Cyklotymia - przyczyny, objawy i leczenie chorobliwych wahań nastroju

Cyklotymia objawia się zmiennym występowaniem stanów podwyższonego oraz obniżonego nastroju. Jest to schorzenie o przebiegu łagodniejszym od choroby afektywnej dwubiegunowej, nie oznacza to jednak, że pacjentów z cyklotymią nie trzeba leczyć. Choroba może znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie w środowisku zawodowym i w rodzinie. Poznaj przyczyny i objawy cyklotymii.

Spis treści

1. Cyklotymia: objawy
2. Cyklotymia: przyczyny
3. Diagnoza cyklotymii
4. Leczenie cyklotymii

Cyklotymia jest jednostką chorobową zaliczaną do grupy zaburzeń nastroju (afektywnych). Choroba rozpoczyna się zazwyczaj w wieku dorastania lub we wczesnej dorosłości. Częstość jej występowania u mężczyzn i u kobiet jest podobna, a ryzyko zachorowania na cyklotymię w ciągu całego życia wynosi do 3,5%.

Cyklotymia: objawy

W przebiegu cyklotymii pacjenci doświadczają objawów z dwóch skrajnych względem siebie stanów. Jednym z nich są epizody przypominające hipomanię, podczas których pojawiać się mogą:

• zwiększenie napędu i energii życiowej;
• zmniejszenie potrzeby snu;
• przeświadczenie o posiadaniu wyjątkowych możliwości;
• euforia;
• natłok myśli, przyspieszenie tempa procesów myślowych;
• znaczna gadatliwość;
• pobudzenie;
• trudności z utrzymaniem koncentracji.

W stanach obniżonego nastroju, których doświadczają osoby z cyklotymią, u chorych występować mogą:

• zaburzenia snu,
• smutek,
• zmniejszony stopień aktywności,
• płaczliwość,
• myśli dotyczące poczucia winy i własnej bezwartościowości,
• anhedonia (niemożność odczuwania radości),
• uczucie przewlekłego zmęczenia,
• rozkojarzenie,
• drażliwość (objaw, który w przebiegu cyklotymii spotykany jest raczej u dzieci i młodzieży).

Cyklotymia: przyczyny

Przyczyn cyklotymii do tej pory nie udało się jednoznacznie ustalić. Na podstawie tego, że schorzenie (razem z depresją i chorobą afektywną dwubiegunową) ma tendencję do występowania rodzinnego, przy stawianiu diagnozy bierze się pod uwagę czynniki i obciążenia natury genetycznej. Inne hipotezy dotyczące przyczyn cyklotymii skupiają się na zaburzeniach dotyczących funkcjonowania układów neuroprzekaźnikowych w obrębie mózgowia. Oprócz nich zauważa się, że wystąpienie cyklotymii może być też poprzedzone przeżyciem traumatycznych doświadczeń czy narażeniem na długotrwały, znaczny stres.

Czytaj też: Czy depresję można odziedziczyć w genach?

Diagnoza cyklotymii

Opisane objawy mogą występować zarówno w cyklotymii, jak i w chorobie afektywnej dwubiegunowej, a dolegliwości związane z samym obniżeniem nastroju mogą z kolei odpowiadać tym, które dotyczą zaburzeń depresyjnych.

Rozróżnienie wymienianych schorzeń bazuje na intensywności objawów: te dotyczące cyklotymii mają nasilenie takie, które nie pozwala postawić rozpoznania depresji czy ChAD.

W diagnostyce cyklotymii należy również wykluczyć inne zaburzenia i choroby psychiczne, które mogłyby wywoływać występujące u pacjenta objawy (np. zaburzenia osobowości typu borderline czy problemy ze spektrum schizofrenii).

Wykluczenia wymagają również inne potencjalne przyczyny męczących chorego dolegliwości, takie jak choroby somatyczne czy nadużywanie substancji psychoaktywnych. W kryteriach diagnostycznych cyklotymii zawarty jest też czas utrzymywania się związanych z chorobą dolegliwości – diagnozę taką można postawić dopiero wtedy, gdy zmienność nastrojów występuje dłużej niż przez 2 lata. Nieco inaczej jest wśród pacjentów pediatrycznych - u dzieci i młodzieży cyklotymię rozpoznaje się bowiem już po roku utrzymywania się objawów.

Właściwe rozpoznanie cyklotymii jest niezwykle ważne. Pominięcie objawów ze spektrum hipomanii, a skupienie się na dolegliwościach związanych z obniżeniem nastroju, mogłoby skutkować postawieniem u pacjenta diagnozy dystymii czy depresji, czyli chorób, w których wdrażane jest leczenie środkami antydepresyjnymi. Te, u pacjentów z cyklotymią mogą przynieść więcej szkody niż pożytku, ponieważ ich zażywanie może nasilić lub wyzwolić stany podwyższenia nastroju.

Leczenie cyklotymii

Zmienność nastrojów u pacjenta bywa traktowana jako jego cecha charakteru, konieczne jest jednak upewnienie się, że nie stoi za nią jednak choroba – występowanie cyklotymii zwiększa bowiem w przyszłości ryzyko rozwoju choroby afektywnej dwubiegunowej.

Oprócz tego nie jest możliwe przewidzenie, kiedy nastrój pacjenta ulegnie zmianie, przez co dochodzić może do problemów z funkcjonowaniem zawodowym, ale i kłopotów rodzinnych – cyklotymię po prostu powinno się więc leczyć.

Leczenie cyklotymii odbywa się w warunkach ambulatoryjnych, hospitalizacja rzadko jest wskazana. Oddziaływania terapeutyczne obejmują farmako- oraz psychoterapię. W przypadku tej pierwszej stosowane są leki normotymiczne, takie jak lit, walproiniany czy karbamazepina, zastosowanie znajdują również niektóry atypowe środki przeciwpsychotyczne (np. kwetiapina).

Psychoterapia cyklotymii może odbywać się z wykorzystaniem różnych technik, przeprowadza się m.in. psychoterapię poznawczo-behawioralną, grupową czy poznawczą.