Leczenie psychiatryczne w ciąży. Metody dozwolone i niewskazane

Ciąża to okres życia, podczas którego powinno się unikać pewnych substancji – dotyczy to zarówno alkoholu i papierosów, jak i rozmaitych farmaceutyków. Lekarze wielokrotnie zresztą podkreślają, że ciężarne pacjentki powinny przyjmować leki wyłącznie wtedy, kiedy jest to konieczne. Z tego powodu kobiety spodziewające się dziecka miewają wiele wątpliwości - dotyczyć one mogą m.in. leczenia zaburzeń psychicznych.

Spis treści

1. Leczenie psychiatryczne w ciąży: preferowane metody
2. Leczenie psychiatryczne w ciąży: zasady prowadzenia farmakoterapii
3. Leczenie psychiatryczne w ciąży: dlaczego czasami bywa ono konieczne?

Zwykło się mawiać, że ciąża to nie choroba ani chroniący pacjentki przed światem stan i rzeczywiście tak właśnie jest – tak jak ciężarne miewają pewne swoiste dla nich przywileje, tak jednak pewne problemy mogą ich dotyczyć tak samo, jak tych ludzi, którzy dziecka się nie spodziewają.

Ciężarne kobiety miewają różne infekcje, zmagają się z chorobami przewlekłymi, takimi jak cukrzyca czy astma, ale i mogą one borykać się z rozmaitymi zaburzeniami psychicznymi.

W czasie ciąży – o czym doskonale wie większość pacjentek – zalecane jest unikanie przyjmowania leków, których stosowanie nie jest niezbędne. Tak jak powyższe stwierdzenie zdecydowanie jest zgodne z prawdą, tak i bywa przyczyną występowania u wielu kobiet i ich najbliższych różnorakich wątpliwości.

Dotyczyć mogą one m.in. leczenia zaburzeń psychicznych w ciąży – niejedna pacjentka, która zmaga się z tego rodzaju problemami, przed podjęciem starań o dziecko, jak i w oczekiwaniu na narodziny potomka zastanawia się nad tym, czy leczenie psychiatryczne w ciąży jest w ogóle możliwe.

Leczenie psychiatryczne w ciąży: preferowane metody

Pacjentki ciężarne miewają różnorakie zaburzenia psychiczne – zdarza się, że występuje u nich depresja czy zaburzenia lękowe, w ciążę zachodzą jednak również i te kobiety, które od pewnego już czasu chorują na chorobę afektywną dwubiegunową czy schizofrenię. Leczenie problemów z kręgu zainteresowania psychiatrii kojarzone jest zwykle z przyjmowaniem leków psychotropowych – tak jak rzeczywiście jest to jedna z podstawowych metod leczenia w psychiatrii, tak zdecydowanie farmakoterapia nie jest jedyną dostępną do wyboru opcją.

To, w jaki sposób będzie leczona ciężarna z zaburzeniami psychicznymi, zależne jest oczywiście od jej stanu psychicznego, ale i od tego, czy zaburzenia te pojawiły się jeszcze przed, czy już w trakcie ciąży. U tych pacjentek, u których problemy dotyczące zdrowia psychicznego po raz pierwszy rozwinęły się właśnie w ciąży, dopóki jest to możliwe, unika się leczenia farmakologicznego.

Preferowane są wtedy oddziaływania terapeutyczne – psychoterapia może być skuteczną metodą leczenia chociażby zaburzeń lękowych czy łagodnych postaci depresji. Farmakoterapia w ciąży również jest możliwa, należy ją jednak prowadzić z zachowaniem odpowiednich środków ostrożności.

Warto tutaj wspomnieć o jednej ze stosowanych w psychiatrii metod leczenia, w której przypadku mało kto w ogóle myśli, że może ona być stosowana u spodziewających się dziecka kobiet. Mowa tutaj o terapii elektrowstrząsowej, która – wbrew pozorom – bywa u przyszłych matek bezpieczniejsza od leczenia farmakologicznego.

