Dyslalia - przyczyny, objawy, leczenie

Dyslalia to dość ogólny termin, którym określa się różnego rodzaju zaburzenia mowy – polegać one mogą bowiem na niewypowiadaniu zaledwie jednej głoski, jak i kilku głosek czy błędnej wymowie pewnych wyrazów. Przyczynami dyslalii mogą być zarówno nieprawidłowości dotyczące budowy aparatu mowy, jak i zaburzenia dotyczące narządu słuchu czy nieprawidłowe wzorce mowy w środowisku, w którym wychowuje się dziecko. Dla rodziców najistotniejszy jest jednak zwykle całkowicie inny aspekt: jakie są metody leczenia dyslalii?

Spis treści

1. Dyslalia - rodzaje
2. Dyslalia - przyczyny
3. Dyslalia - objawy
4. Dyslalia - diagnostyka
5. Dyslalia - leczenie

Termin dyslalia wywodzi się z greki, a dokładniej z połączenia dwóch greckich słów: dys, czyli zaburzenie i lalia, oznaczającego mowę. W najprostszym, zgodnym zresztą z rzeczywistością, ujęciu mianem tym określa się zaburzenia mowy, które związane są z nieprawidłową artykulacją głosek.

Problem najczęściej rozpoznawany jest u dzieci, wtedy jednak, gdy w dzieciństwie nie zostaną podjęte odpowiednie oddziaływania, dyslalia może być widoczna u człowieka nawet na długo po przekroczeniu przez niego progu dorosłości.

Dyslalia - rodzaje

Ogólnie w przebiegu dyslalii dochodzi, jak już nadmieniono wyżej, do zaburzeń wymawiania głosek - ze względu jednak na to, że problem może mieć różne nasilenie, wymienia się kilka jego odmian. Najczęściej wśród różnych rodzajów dyslalii wymieniane są:

• dyslalia głoskowa (gdzie pacjent nie wymawia prawidłowo pojedynczych głosek)
• dyslalia sylabowa (istotą problemu jest tutaj pomijanie lub dodawanie sylab w różnych wyrazach)
• dyslalia wyrazowa (w której pacjent nieprawidłowo wypowiada pewne konkretne wyrazy)
• dyslalia zdaniowa (gdzie pacjent, który zna różne wyrazy, nie potrafi prawidłowo zbudować z nich zdania)

Powyżej przedstawiony podział jest podziałem dość ogólnym - wyodrębniane są bowiem bardziej precyzyjne rodzaje dyslalii, gdzie klasyfikacja bazuje na tym, z wypowiadaniem jakich konkretnie głosek pacjent ma jakieś trudności. W tym przypadku wspomnieć można o takich problemach, jak:

• sygmatyzm (popularnie określany jako seplenienie)
• betacyzm
• kappacyzm
• gammacyzm
• lambdacyzm
• rotacyzm
• mowa bezdźwięczna

Dyslalia - przyczyny

Podłoże dyslalii bywa naprawdę różne.

Przyczyną wystąpienia problemu bywają różnorodne wady dotyczące aparatu mowy - w takim przypadku dyslalię określa się jako dyslalię mechaniczną i doprowadzać do niej może nieprawidłowa budowa języka czy podniebienia miękkiego, ale i przerost migdałka gardłowego oraz skrzywienie przegrody nosowej czy przerośnięcie błon śluzowych w obrębie nosa.

Dyslalia może być uwarunkowana środowiskowo - stwierdzić takie jej podłoże można wtedy, gdy dziecko dorastało wśród dorosłych, którzy sami mieli zaburzenia mowy czy wtedy, gdy w okresie kształcenia się mowy kontakt językowy z nim był ograniczony.

Przyczyną dyslalii bywają zaburzenia ze strony narządu słuchu, takie jak zaburzenia analizy słuchu czy pogorszenie odbioru bodźców słuchowych - wtedy jest to dyslalia audiogenna.

Czytaj też: Zaburzenia słuchu - przyczyny i rodzaje

Wymienia się również dyslalię asocjalną, kiedy to źródło problemu ma podłoże psychogenne.

Dyslalia rozwojowa jest z kolei zaburzeniem rozwijającym się w związku z opóźnieniem rozwoju psychomotorycznego czy emocjonalnego dziecka.

Czytaj też: Dojrzewanie psychiczne nie jest łatwe. Najczęstsze problemy związane z osiąganiem dojrzałości emocjonalnej

Dyslalia - objawy

To, jakie problemy pojawią się u osoby z dyslalią, zależy od tego, który z jej rodzajów się u niej pojawi.

Przykładowo pacjenci mający sygmatyzm mają problemy z wypowiadaniem m.in. takich głosek, jak "sz", "dż" czy "ż", a osoby zmagające się z rotacyzmem nieprawidłowo wypowiadają literę "r".

Lambdacyzm powiązany jest z nieprawidłową wymową głoski "l", a betacyzm z trudnościami z wymówieniem głoski "b".

W przypadku dyslalii głoskowej, pacjent opuszczać może w swoich wypowiedziach jedną głoskę lub zastępować ją innymi, w dyslalii sylabowej natomiast opuszczać lub dodawać pojedyncze sylaby (np. wypowiadać słowo "parowóz" jako "pawóz").

Dyslalia - diagnostyka

Zazwyczaj rozpoznanie dyslalii stawiane jest przez logopedów, samo jednak stwierdzenie, że dziecko zmaga się z tym zaburzeniem mowy, nie zakańcza całego procesu diagnostycznego.

Wtedy, gdy zaobserwowane zostanie, że dziecko nieprawidłowo wypowiada jedną lub wiele głosek, może być kierowane ono do różnych specjalistów w zależności od tego, jaka jest podejrzewana przyczyna dyslalii.

W sytuacji, gdy za problem odpowiadać mogą wady anatomiczne - np. nieprawidłowa budowa języka czy wada zgryzu - dziecko może zostać skierowane do otolaryngologa czy ortodonty.

Z kolei w przypadku, gdy problem może mieć podłoże psychosomatyczne, mały pacjent powinien trafić pod opiekę psychologa lub psychiatry dziecięcego.

Dyslalia - leczenie

Podstawową rolę w leczeniu dyslalii odgrywa praca z logopedą. Wykorzystywane są różnorakie oddziaływania, bo zarówno treningi wspierające czynność samego aparatu mowy, jak i ćwiczenia słuchowe wspomagające zdolność odróżniania prawidłowych dźwięków od tych nieprawidłowych.

Zanim zauważalne będą efekty pracy z logopedą, mija zwykle dłuższy czas, zdecydowanie warto jednak uzbroić się w cierpliwość, ponieważ nieleczona dyslalia może utrzymywać się nawet i przez całe dorosłe życie człowieka.

Czasami w leczeniu dyslalii wykorzystywane jest leczenie zabiegowe - takowe zastosowane może być wtedy, gdy problem pojawił się w związku z jakimiś wadami anatomicznymi, takimi jak np. przerost migdałka gardłowego czy skrzywienie przegrody nosowej.

U osób, które mają wadę zgryzu, wymowa może ulegać poprawie dzięki zastosowaniu leczenia ortodontycznego i następującej po nim korekcie zgryzu.

Czytaj też: Afazja: przyczyny, objawy, leczenie