Techniki operacji batriatrycznych. Co to jest laparotomia i laparoskopia?

Operacja bariatryczna to inaczej zabieg chirurgicznego leczenia otyłości. Aby go przeprowadzić chirurg musi dostać się do wnętrza ciała. Może to zrobić techniką laparotomii lub laparoskopii. Podpowiadamy na czym polega laparotomia, a na czym laparoskopia.

Spis treści

1. Laparotomia - co to jest?
2. Laparotomia - jak przebiega zabieg?
3. Laparotomia - powikłania i przeciwwskazania
4. Laparoskopia – co to jest?
5. Laparoskopia - jak przebiega zabieg?
6. Laparoskopia - powikłania i przeciwwskazania

Operacja bariatryczna to metoda leczenia choroby otyłości u osób ze wskaźnikiem masy ciała (BMI) 35+ i schorzeniami będącymi powikłaniami otyłości, takimi jak np. cukrzyca typu 2, choroba zwyrodnieniowa stawów lub nadciśnienie tętnicze oraz u osób z BMI 40 i więcej.  Operacje bariatryczne polegają na ograniczeniu pojemności żołądka. Do takich operacji bariatrycznych zalicza się: rękawową resekcję żołądka (tzw. sleeve) oraz regulowaną opaskę żołądkową. Drugim typem operacji bariatrycznych są operacje tzw. restrykcyjne, czyli takie, które zaburzają wchłanianie składników pokarmowych (głównie tłuszczy i węglowodanów) w jelicie cienkim. W tej grupie operacji znajdują się m.in. by-pass żołądkowy (gastric by-pass) i mini by-pass żołądkowy. Operacja bariatryczna to poważny, złożony zabieg chirurgiczny. Aby ją przeprowadzić chirurg po prostu musi uśpić pacjenta i dostać się do wnętrza jego jamy brzusznej. Może to zrobić przy pomocy dwóch tzw. technik operacyjnych. Pierwszą z nich jest laparotomia, a drugą laparoskopia. Podpowiadamy jak przeprowadza się laparotomię, a jak laparoskopię.  Co decyduje o tym, że chirurg wybiera jedną, albo drugą technikę operacyjną?

Laparotomia - co to jest?

Laparotomia to zabieg chirurgiczny, który polega na otwarciu jamy brzusznej pacjenta poprzez przecięcie skóry, mięśni oraz otrzewnej, czyli błony surowiczej, która wyściela jamę brzuszną i jamę miednicy. Cięcie wykonuje się zwykle przez środek płaszczyzny brzucha, w kierunku od mostka do pępka, albo w miejscu znajdującym się najbliżej narządu, który sprawia pacjentowi dolegliwości.  Laparotomię wykonuje się w następujących sytuacjach:

• planowo - aby wyjaśnić przyczyny dolegliwości w układzie pokarmowym, moczowym lub rozrodczym, gdy inne badania diagnostyczne nie przynoszą odpowiedzi - to tzw. laparotomia zwiadowcza,
• planowo - aby usnąć patologiczne zmiany w jamie brzusznej, albo usprawnić działanie określonego narządu - tzw. laparotomia lecznicza,
• planowo - aby pobrać wycinek zmiany patologicznej a potem poddać go dalszym badaniom,
• pilnie - u pacjentów, którzy są ofiarami wypadków z objawami krwotoków wewnętrznych oraz pacjentów z objawami ostrych stanów brzucha i podejrzeniem zagrożenia życia.

Laparotomia - jak przebiega zabieg?

W przypadku leczniczej laparotomii planowej (np. wykonania operacji bariatrycznej) pacjent stawia się w szpitalu odpowiednio wcześniej. Ile dni wcześniej to zależy od badań diagnostycznych, które trzeba u niego wykonać i procesu przygotowania do operacji. Przed planowaną operacja bariatryczną, jeśli wyniki badań szczegółowych są jasne,  pacjent przyjmowany jest do szpitala na 1 dobę przed zabiegiem. Na 10 do 12 godzin przed zabiegiem pacjent musi być na czczo. Może przyjmować w tym czasie tylko wodę. Operacja bariatryczna wykonywana jest na układzie pokarmowym, dlatego przed zabiegiem musi on być dokładnie oczyszczony z resztek pokarmowych.

