Depresja psychotyczna: przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie

Depresja psychotyczna jest jednostką psychiatryczną, w której u pacjenta występują jednocześnie objawy depresyjne i objawy psychotyczne. Z tych ostatnich najbardziej charakterystyczne są urojenia, m.in. urojenia winy, nihilistyczne czy hipochondryczne. Często depresja psychotyczna nie jest właściwie rozpoznawana – pacjentom stawiane bywa rozpoznanie samych zaburzeń depresyjnych lub innego schorzenia. Wtedy leczenie nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Po czym więc poznać, że dany chory cierpi na depresję psychotyczną?

Spis treści:

1. Depresja psychotyczna: przyczyny
2. Depresja psychotyczna: objawy
3. Depresja psychotyczna: rozpoznawanie
4. Depresja psychotyczna: leczenie
5. Depresja psychotyczna: rokowanie

Depresja psychotyczna (depresja z objawami psychotycznymi) to dość niejasny psychiatryczny problem. Wątpliwości dotyczą nawet tego, czy rzeczywiście jest to jeden z możliwych typów depresji, czy też jednak stanowi ona tak naprawdę całkowicie odrębną jednostkę chorobową.

Tego rodzaju dylematy biorą się m.in. stąd, że owszem - depresja psychotyczna ma wiele cech wspólnych z zaburzeniami depresyjnymi pozbawionymi objawów psychotycznych - istnieje jednak wiele różnic.

Depresja psychotyczna spotykana bywa u chorych w każdym wieku (również i u dzieci oraz osób starszych), typowo jednak pierwszy jej epizod występuje pomiędzy 20. a 40. rokiem życia.

Ze względu na to, że nie wszystkim chorym stawiane jest właściwe im rozpoznanie, dokładne rozpowszechnienie tej postaci zaburzeń depresyjnych ciężko oszacować, sugerowana jednak częstość zaburzeń depresyjnych z objawami psychotycznymi sięga w populacji ogólnej 0,4%, z kolei spośród wszystkich pacjentów leczonych z powodu depresji, od około 15 do 25% z nich może cierpieć właśnie na depresję psychotyczną.

Depresja psychotyczna: przyczyny

Depresja z objawami psychotycznymi pojawiać się może w przebiegu zarówno zaburzeń afektywnych jednobiegunowych, jak i w związku z chorobą afektywną dwubiegunową (ChAD).

Specyficznym tylko dla kobiet problemem podobnego rodzaju jest połogowa depresja psychotyczna (w której objawy psychotyczne, w połączeniu z objawami depresyjnymi, pojawiają się po porodzie).

Nie do końca zrozumiałe jest to, dlaczego u części pacjentów z zaburzeniami depresyjnymi pojawiają się objawy psychotyczne.

O związek z tym problemem podejrzewane są geny - hipotezy tego typu wzięły się stąd, że w sytuacji, gdy w rodzinie danego człowieka ktoś cierpiał na depresję psychotyczną lub schizofrenię, to wtedy ryzyko, że i u niego pojawią się zaburzenia afektywne z objawami psychotycznymi, jest zwiększone.

Ogólnie do depresji psychotycznej prowadzić mogą podobne problemy, jak to ma miejsce w przypadku "typowych" zaburzeń depresyjnych - mowa tutaj m.in. o nieprawidłowościach dotyczących poziomów neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym czy doświadczaniu bardzo ciężkich dla psychiki wydarzeń (którymi mogą być m.in. gwałt, prześladowanie ze strony innych ludzi czy śmierć bliskiej osoby).

Badacze analizujący przyczyny depresji psychotycznej dość często zwracają uwagę na pewne nieprawidłowości, które powiązane bywają właśnie z tym problemem, a niekoniecznie już spotykane są w przypadku depresji bez objawów psychotycznych.

Mowa tutaj o zaburzeniach hormonalnych - w przebiegu bowiem depresji z objawami psychotycznymi dość często można stwierdzić zaburzenia dotyczące czynności osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, które prowadzić mogą m.in. do nadmiaru kortyzolu w organizmie (nadmierne zaś ilości tego hormonu mogą być potencjalnym źródłem występowania objawów psychotycznych).

Depresja psychotyczna: objawy

Tak jak wspomniano na samym początku, objawy depresji psychotycznej to problemy z dwóch grup, czyli objawy typowo depresyjne oraz objawy psychotyczne.

W przypadku pierwszych z wymienionych mowa o m.in. znacznym obniżeniu nastroju, anhedonii, zaburzeniach snu czy poczuciu utraty własnej wartości, uczuciu ciągłego zmęczenia oraz zaburzeniach apetytu.

Część badaczy zwraca jednak uwagę na to, że dolegliwości zaliczane do spektrum depresji, w przypadku zaburzeń depresyjnych z objawami psychotycznymi, bywają jednak nieco inne niż w depresji bez takich objawów.

Uczeni ci podkreślają, że u chorych na depresję psychotyczną wyraźnie widoczne są bowiem m.in. znacznie nasilony lęk, spowolnienie psychoruchowe czy zaburzenia funkcji poznawczych, rzadziej z kolei spotykane są okołodobowe wahania nastroju oraz wczesne budzenie się.

