Depresja sprzyja cukrzycy, a cukrzyca - depresji

Depresja i cukrzyca to teoretycznie odrębne schorzenia, ale ich współwystępowanie u jednego pacjenta jest częstsze, niż można by się spodziewać. Współistnienie depresji z cukrzycą jest bardzo groźne, ponieważ może prowadzić do znacznych zaniedbań, dotyczących stosowania przepisanych cukrzykowi leków. Jakie objawy powinny skłonić do podejrzewania depresji u chorego na cukrzycę i u jakiego specjalisty szukać wtedy pomocy?

Spis treści

1. Jak cukrzyca może prowadzić do depresji?
2. Wpływ depresji na ryzyko wystąpienia cukrzycy
3. Objawy depresji cukrzycowej
4. Depresja u chorych na cukrzycę: poszukiwanie przyczyny
5. Depresja u chorych na cukrzycę: konsekwencje
6. Depresja u chorych na cukrzycę: gdzie po pomoc?

Cukrzyca związana jest z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej, depresja jest z kolei zaliczana jest do zaburzeń psychicznych z grupy zaburzeń afektywnych (zaburzeń nastroju). Teoretycznie wydawać by się mogło, że tych schorzeń nic nie powinno łączyć, w praktyce okazuje się, że łączy je bardzo wiele.

Jako dowód można przytoczyć dane statystyczne, według których wśród chorych na cukrzycę różne objawy depresyjne obserwowane są u 3 na 10 z nich, z kolei pełnoobjawową depresję rozpoznaje się u nawet 10% wśród wszystkich pacjentów chorujących na cukrzycę.

Część zależności pomiędzy cukrzycą a depresją jest już znana, inne są natomiast wciąż badane. Pewne aspekty wydają się jednak już dość jasne - cukrzyca może prowadzić do depresji, ale i depresja może zwiększać ryzyko wystąpienia cukrzycy.

Jak cukrzyca może prowadzić do depresji?

Czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia depresji są schorzenia przewlekłe, m.in. cukrzyca. Tak jak w przypadku cukrzycy typu II, u pacjentów zdarza się uzyskać remisję i normalizację gospodarki węglowodanowej, tak już zdecydowanie gorszy jest przebieg cukrzycy typu I.

Tak więc już sam fakt, że cukrzyca jest chorobą przewlekłą, predysponuje chorujących na nią pacjentów do wystąpienia u nich zaburzeń nastroju. Należy jednak dodać, że czynników predysponujących do zaburzeń nastroju u cukrzyków jest zdecydowanie więcej.

Jako kolejny z nich, można podać związane z cukrzycą zmiany w trybie życia. Osobom zdrowym może się wydawać, że mierzenie poziomu glikemii we krwi nie jest jakąś wyjątkowo uciążliwą czynnością - co jednak wtedy, kiedy pacjent musi wykonywać pomiary kilka razy na dobę, a czasami nawet w godzinach nocnych? Konieczność stałego monitorowania stanu zdrowia może nasilać ryzyko depresji. Dodać do tego należy inne czynniki, takie jak stałe ograniczenia w wybieraniu potraw - część cukrzyków dobiera dawki insuliny w zależności od tego, jak dużo tzw. wymienników węglowodanowych zjadają podczas danego posiłku.

Osoby z cukrzycą mają również świadomość tego, że jest to choroba wyjątkowo groźna, mogąca prowadzić do tak poważnych problemów, jak znaczne zaburzenia widzenia czy zwiększone ryzyko zawału serca. Wiedza o takich zagrożeniach również może być czynnikiem nasilającym ryzyko zachorowania na depresję.

Szczególnie duże ryzyko pojawienia zaburzeń afektywnych dotyczy poszczególnych grup chorych na cukrzycę:

• kobiet (jeszcze bardziej u kobiet po menopauzie)
• u których choroba trwa wiele lat
• u których wystąpiły powikłania cukrzycy
• doświadczających niewielkiego wsparcia ze strony otoczenia
• żyjących w ubóstwie
• u których poziomy glikemii (nawet pomimo stosowania właściwego leczenia) wciąż pozostają niewyrównane
• najmłodszych i najstarszych chorych

WAŻNE! Według statystyk, u chorych na cukrzycę ryzyko zachorowania na depresję, w porównaniu do osób bez zaburzeń glikemii, jest zwiększone nawet dwu-, trzykrotnie.

