Test SGA - prosta ocena stanu odżywienia pacjenta

Nawet nie podejrzewasz, że możesz być niedożywiony, ale twój organizm daje ci znak. Funkcjonujesz ostatnio znacznie gorzej, szybciej się męczysz, jesteś osłabiony, a może straciłeś nieco na wadze? Jak więc ocenić właściwe odżywienie? Wystarczy wykonać test SGA, czyli Subiektywną Globalną Ocenę Stanu Odżywienia i dowiedzieć się, czy dotyczy cię ryzyko niedożywienia.

Spis treści

1. Jakim chorobom najczęściej towarzyszy niedożywienie?
2. Ocena stanu odżywienia pacjenta obowiązkiem prawnym szpitala
3. W jaki sposób bada się ryzyko niedożywienia pacjenta?
4. Diagnoza: niedożywienie. Co dalej?
5. Garść statystyk: kto jest zagrożony niedożywieniem

Niedożywienie to stan wynikający z niedoborów energii, białek oraz witamin i składników mineralnych. Charakterystycznym objawem niedożywienia jest utrata masy ciała wraz ze spadkiem odporności, postępujące osłabienie siły mięśniowej, obniżenie aktywności życiowej, często czemu towarzyszą zaburzenia wodno-elektrolitowe.

Jakim chorobom najczęściej towarzyszy niedożywienie?

– Prawdopodobieństwo wystąpienia niedożywienia wzrasta u pacjentów onkologicznych zwłaszcza z nowotworami układu pokarmowego (głównie trzustki, wątroby i jelita cienkiego). Zastosowanie chemioterapii w procesie leczenia przyczynia się do wystąpienia wymiotów, nudności i osłabia apetyt. Niedożywienie obserwuje się również u pacjentów na oddziałach neurologicznych, po udarach mózgu czy wylewach, a także w zaawansowanym stadium choroby Parkinsona, stwardnieniu zanikowym bocznym, bowiem schorzenia te utrudniają gryzienie i połykanie pokarmów. Niedożywienie dość często obserwuje się u pacjentów z chorobami jelit, takich jak zespół Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, celiakia czy niewydolność wątroby. W oparzeniu II i III° obejmujące ponad 30 proc. ciała, wzmaga się u pacjentów zapotrzebowanie na energię i białko do regeneracji tkanek – wyjaśnia mgr Aneta Kościołek, dietetyk Kliniki Szafirowa, biotechnolog i specjalista do spraw zdrowia publicznego. Wiadome jest, że osoby oparzone nie mają apetytu lub ze względu na rozległe oparzenia nie mogą przyjmować pokarmu. – Spośród chorób układu oddechowego najczęściej niedożywienie obserwuje się w przypadku zapalenia płuc oraz POCHP, a także mukowiscydozy. Nie można też zapomnieć o pacjentach chirurgicznych, u których wzmaga się zapotrzebowanie na energię, białko i witaminy niezbędne do procesu gojenia – dodaje Aneta Kościołek.

W jaki sposób bada się ryzyko niedożywienia pacjenta?

– Do oceny stanu odżywienia zaleca się wykorzystanie jednej z dwóch skal: Oceny Ryzyka Żywieniowego NRS 2002 (Nutritional Risk Score) lub Subiektywnej Całościowej Oceny Stanu Odżywienia (SGA). Pacjent, u którego zostanie stwierdzony stan niedożywienia, powinien otrzymać specjalistyczne wsparcie żywieniowe – wyjaśnia dr Łukasz Drozd.

Co zrobić, jeśli szpital nie wykona obowiązkowej przesiewowej oceny stanu odżywienia podczas hospitalizacji? Pacjent może wykonać ją sam np. przez internet, przed przyjęciem do szpitala lub w trakcie hospitalizacji. Test, tzw. Subiektywna Globalna Ocena Stanu Odżywienia (z ang. Subjective Global Assessment, SGA), dostępny jest on-line. Znajdują się w nim pytania dotyczące np. wzrostu, wagi, ewentualnej zmiany masy ciała w ciągu ostatnich trzech miesięcy czy rodzaju stosowanej w ciągu ostatnich dwóch tygodni diety.

Jeśli pacjent został zakwalifikowany do grupy ryzyka związanego z niedożywieniem i ma być hospitalizowany, lekarze powinni przeprowadzić pogłębione badanie obejmujące: badania antropometryczne, badania biochemiczne oraz wywiad żywieniowy. W badaniach antropometrycznych szczególnie istotna jest ocena BMI (body mass index). Także badania biochemiczne są bardzo przydatne w zakwalifikowaniu pacjenta do leczenia żywieniowego oraz monitorowaniu jego skuteczności. Ponadto są one obiektywne i powtarzalne. Największe znaczenie w ocenie stanu odżywienia chorego ma kilka białek, takich jak: albumina, transferyna, prealbumina oraz całkowita liczba limfocytów. Badanie biochemiczne sprawdza ich poziom na podstawie badania krwi.

Bardzo często wykonuje się też wywiad żywieniowy, polegający na zbieraniu informacji związanych z nawykami żywieniowymi, zażywanymi lekami, ewentualnymi zaburzeniami łaknienia czy utratą masy ciała w ostatnich trzech miesiącach lub w okresie, gdy pacjent z jakiegoś powodu ogranicza przyjmowanie posiłków bądź z nich w ogóle rezygnuje. Istotnym wskaźnikiem niedożywienia jest utrata 10 proc. masy ciała w ciągu ostatnich trzech miesięcy od przeprowadzonego badania.

Diagnoza: niedożywienie. Co dalej?

– W przypadku stwierdzenia niedożywienia należy podjąć jak najszybszą interwencję żywieniową. Czasami wystarczy jedynie zwiększyć liczbę kalorii lub spożywać więcej pokarmów bogatych w pełnowartościowe białko, mikro- i makroelementy, witaminy zwłaszcza A, C, E, B12, a także żelazo potas, wapń, selen. Ale bywa i tak, że konieczne jest wprowadzenie żywienia medycznego. W tym ostatnim przypadku niezbędne będzie stosowanie doustnych suplementów pokarmowych albo żywienia do- lub pozajelitowego – radzi mgr Aneta Kościołek. O konieczności i rodzaju żywienia medycznego decyduje wyłącznie lekarz. Pamiętajmy, pacjent niedożywiony wraca do zdrowia znacznie dłużej niż ten odżywiony prawidłowo, a każdy proces leczenia jest silnie powiązany z tym, jakich składników odżywczych dostarczamy naszemu organizmowi.