Pęknięcie macicy: przyczyny, objawy, leczenie

Pęknięcie macicy to najcięższe z możliwych powikłań porodu. Skutki tej patologii dotyczą matki i dziecka, co dodatkowo zwiększa dramaturgię tej sytuacji klinicznej. Na szczęście należy do rzadkich patologii położniczych, obserwowanych głownie wśród wieloródek, zazwyczaj po 30-40 roku życia. Jakie są przyczyny i objawy pęknięcia macicy?

Spis treści

1. Pęknięcie macicy: rodzaje
2. Objawy pęknięcia macicy
3. Leczenie pęknięcia macicy

Pęknięcie macicy pojawia się samoistnie albo w następstwie urazu, z reguły w czasie porodu, ale czasami jeszcze w okresie ciąży, kiedy to mięsień macicy zwiększa swoje rozmiary. Wobec tego niezwykle istotna jest opieka nad kobietą rodzącą, aby nie dopuścić do przeoczenia symptomów świadczących o pęknięciu macicy. Czas interwencji lekarskiej w takiej sytuacji ma bardzo duże znaczenie i może uratować życie kobiecie oraz dziecku.

Pęknięcie macicy: rodzaje

Nomenklatura medyczna wyróżnia trzy rodzaje pęknięcia macicy:

• samoistne pęknięcie macicy – powstaje jeszcze podczas ciąży, kiedy dochodzi do powiększania wymiarów macicy albo już na sali porodowej w czasie skurczów porodowych. W tej ostatnie sytuacji przyczyna nie do końca jest znana. Wiele osób uważa, że etiologia samoistnego pęknięcia macicy wiąże się ze zmianami patologicznymi powstałymi w obrębie mięśnia macicy. Są to m.in. blizny pooperacyjne (po cc), stan po usunięciu mięśniaków macicy, łożysko wrośnięte w wywiadzie czy niedorozwój macicy.
• pęknięcie urazowe – ten rodzaj pęknięcia macicy jest efektem zabiegów położniczych wykonywanych w sposób nieprawidłowy. Nieumiejętne wykonywane zabiegi są konsekwencją braku doświadczenia lekarzy wynikającego z rzadkiej okazji przeprowadzania tego typu interwencji (obrót płodu w przypadku nieprawidłowego położenia, ręczne wydobycie łożyska czy poród kleszczowy).
• retrakcyjne pęknięcie macicy – to efekt niewspółmierności porodowej, czyli nieproporcjonalne wymiary płodu do wymiarów miednicy rodzącej. Taka sytuacja praktycznie uniemożliwia poród drogami i siłami natury, a przedłużająca się decyzja o rozwiązaniu drogą cięcia cesarskiego może zakończyć się pęknięciem macicy, ze względu na długo utrzymujące się skurcze macicy. Brak postępu porodu rozpoznawany jest nie tylko w przypadku niewspółmierności, ale także w przypadku nieprawidłowego położenia płodu: poprzecznego lub pośladkowego.

Do pęknięcia mięśnia macicy zazwyczaj dochodzi w dolnym odcinku w linii pośrodkowej lub poprzecznie, ale zdarza się zwłaszcza w przypadku blizn pooperacyjnych, że obserwuje się oderwanie trzonu macicy w linii blizny. Ze względu na różnorodną traumatyzację tkanek i struktur sąsiednich wyróżnia się pęknięcie zupełne, kiedy oprócz mięśnia macicy występuje przerwanie ciągłości otrzewnej, czego efektem jest przemieszczenie płodu do jamy otrzewnej oraz pęknięcie niezupełne, kiedy otrzewna nie zostaje przerwana.

Objawy pęknięcia macicy

Pęknięcie macicy poprzedzają objawy prodromalne, czyli takie które mogą świadczyć o zagrożeniu. W związku z tym uważna obserwacja rodzącej odgrywa nieocenioną rolę i umożliwia szybką interwencję. Podczas czynności skurczowej macicy pacjentka zgłasza silne dolegliwości bólowe w podbrzuszu, które nie ustępują w przerwie między skurczami. Uważny obserwator zauważy ponadto zwiększone napięcie więzadeł obłych macicy, prześwitujących przez powłoki brzuszne. Czasami mogą występować objawy ogólne, tj. nieznacznie podwyższona temperatura ciała czy przyspieszone tętno. Należy jednak podkreślić, że jest to kwestia indywidualna i nie wszystkie dolegliwości występują jednocześnie u każdej kobiety.

Opisywane powyżej symptomy dotyczą sytuacji zagrożenia pęknięciem macicy. Jeżeli proces się już dokona dominuje przede wszystkim silny ból brzucha, pojawiający się nagle. Nasilenie dolegliwości bólowych jest tak duże, że w wielu przypadkach akcja skurczowa zostaje przerwana. Rodząca stopniowo wchodzi w stan wstrząsu: nitkowate tętno blada skóra, wzmożona potliwość. W badaniu palpacyjnym macica jest obkurczona, a części płodu lekarz bada w obrębie jamy otrzewnej.

Leczenie pęknięcia macicy

Z uwagi na stopień zaawansowania pęknięcia macicy sposób postępowania terapeutycznego jest różny. Kiedy występuje zagrożenie pęknięciem macicy postępowanie polega na szybkim podaniu substancji działających rozkurczowo. Następnie rozpoczęty poród drogami i siłami natury podlega inwersji na cięcie cesarskie.

W przypadku bardziej tragicznej wersji, kiedy pęknięcie się dokonało, części płodu znajdują się w otrzewnej jedynym rozwiązaniem jest otwarcie powłok brzusznych, wydobycie płodu i zeszycie pękniętej macicy, a czasem jej usunięcie, kiedy stopień pęknięcia jest duży. Krwawienie jest zwykle na tyle duże, że wymaga transfuzji krwi.