Najbardziej jednak charakterystyczną cechą objawów omawianej tutaj postaci depresji są objawy psychotyczne, do których typowo zaliczane są urojenia oraz omamy. Te pierwsze mogą być zgodne lub niezgodne z nastrojem. Częściej u pacjentów z depresją psychotyczną pojawiają się urojenia zgodne z nastrojem i mogą nimi być:

• urojenia bezwartościowości
• urojenia nihilistyczne
• urojenia poczucia winy, grzeszności
• urojenia choroby cielesnej
• urojenia katastroficzne

Za urojenia niezgodne z nastrojem w przypadku depresji psychotycznej uznawane są z kolei zwykle m.in. urojenia prześladowcze oraz urojenia ksobne.

Jeżeli zaś chodzi o stanowiące objawy depresji psychotycznej omamy, to są to nieprawidłowe spostrzeżenia ze strony narządów zmysłów (np. w postaci słyszenia głosów czy widywania nieistniejących postaci) i mogą nimi być m.in. omamy węchowe, słuchowe czy czuciowe.

Czytaj też: Psychoza - przyczyny, objawy i leczenieZespół urojeniowy - przyczyny, objawy i leczenieDystymia (depresja przewlekła) - przyczyny, objawy, leczenieParanoja - objawy paranoi. Jak rozpoznać paranoję?

Depresja psychotyczna: rozpoznawanie

Zdiagnozować depresję psychotyczną zazwyczaj nie jest łatwo i ma to kilka przyczyn. Po pierwsze część chorych zachowuje częściowy krytycyzm w stosunku co do swoich dolegliwości – np. zdają oni sobie sprawę z tego, że słyszą głosy, które tak naprawdę nie istnieją – i nie są oni skłonni do opowiadania o swoich objawach ani bliskim, ani też medycznym specjalistom. Dodatkowo depresję psychotyczną należy różnicować z różnymi innymi psychiatrycznymi jednostkami, których objawy mogą być podobne do dolegliwości związanych z zaburzeniami depresyjnymi z objawami psychotycznymi – w diagnostyce różnicowej trzeba bowiem uwzględnić m.in.:

• schizofrenię
• zaburzenie schizoafektywne
• zaburzenie stresowe pourazowe
• zaburzenia psychiczne w przebiegu zaburzeń otępiennych
• zaburzenia psychiczne związane z chorobami somatycznymi

Ogólnie rozpoznanie depresji psychotycznej stawiane jest zazwyczaj wtedy, gdy stwierdzone zostanie jednoczesne współwystępowanie zaburzeń depresyjnych wraz z objawami psychotycznymi i gdy oprócz tego nie są spełnione kryteria rozpoznania innego rodzaju zaburzeń psychicznych (np. wspominanych wyżej zaburzeń schizoafektywnych czy schizofrenii).

Ważne przy stawianiu pacjentowi rozpoznania jest także to, jakiego rodzaju zaburzenia psychiczne występowały u niego w przeszłości. Zazwyczaj bowiem objawy psychotyczne – jeżeli w ogóle – to pojawiają się podczas pierwszego epizodu depresji.

Depresja psychotyczna: leczenie

Właściwe rozpoznanie depresji psychotycznej jest dla stanu chorych wręcz kluczowe - chociażby wtedy, kiedy zostaną u nich stwierdzone same tylko zaburzenia depresyjne i rozpoczęte zostanie wtedy podawanie choremu leków przeciwdepresyjnych, dochodzić może do pogorszenia jego stanu.

Ogólnie rzadko chorzy na depresję z objawami psychotycznymi leczeni są jednym tylko preparatem - zazwyczaj wykorzystuje się połączenie leku przeciwdepresyjnego (LPD) z lekiem przeciwpsychotycznym (LPP). Wśród przykładowych stosowanych w tym przypadku połączeń lekowych wymienić można:

• sertralinę (LPD) z olanzapiną (LPP)
• fluoksetynę (LPD) z olanzapiną (LPP)
• amitryptylinę (LPD) z perfenazyną (LPP)
• wenlafaksynę (LPD) z kwetiapiną (LPP)

Istotna w leczeniu depresji psychotycznej jest jednak nie tylko farmakoterapia, ale i psychoterapia – ogólnie uważa się, że najlepsze rezultaty terapii można uzyskać dzięki łącznemu zastosowaniu obu tych metod. Poza już wymienionymi metodami, u chorych na depresję z objawami psychotycznymi przeprowadzane bywają również elektrowstrząsy.

Czytaj też: Nie bój się wizyty u PSYCHIATRY - zobacz, o co może zapytać cię lekarz

Depresja psychotyczna: rokowanie

Dokładne rokowania pacjentów z depresją psychotyczną ciężko określić, są one jednak oceniane gorzej niż rokowania tych osób, które cierpią na zaburzenia depresyjne bez objawów psychotycznych.

Podobnie jak w przypadku innych rodzajów depresji, tak i w depresji z objawami psychotycznymi jej przebieg jest zazwyczaj epizodyczny, to znaczy u pacjenta pojawiają się okresy, w których doświadcza on objawów zaburzenia psychicznego, jak i epizody, w których nie boryka się on się z tego typu dolegliwościami.

Szacuje się, że pełną remisję uzyskuje się u około połowy spośród wszystkich leczonych pacjentów, u pozostałych widoczna zaś bywa różnego stopnia poprawa w zakresie doświadczanych przez nich dolegliwości.