Wpływ depresji na ryzyko wystąpienia cukrzycy

Istnieje również odwrotna do powyżej opisanej zależność - u osób cierpiących na depresję zwiększa się ryzyko zachorowania na cukrzycę. Tutaj potencjalnych mechanizmów takiej korelacji wyróżnia się zdecydowanie mniej, istnieją już jednak pewne hipotezy tłumaczące, dlaczego depresja miałaby nasilać ryzyko zaburzeń glikemii.

Jako jedno z wytłumaczeń podaje się to, że u części pacjentów z depresją dochodzi do znacznego spadku aktywności fizycznej, oprócz tego osoby obarczone tym zaburzeniem mogą zacząć więcej jeść - oba z wymienionych zjawisk mogą prowadzić do otyłości. Nadmierna masa ciała, może prowadzić do insulinooporności, która jest uznawana za czynnik ryzyka rozwoju cukrzycy typu II.

Innym potencjalnym mechanizmem, według którego depresja miałaby zwiększać ryzyko wystąpienia cukrzycy, jest wpływ zaburzeń nastroju na pojawianie się zaburzeń hormonalnych. Otóż w przypadku depresji pacjent może przeżywać znaczny stres, przez co stymulowana może być u niego oś hormonalna podwzgórze-przysadka-nadnercza. Ostatecznym efektem pobudzenia tych gruczołów endokrynnych może być zwiększone wydzielanie kortyzolu, czyli hormonu działającego antagonistycznie do insuliny i zwiększającego poziom glukozy we krwi.

Depresja u chorych na cukrzycę: poszukiwanie przyczyny

Nadal wiele związków między depresją z cukrzycą nie zostało wyjaśniona. Naukowcy wciąż pracują nad znalezieniem tych powiązań. Jednym z odkryć dotyczy genu zwanego DISC1. Wcześniej zauważono, że zaburzenia dotyczące tego genu mogą wpływać na występowanie takich problemów psychicznych, jak schizofrenia czy depresja.

W badaniach na myszach wykryto jednak, że zaburzenia dotyczące DISC1 wpływają nie tylko na psychikę. Okazało się, że w przypadku mutacji tego genu dochodzi do zwiększonego obumierania komórek beta wysp trzustkowych - prowadziło to do zmniejszonego wydzielania insuliny u myszy, a w konsekwencji do występowania u nich zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Opisywane doniesienia to na razie bardziej wskazówka niż konkretny szlak, zapewne mogą one jednak dużo wnieść dla zrozumienia, dlaczego dość często depresja współistnieje z cukrzycą.

Depresja u chorych na cukrzycę: konsekwencje

Współistnienie depresji i cukrzycy u jednego pacjenta to sprawa poważna. Skutki występowania zaburzeń depresyjnych u cukrzyka mogą bowiem być tragiczne. Pacjent, który czuje się bezsilny i brakuje mu siły do czegokolwiek, może po prostu zacząć zaniedbywać swoje leczenie.

Jak wspominano, regularne kontrolowanie glikemii czy podawanie sobie insuliny mogą być dość uciążliwe, dlatego też pacjent z silnymi zaburzeniami nastroju może po prostu ich unikać. Jest to zjawisko zdecydowanie niekorzystne, bowiem - u osób potrzebujących insuliny - to właśnie stosowanie tego hormonu jest w zasadzie jedynym sposobem na unormowanie glikemii.

Rozwój depresji u chorego na cukrzycę może również sprawić, że pacjent przestanie przestrzegać diety cukrzycowej, a zaprzestanie stosowania pewnych ograniczeń żywieniowych również zdecydowanie może pogarszać przebieg cukrzycy u chorujących na nią osób.

Depresja u chorych na cukrzycę: gdzie po pomoc?

Najkorzystniejszą sytuacją byłoby, gdyby pacjent chory na cukrzycę i depresję znajdował się pod opieką zarówno diabetologa, jak i psychiatry.

Pierwszy z wymienionych specjalistów będzie mógł odpowiednio pokierować leczeniem zaburzeń węglowodanowych. Psychiatra natomiast będzie umiał dobrać odpowiednie dla pacjenta z cukrzycą leki - konieczne jest przecież wdrożenie leczenia depresji takimi preparatami, które nie będą upośledzać gospodarki węglowodanowej.

Specjalista psychiatrii ma do czynienia z lekami psychotropowymi na co dzień, wobec czego to właśnie on będzie umiał wybrać najbezpieczniejsze dla chorego na cukrzycę leki.

Należy tutaj jednak podkreślić, że leczenie depresji u chorych na cukrzycę to nie tylko farmakoterapia – pacjentom może zostać zaproponowana sama psychoterapia, ewentualnie połączenie psychoterapii z farmakoterapią.