Laparotomię wykonuje się w pełnym znieczuleniu ogólnym, dlatego na dzień przed zabiegiem pacjenta konsultowany jest z anestezjologiem, który przeprowadza wywiad, m.in. o znieczuleniach, które do tej pory wykonywane miał pacjent, chorobach współtowarzyszących (zwłaszcza tych związanych z układem krążenia) oraz leków, na które uczulony jest pacjent.W zależności od rodzaju typu zabiegu i rodzaju schorzenia laparotomia trwa od kilkudziesięciu minut do nawet i kilku godzin. Rozmiar i miejsce cięcia zależą od dolegliwości pacjenta. Do najbardziej typowych nacięć przy laparotomii należą:

• od końca mostka do spojenia łonowego,
• od końca mostka do pępka,

Przy operacji bariatrycznej techniką laparotomii wykonuje się najczęściej nacięcie od mostka do pępka.

• od pępka do spojenia łonowego,
• poprzeczne pod łukami żeber,
• powyżej od spojenia łonowego.

Po rozcięciu powłok brzusznych, chirurg dokładnie ogląda narządy, a potem przystępuje do głównego zabiegu. Po wykonaniu zabiegu pacjent jest zaszywany, wybudzany, przewożony na salę pooperacyjną, gdzie jest stale monitorowany zwykle przez 1 dobę po operacji, a następnie wraca na salę chorych. Do pełnej sprawności pacjent dochodzi zwykle w ok. 4 tygodnie po zabiegu.

Laparotomia - powikłania i przeciwwskazania

Podczas zabiegu laparotomii lub po nim może dojść do takich powikłań jak reakcja alergiczna na leki podane podczas znieczulenia, trudności z oddychaniem, a także infekcje, krwawienia, przepukliny w bliźnie pooperacyjnej. Te ostatnie mogą pojawić się zwłaszcza u pacjentów z otyłością, a także cukrzycą, zażywających leki sterydowe i palących papierosy. Laparotomii nie stosuje się u pacjentów w zaawansowanym wieku, albo z niewydolnością krążeniowo-oddechową, zaburzeniami pracy mięśnia sercowego, skazą krwotoczną, zapaleniem otrzewnej.

Laparoskopia – co to jest?

Laparoskopia, inaczej wziernikowanie to zabieg, podczas którego najpierw wykonuje się w powłoce brzusznej kilka nacięć. Następnie umieszcza się w nich specjalne urządzenia tzw. trokary, a przez trokary wprowadza się laparoskop oraz inne instrumenty chirurgiczne. Laparoskop wyposażony jest w układ optyczny i własne źródło światła. Dzięki umieszczonej w laparoskopie kamerze obraz wnętrza jamy brzusznej odbierany jest na ekranie komputera.

Obecnie, niemal 100 proc. operacji bariatrycznych wykonywanych jest laparoskopowo.

Laparoskopię wykonuje się w celach:

• oceny stanu i działania narządów położonych w jamie otrzewnowej;
• leczniczych – np. aby przeprowadzić operację bariatryczną, usunąć pęcherzyk żółciowy, usnąć wyrostek robaczkowy, przepuklinę pachwinową, torbiel jajnika lub zatamować krwawienie;
• diagnostycznych – np. aby pobrać do badań histopatologicznych wycinki guzów, poszukać przyczyn stanów zapalnych, ale też aby sprawdzić, czy u pacjenta konieczny jest zabieg laparotomii. Czasem do laparoskopu podłącza się głowicę ultrasonografu (USG), aby sprawdzić jak głębokie są zmiany chorobowe w danym narządzie.