Leczenie psychiatryczne w ciąży: zasady prowadzenia farmakoterapii

Jak to nadmieniono już powyżej, w ciążę zachodzić mogą pacjentki, które nawet na długo przed rozpoczęciem starań o dziecko otrzymały diagnozę jakichś zaburzeń psychicznych. Najkorzystniejsza jest sytuacja, gdzie kobieta informuje swojego prowadzącego psychiatrę o tym, że planuje ona ciążę jeszcze przed zapoczątkowaniem prób poczęcia dziecka – wtedy możliwe jest bowiem dokonanie zawczasu odpowiednich modyfikacji farmakoterapii.

Pewne leki psychotropowe są mniej, a inne bardziej groźne w ciąży – wyróżnia się preparaty, w których przypadku udowodniono, iż ich stosowanie stwarza ryzyko wad wrodzonych u dziecka, jak i takie, których przyjmowanie związane jest ze zdecydowanie mniejszym ryzykiem dla płodu. To właśnie z tego powodu warto zawczasu poinformować swojego lekarza o planach poczęcia dziecka – wtedy bowiem możliwa jest w razie potrzeby zmiana dotychczas przyjmowanego przez pacjentkę leku na jakiś inny środek, który będzie zwyczajnie bezpieczniejszy dla dziecka.

Czasami u kobiet w ciąży modyfikacje farmakoterapii nie muszą jednak polegać na całkowitej zmianie dotychczasowego leczenia – ogólnie zalecane jest to, aby pacjentki przyjmowały najmniejsze skuteczne dawki leków psychotropowych. To również stanowi kolejną przesłankę przemawiająca za tym, że zmiany leczenia najlepiej wdrażać jeszcze przed rozpoczęciem starań o dziecko – wtedy bowiem możliwe jest względnie bezpieczne sprawdzenie, jakie dawki leków są dla pacjentki wystarczające.

Leczenie psychiatryczne w ciąży: dlaczego czasami bywa ono konieczne?

Czasami – np. u tych kobiet, które od pewnego czasu leczone są z powodu depresji, która wystąpiła u nich jeszcze przed zajściem w ciążę – w okresie oczekiwania na dziecko możliwe jest całkowite odstawienie leków psychotropowych. Ważne jest jednak to, aby pacjentka nie dokonywała tego na własną rękę. Wtedy, gdy nie jest to bowiem ze względu na jej stan psychiczny możliwe, kobieta może tak naprawdę zaszkodzić nie tylko samej sobie, ale i swojemu nienarodzonemu jeszcze dziecku.

W przypadku niektórych problemów natury psychiatrycznej – np. choroby afektywnej dwubiegunowej czy schizofrenii – farmakoterapia pozwala utrzymywać je w stadium remisji. Wtedy, gdy pacjentka na własną rękę zrezygnuje całkowicie z leczenia, skutki takiej decyzji mogą być wręcz opłakane.

Może bowiem dochodzić m.in. do sytuacji, w której pacjentka z chorobą dwubiegunową, po odstawieniu leków, zacznie doświadczać epizodu maniakalnego. Związane z nim mogą być różne problemy, takie jak np. tendencja do impulsywnych zachowań, nadmierna drażliwość, ale i stosowanie bez umiaru różnych używek. Pacjentki mogą tracić również poczucie zagrożenia, co ostatecznie pokazuje, że nieleczony epizod maniakalny w ciąży może być bardzo niebezpieczny zarówno dla matki, jak i dla płodu.

Tak jak leczenie psychiatryczne w ciąży rzeczywiście powinno być inne niż u tych osób, które dziecka się nie spodziewają, tak zdecydowanie nie jest ono niemożliwe. Ostatecznie wtedy, gdy pojawia się konieczność leczenia zaburzeń psychicznych w ciąży, najbezpieczniej jest postępować zgodnie z zaleceniami prowadzącego psychiatry – zwiększa to finalnie bezpieczeństwo zarówno matki, jak i jej dziecka.