Zatrucie ciążowe - gestoza

Zatrucie ciążowe, inaczej gestoza, to niebezpieczny stan, który może zagrażać życiu matki i dziecka. Na rozwój zatrucia ciążowego są narażone m.in. kobiety, które rodzą po raz pierwszy, są w ciąży mnogiej albo zmagają się z cukrzycą i nadciśnieniem tętniczym. Co to jest zatrucie ciążowe? Jakie są jego przyczyny i objawy? Jak przebiega leczenie gestozy? Jak zapobiec zatruciu ciążowemu?

Spis treści

1. Zatrucie ciążowe (gestoza) - przyczyny
2. Zatrucie ciążowe (gestoza) – objawy
3. Zatrucie ciążowe (gestoza) - leczenie
4. Zatrucie ciążowe (gestoza) - jak zapobiegać?

Zatrucie ciążowe, inaczej gestoza, to zespół charakterystycznych objawów chorobowych indukowanych ciążą. Zatrucie ciążowe może być niebezpieczne zarówno dla przyszłej matki, jak i jej nienarodzonego dziecka, ponieważ może doprowadzić m.in. do odklejenia się łożyska, przedwczesnego porodu, obumarcia płodu, a nawet do śmierci matki.

Zatrucie ciążowe pojawia się najczęściej w drugiej połowie ciąży (po 20. tygodniu jej trwania) i jest jedną z najczęstszych przyczyn zgonu ciężarnych oraz płodów. Szacuje się, że gestoza dotyka 5-10 procent kobiet w ciąży.

Zatrucie ciążowe (gestoza) - przyczyny

Przyczyny gestozy nie są do końca znane. Dawniej gestozę określano błędnie jako zatrucie ciążowe, sugerując taką przyczynę schorzenia.

Ryzyko pojawienia się choroby jest większe u kobiet, które rodzą po raz pierwszy i/lub są w ciąży mnogiej. Nie bez znaczenia jest także wiek ciężarnych – te powyżej 35. roku życia są bardziej narażone na zatrucie ciążowe.

Obecnie przypuszcza się, że wpływ na jej rozwój mają niewłaściwa dieta, predyspozycje genetyczne i zmiany hormonalne zachodzące w czasie ciąży. Z doświadczeń lekarzy wynika, że zatrucie ciążowe częściej dotyka kobiety, które jeszcze przed zajściem w ciążę cierpiały na nadciśnienie, miały problemy z cukrzycą, układem krążenia lub nerkami (choć może pojawić się także u kobiet nieobciążonych wcześniej nadciśnieniem tętniczym - tzw. gestoza pierwotna). Gestoza często jest wiązana także z chorobą wątroby, konfliktem serologicznym i obecnością zaśniadu groniastego (niezłośliwa postać ciążowej choroby trofoblastycznej). Według niektórych lekarzy zaburzenia psychiczne, np. brak akceptacji ciąży, również mogą przyczynić się do wystąpienia objawów zatrucia ciążowego.

Zatrucie ciążowe (gestoza) – objawy

Zatrucie ciążowe charakteryzuje się zespołem objawów chorobowych, na który składają się:

1. Nadciśnienie tętnicze (powyżej 140/90 mmHg). Nadciśnienie to może być pierwotne, tzn. występowało już przed zajściem w ciążę, lub indukowane ciążą. Należy zaznaczyć, że podwyższone ciśnienie u ginekologa nie musi wskazywać na zatrucie ciążowe, może być bowiem wynikiem stresu (tzw. efekt białego fartucha).

2. Białkomocz, czyli zbyt duża obecność białka w moczu, może oznaczać kolejny stopień zaawansowania choroby, zwłaszcza jeśli przekroczy 0,3 g na dobę.

3. Obrzęki, które są wynikiem zatrzymania wody w organizmie, zwłaszcza nóg, są częstą dolegliwością u kobiet w ciąży. Obrzęki te nie są patologią, jeśli ustępują po nocnym wypoczynku. Powodem do niepokoju są obrzęki uogólnione (które oprócz kończyn dolnych obejmują kończyny górne, twarz i brzuch), nieustępujące po przespanej nocy i utrzymujące się przez cały dzień. Istotne jest również tempo przyrostu masy ciała (zbyt szybkie i nadmierne może oznaczać powstawanie obrzęków), dlatego ważne jest regularne śledzenie masy ciała w czasie ciąży.

Należy przy tym zaznaczyć, że nie wszystkie objawy muszą występować jednocześnie. Czasem ciężarna może mieć problemy tylko z jednym z nich. Jeżeli jednak nadciśnieniu i obrzękom towarzyszy białkomocz, można przypuszczać, że u ciężarnej rozwija się  tzw. stan przedrzucawkowy - drugi stopień rozwoju choroby. Na tym etapie choroby nadciśnienie tętnicze może powodować zaburzenia przepływu krwi przez łożysko, a co za tym idzie - nieprawidłowe dotlenienie i odżywienie płodu, doprowadzając do tzw. hipotrofii, czyli wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu.

Zatrucie ciążowe (gestoza) - leczenie

Leczenie zatrucia ciążowego jest uzależnione od stopnia zaawansowania choroby i czasu trwania ciąży. Gdy pojawiły się wszystkie trzy ww. objawy, a dodatkowo lekarz stwierdza zaburzenia wzrostu płodu, konieczna jest hospitalizacja. Wówczas zalecane jest leżenie w łóżku i podawanie leków na obniżenie ciśnienia krwi. W zaawansowanej ciąży lekarz może zaproponować wcześniejsze jej zakończenie, np. poprzez cesarskie cięcie. Lżejsza postać zatrucia ciążowego zwykle przechodzi samoistnie, nie wymaga więc interwencji lekarza.

Zatrucie ciążowe (gestoza) - jak zapobiegać?

Przede wszystkim należy systematyczne mierzyć ciśnienie tętnicze, kontrolować masę ciała i wykonywać okresowe badania moczu u każdej kobiety w ciąży (zazwyczaj w kilkutygodniowych odstępach). Warto, aby ciężarna miała własny ciśnieniomierz i mierzyła ciśnienie 2–4 razy dziennie w domu. Ponadto ciężarna powinna dbać o właściwą dietę. Jadłospis kobiety w ciąży powinien być bogaty w produkty białkowe i ubogi w sól i tłuszcze. W diecie ciężarnej powinny znaleźć się przede wszystkim warzywa, owoce, sery i chude mięso. Ważny jest także wypoczynek oraz przebywanie na świeżym powietrzu.

Monika Majewska