Laparoskopia - jak przebiega zabieg?

Laparoskopię wykonuje się także w pełnym znieczuleniu ogólnym, dlatego zabieg poprzedza rozmowa z anestezjologiem. Zależnie od rodzaju zabiegu, jego złożoności i stanu zdrowia pacjenta, laparoskopia może trwać od kilkunastu minut do kilku godzin. W przeddzień zabiegu pacjentowi podaje się tylko posiłki lekkostrawne i płynne.

Podobnie jak przy laparotomii, pacjent układany jest na stole operacyjnym na plecach i przykrywany jałowymi prześcieradłami. Pierwszy etap zabiegu to znieczulenie. W drugim etapie chirurg operator wykonuje kilka nacięć w powłokach brzusznych pacjenta, wprowadza trokary a potem narzędzia chirurgiczne. Następnie jamę otrzewnową wypełnia się dwutlenkiem węgla, czyli tworzy tzw. odmę. Brzuch przypomina wówczas napompowany balon, a w jego środku powłoki brzuszne oddzielone są narządów. Dzięki temu chirurg może dokładniej obserwować tzw. pole operacyjne i swobodnie operować narzędziami. Narzędzia chirurgiczne do laparoskopii są długie, bo mają 20-30 cm, ale ich najważniejsza część, czyli końców są niewielkie. Mierzą zaledwie ok. 1 cm. Może się więc zdarzyć, że zmiana choroba jest tak duża, że nie można ich usunąć małymi narzędziami, więc chirurg musi usunąć narzędzia i wykonać laparotomię. Takie sytuacje nie mają jednak miejsca przy operacjach bariatrycznych wykonywanych laparoskopowo.

Po wycięciu określonego narządu lub jego części, np. fragmentu żołądka przy rękawowej resekcji żołądka, wysuwa się go z jamy brzusznej przez dodatkowe nacięcia w skórze. Po operacji odma otrzewnowa jest usuwana, trokary wyjmowane z ciała pacjenta a rany zaszywane i zabezpieczane jałowym opatrunkiem.

Laparoskopia - powikłania i przeciwwskazania

Laparoskopia jest zabiegiem i badaniem inwazyjnym naruszającym powłoki skóry, a także narządy wewnętrzne, a więc istnieje ryzyko, ze wystąpią po niej powikłania. Może się więc pojawić odma opłucnowa, odma podskórna, odma śródpiersiowa, wypełnienie gazem lub przebicie trokarem jelit lub żołądka, uszkodzenie naczyń powłok brzusznych, krwawienia miejscowe. Zabiegi techniką laparoskopową są przeciwwskazane u osób podeszłym wieku, z nadciśnieniem tętniczym, schorzeniami serca (np. niewydolnością, zaburzeniami rytmu, po zawale), a także u kobiet w ciąży powyżej 12 tygodnia. Laparoskopii na pewno nie przeprowadza się i osób z zapaleniem otrzewnej, zaburzeniami homeostazy, czyli zdolności utrzymywania stałych parametrów w organizmie oraz ciężką niewydolnością krążeniowo-oddechową.

O autorze

Magdalena Gajda

Specjalistka ds. choroby otyłości i dyskryminacji osób chorób na otyłość. Prezes Fundacji Osób Chorych na Otyłość OD-WAGA, Społeczny Rzecznik Praw Osób Chorych na Otyłość w Polsce oraz przedstawicielka Polski w Europejskiej Koalicji na Rzecz Osób Żyjących z Otyłością. Z zawodu – dziennikarka specjalizująca się w tematyce zdrowotnej, a także specjalistka PR, komunikacji społecznej, storytellingu i CSR. Prywatnie – od dzieciństwa chora na otyłość, po operacji bariatrycznej w 2010 r. Waga wyjściowa – 136 kg, waga obecna – 78 kg.

Magdalena Gajda