Depresja egzogenna (reaktywna) - wynika z przyczyn zewnętrznych. Poznaj objawy

Depresja egzogenna (reaktywna) to postać zaburzeń depresyjnych, do której doprowadzają czynniki zewnętrzne. Takimi czynnikami mogą być rozmaite sytuacje wywołujące znaczny stres u pacjenta, takie jak śmierć bliskiej osoby, udział w wypadku czy nawet... przejście na emeryturę. Depresja egzogenna, w porównaniu do innych rodzajów depresji, może przebiegać stosunkowo łagodnie – mimo tego i tak nie wolno jej bagatelizować.

Spis treści

1. Depresja jako reakcja na ciężkie zdarzenia życiowe: przyczyny depresji egzogennej
2. Depresja egzogenna: objawy
3. Depresja egzogenna: leczenie

Depresja egzogenna jest jednym z zaburzeń afektywnych. Pod względem przyczyn jej wystąpienia, depresję można podzielić m.in. na depresję egzogenną i depresję endogenną. W przytoczonym przykładzie przy rozróżnianiu tych dwóch form zaburzeń depresyjnych pod uwagę brane jest to, co doprowadziło do wystąpienia epizodu obniżonego nastroju: w depresji endogennej za przyczynę stanu chorych uznawane są nieprawidłowości dotyczące funkcjonowania ich organizmu, z kolei w przypadku depresji egzogennej za jej przyczyny uznaje się przeżycie stresujących dla chorego zdarzeń.

Współcześnie podział depresji na endo- i egzogenną tak naprawdę się zaciera, jednakże rzeczywiście zawsze istotne podczas badania psychiatrycznego jest sprawdzenie, czy pogorszenie stanu psychicznego pacjenta nie jest spowodowane jakimiś ciężkimi przeżyciami. Ważne jest to z tego względu, że w depresji egzogennej pacjentom zalecane może być skorzystanie ze specyficznej metody leczenia depresji.

Depresja jako reakcja na ciężkie zdarzenia życiowe: przyczyny depresji egzogennej

Najogólniej można powiedzieć, że do depresji egzogennej (zwanej również reaktywną) doprowadzają trudne sytuacje życiowe. Nie jest możliwe podanie listy wszystkich konkretnych zdarzeń, które mogą doprowadzić do depresji reaktywnej. Wynika to z tego, że każdy człowiek jest inny i tak jak jedna osoba będzie w stanie funkcjonować po śmierci kogoś bliskiego, tak u innej takie przykre wydarzenie może stać się podłożem dla rozwoju depresji egzogennej.

Poza powyżej wspomnianym, jako przykłady różnych zdarzeń, które mogą być przyczynami depresji egzogennej, wymienić można również:

• rozstanie się z partnerem,
• kłopoty finansowe,
• utratę pracy,
• konflikty w środowisku rodzinnym,
• nękanie przez otoczenie (takie zjawisko może wywoływać depresję reaktywną szczególnie w populacji dzieci i młodzieży),
• choroby (np. rozpoznanie u pacjenta jakiegoś schorzenia przewlekłego czy nowotworu),
• poważne zmiany życiowe (np. zmianę miejsca zamieszkania czy zmianę pracy),
• zostanie ofiarą napadu czy kradzieży,
• przejście na emeryturę (zwykle jest to odbierane jako pozytywne zdarzenie życiowe, mimo to u niektórych ludzi zakończenie aktywności zawodowej może prowadzić do znacznych problemów psychologicznych),
• udział w jakimś wypadku,
• trwanie w toksycznej relacji uczuciowej.

Do depresji egzogennej doprowadzić mogą więc naprawdę przeróżne stany, które w znaczny sposób wpływają na pacjenta i z którymi nie jest on w stanie samodzielnie sobie poradzić.

