jego nosa nie odbiegają od tych, które obserwować można u innych ludzi.

U niektórych osób, u których rozwinie się dysmorfofobia, pojawiać się mogą problemy przypominające nawet zaburzenia urojeniowe. Bywa bowiem tak, że pacjentom zaczyna się wydawać, że wszyscy ludzie z ich otoczenia zwracają uwagę na ich wygląd (a szczególnie na tę część ich ciała, którą oni uznają za nieprawidłowo zbudowaną) i że przez to wyśmiewają ich czy też nawet wytykają palcami.

Uczucia pojawiające się u pacjentów z dysmorfofobią przybierać mogą takie natężenie, że przez ich doświadczenie zdarza im się unikać spotkań towarzyskich, a czasami nawet w ogóle starają się oni nie opuszczać miejsca zamieszkania. Dość łatwo można sobie wyobrazić, że unikanie wychodzenia z domu może skutkować problemami na wielu płaszczyznach życia, chociażby towarzyskiej, edukacyjnej czy zawodowej.

Pacjent z dymorfofobią podejmować może różnego rodzaju oddziaływania, które według niego mają doprowadzić do ustąpienia jego problemu, a tak naprawdę mogą one go… nasilać. Mowa tutaj chociażby o usilnych próbach usuwania zaskórników, które mogą skończyć się pogorszeniem kondycji skóry. Pacjenci mogą jednak również odwiedzać wielu różnych lekarzy – zazwyczaj specjalistów medycyny estetycznej czy chirurgów plastycznych – celem korekty "istniejących" u nich defektów. Związane z tymi wizytami są różnego rodzaju trudności i problemy.

Dysmorfofobia: diagnostyka

Dysmorfofobię rozpoznaje się na podstawie stwierdzenia u pacjenta charakterystycznych dla tej jednostki zaburzeń. U pacjentów z podejrzeniem tej jednostki wyjątkowo ważne jest przeprowadzenie dokładnego badania psychiatrycznego, ponieważ należy wykluczyć ewentualnie współistnienie u nich razem z dysmorfofobią innych zaburzeń psychicznych, takich jak chociażby depresja czy zaburzenia lękowe. Konieczne jest również i bliskie przyjrzenie się temu, czy pacjent nie doświadcza myśli samobójczych, których częstość występowania u pacjentów z dysmorfofobią jest znacząco zwiększona.

Jak wygląda leczenie dysmorfofobii?

W leczeniu dysmorfofobii największe znaczenie ma psychoterapia. Może być ona prowadzona u pacjentów różnymi metodami, przykładowo pacjentowi z dysmorfofobią polecana może być chociażby psychoterapia poznawczo-behawioralna. Pomocniczo – szczególnie przy istnieniu u pacjenta wyraźnych zaburzeniach nastroju – zalecane mogą mu być leki przeciwdepresyjne (zwłaszcza z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny, w skrócie SSRI).

Choć leczenie dysmorfofobii może trwać długi czas, to jednak nie to jest największym problemem w przebiegu terapii. Pacjenci z dysmorfofobią typowo nie mają przeświadczenia, że w ogóle cierpią oni na jakieś zaburzenia psychiczne – według nich przyczyną ich problemów jest w końcu ciało, a nie psychika. Z tego powodu może dochodzić do trudności w tym, aby pacjent chciał w ogóle uczęszczać na jakąkolwiek terapię. Tutaj właśnie zaznacza się rola bliskich pacjenta z dysmorfofobią – muszą oni okazywać mu szczególne wsparcie i po prostu namawiać go do udziału w potrzebnej mu terapii.

Źródła:

1. Body Dysmorphic Disorder: An Overview, materiały American Psychological Association, dostęp on-line: https://www.apa.org/ed/precollege/undergrad/ptacc/body-dysmorphic-traynor.pdf

2. Understanding body dysmorphic disorder, materiały Mental Health Foundation of New Zealand, dostęp on-line: https://www.mentalhealth.org.nz/assets/A-Z/Downloads/understanding-body-dysmorphic-disorder-2013-MIND-UK.pdf

3. S. Brohede, Body Dysmorphic Disorder. Capturing a prevalent but under recognized-disorder. Linkoping Universitat Medical Dissertations No. 1557, dostęp on-line: https://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:1059504/FULLTEXT02.pdf