Depresja egzogenna: objawy

Objawy depresji reaktywnej nie wyróżniają się spośród dolegliwości, które mogą pojawiać się u osób z innymi postaciami zaburzeń depresyjnych. U pacjentów z depresją egzogenną dochodzić może do:

• apatii, znacznego przygnębienia,
• zamykania się w sobie, ograniczania kontaktów społecznych,
• zachowań autoagresywnych,
• korzystania z substancji psychoaktywnych (np. z alkoholu - stosowanie używek ma zwykle za zadanie pozornie odwrócić uwagę pacjenta od dręczących go, smutnych myśli),
• zaburzeń koncentracji, uwagi, pamięci,
• zaburzeń snu i apetytu (pojawiać się może nadmierna senność lub bezsenność, a także wyjątkowo obniżony lub odwrotnie – wzmożony apetyt),
• myśli samobójcze (a w najcięższych sytuacjach nawet próby samobójcze),
• anhedonii (utraty możliwości odczuwania przyjemności),
• wzmożonej drażliwości.

Pocieszające może być to, że depresja egzogenna przebiega zazwyczaj zdecydowanie łagodniej niż jej przeciwieństwo, czyli depresja endogenna. Wynika to po pierwsze z tego, że po ustąpieniu działania czynnika stresowego (np. po zaprzestaniu nękania pacjenta przez otoczenie) czy też po uporaniu się pacjenta z danym zdarzeniem (np. po pogodzeniu się z rozstaniem z wieloletnim partnerem) objawy depresyjne mogą – nawet samoistnie – ustępować. Oprócz tego, jak wskazuje sama nazwa tej postaci depresji, pierwotną przyczyną problemów pacjenta jest czynnik zewnętrzny, a nie zaburzenia funkcjonowania organizmu – a zazwyczaj łatwiej jest uporać się z sytuacjami życiowymi niż z nieprawidłowościami dotyczącymi układów neuroprzekaźnikowych w strukturach układu nerwowego.

Depresja egzogenna: leczenie

Odróżnianie depresji reaktywnej od pozostałych rodzajów zaburzeń depresyjnych ma znaczenie przede wszystkim ze względu na aspekty terapeutyczne. Otóż w tej postaci depresji wykorzystanie znajduje głównie psychoterapia. Pacjentom proponowane są różne techniki psychoterapii, przykładowo mogą oni skorzystać z psychoterapii poznawczo-behawioralnej. Celem wizyt u terapeuty jest to, aby pacjent zrozumiał, jakie wydarzenie doprowadziło u niego do zaburzeń nastroju. Oprócz tego psychoterapia ma również pomóc pacjentowi zrozumieć jego uczucia, a także wspomóc go w uporaniu się z nimi.

Psychoterapia rzeczywiście stanowi podstawę leczenia depresji egzogennej, jednakże nie jest to jedyna możliwa metoda terapii tego problemu. Pacjentom – szczególnie wtedy, gdy objawy depresji są u nich znaczne – zalecane może być również stosowanie leków antydepresyjnych. W przypadku depresji reaktywnej zazwyczaj stosowane są jednak mniejsze dawki tych leków niż w przypadku innych postaci zaburzeń depresyjnych.

Wspominano, że depresja reaktywna może nawet całkowicie samoistnie ustępować – czy w takim razie bliscy pacjenta mogą zbagatelizować jego problem i po prostu czekać, aż obniżenie nastroju przeminie? Otóż stanowczo i zdecydowanie nie. Depresja egzogenna może, ale wcale nie musi samoistnie ustąpić. Dodatkowo, tak jak i w innych postaciach depresji, również i w tej istnieje zawsze ryzyko popełnienia samobójstwa przez pacjenta. Z wymienionych względów bliskiego z depresją reaktywną trzeba przede wszystkim wspierać i bacznie obserwować jego stan. Na pewno nie należy bagatelizować jego problemów – depresję egzogenną może wywołać zdarzenie, które dla innych ludzi będzie błahe, a dla pacjenta będzie ono przyczyną znacznych trudności w funkcjonowaniu. W przypadku zauważenia depresji reaktywnej u bliskiego należy więc otaczać go szczególną troską, a w razie zauważenia, że objawy depresyjne są u niego bardzo nasilone lub że przez dłuższy czas stan pacjenta nie ulega poprawie, namawiać taką osobę do skorzystania z pomocy specjalistów od ochrony zdrowia psychicznego.