Nowe horyzonty polskiej chirurgii bariatrycznej

Zabiegów chirurgicznego leczenia otyłości wymaga już blisko 2 miliony Polaków. Tymczasem rocznie przeprowadza się u nas tylko ok. 3 tysięcy operacji bariatrycznych. Co zrobić, aby zahamować rozwój otyłości na pierwszych etapach choroby? Jak powinien wyglądać skoordynowany system leczenia otyłości? To główne tematy Multidyscyplinarnej Konferencji „Oblicza Polskiej Bariatrii – Nowe Horyzonty”, która odbyła się w maju, w ramach obchodów Europejskiego Dnia Otyłości 2018 w Polsce.

Spis treści

1. Operacji coraz więcej
2. Bariatria multidyscyplinarna
3. Gdyby leczyć otyłość od nadwagi…

Konferencja pt. „Oblicza Polskiej Bariatrii – Nowe Horyzonty” zgromadziła wybitnych polskich ekspertów w dziedzinie obesitologii, czyli leczenia otyłości oraz zespoły chirurgii bariatrycznej ze szpitali z całego kraju, w tym m.in. z Warszawy, Krakowa, Gdańska, Głogowa, Olsztyna i Torunia.

- W tym roku świętujemy pewną nieoficjalną rocznicę w rozwoju polskiej, nowoczesnej chirurgii bariatrycznej - przypomniał prof. dr hab. Krzysztof Paśnik, Prezes Towarzystwa Chirurgów Polskich podczas wykładu otwierającego konferencję. - Zabiegi chirurgicznego leczenia otyłości były wprawdzie u nas wykonywane już w latach 70. ub. w., ale 23 lata temu odbyła się pierwsza konferencja naukowa poświęcona temu obszarowi chirurgii.

Obecne spotkanie ekspertów było jednak pierwszym w historii krajowej obesitologii, w którym aktywnymi partnerami dyskusji były organizacje pozarządowe reprezentujące pacjentów z otyłością: Fundacja Osób Chorych na Otyłość OD-WAGA i Stowarzyszenie Pacjentów Bariatrycznych CHLO.

- Kiedy w 1995r. zdecydowałam się poddać pierwszej operacji, nie posługiwano się jeszcze terminem: chirurgia bariatryczna, ale chirurgiczne leczenie otyłości, potocznie: operacje zmniejszenia żołądka. Takie zabiegi przeprowadzało 2 czy 3 szpitale w całym kraju, traktując je jako metodę wciąż eksperymentalną. Obecnie, chirurgia bariatryczna to jedna z najprężniej rozwijających się dyscyplin polskiej chirurgii – powiedziała Magdalena Gajda, Społeczny Rzecznik Praw Osób Chorych na Otyłość i Prezes Fundacji OD-WAGA, która wygłosiła drugi wykład otwierający konferencję.

Operacji coraz więcej

W 2010r.. na całym świecie, z powodu otyłości i jej powikłań zmarło 4 mln osób. Szacuje się, że do 2035r., żaden Polak nie będzie miał prawidłowego wskaźnika masy ciała, czyli BMI. Obecne statystyki wskazują, że na otyłość choruje u nas ok. 27 proc. osób. W tym, jak oceniają szpitale wykonujące procedury bariatryczne, na otyłość II stopnia i schorzenia będące powikłaniami otyłości choruje ok. 1 mln 200 tysięcy Polaków, a na otyłość III stopnia- ok. 700 tys. To właśnie pacjentom z tych dwóch grup dedykowane są operacje bariatryczne jako najbardziej efektywna metoda leczenia.

- Od 1 stycznia 2017 operacje bariatryczne są w Polsce refundowane. Rocznie przeprowadza się ich u nas ok. 3 tys. To na razie niewiele, ale obserwujemy, że ta liczba z roku na rok rośnie. Wzrasta także liczba szpitali, które decydują się na włączenie do zakresu zabiegów chirurgicznych także operacje bariatryczne. Mamy ich w Polsce ok. 30. Rozwijają się także techniki operacyjne. 98 proc. zabiegów bariatrycznych wykonuje się u nas metodą laparoskopową – powiedział prof. dr hab. Grzegorz Wallner, Konsultant Krajowy w dziedzinie Chirurgii Ogólnej, jeden z gości konferencji.

Szpitali realizujących procedury bariatryczne jest dużo, ale wciąż za mało jak na potrzeby pacjentów. Kolejki do zabiegów wydłużają się. W jednych szpitalach z powodu złożonych z kilku etapów procedur przygotowania do zabiegu. W innych ze względu na wyczerpanie limitu zabiegów zakontraktowanych przez placówkę w NFZ. W poszukiwaniu bliższego terminu operacji, pacjenci decydują się często na poddanie się zabiegowi w mieście oddalonym o setki kilometrów od miejsca zamieszkania.

- Z punktu widzenia pacjenta, to czego brakuje w polskiej bariatrii, to jednolity dla wszystkich ośrodków klinicznych system kwalifikacji i diagnostyki przed operacją bariatryczną, realizacji samej operacji i monitoringu pacjenta po zabiegu – powiedziała Magdalena Gajda.

Bariatria multidyscyplinarna

Operacje bariatryczne hamują rozwój otyłości, a tym samym chronią pacjenta przed zachorowaniem na inne ciężkie schorzenia, przed niepełnosprawnością, uzależnieniem od opieki innych osób i od śmierci. Celem operacji jest doprowadzenie do redukcji masy ciała do bezpiecznego poziomu i utrzymanie go w jak najdłuższej perspektywie czasowej. Aby to osiągnąć, do leczenia i opieki nad pacjentem potrzebny cały zespół specjalistów.

- Zespoły multidyscyplinarne nie są niczym nowym w polskiej medycynie. Pierwsze powstały celem leczenia pacjentów onkologicznych. Z tego rozwiązania korzysta się w obszarach terapeutycznych z dużym nakładem kosztów i wrażliwych społecznie, np. w leczeniu otyłości – przypomniał prof. dr hab. Radosław Oczwuk, Konsultant Krajowy w dziedzinie Anestezjologii i Intensywnej Terapii, kolejny gość konferencji pt. „Oblicza Polskiej Bariatrii – Nowe Horyzonty”.

W nowoczesnym podejściu do chirurgii bariatrycznej tzw. multidyscyplinarny zespół bariatryczny składa się z: chirurga, anestezjologa, dietetyka, psychologa, fizjoterapeuty i pielęgniarki. Jakie wypełniają role? W największym skrócie przedstawia się to następująco. Chirurg kieruje pacjenta na konsultacje, monitoruje przebieg przygotowań, wykonuje operację i prowadzi pacjenta po zabiegu. Anestezjolog sprawdza, czy pacjent jest przygotowany do operacji fizycznie, dietetycznie i psychologicznie, znieczula pacjenta, monitoruje przebieg znieczulenia, czuwa nad chorym po zabiegu.

Zakres działań dietetyka, psychologa i fizjoterapeuty również zmieniają się z zależności od etapu leczenia bariatrycznego. Przed operacją dietetyk ocenia sposób odżywiania pacjenta, wyznacza odpowiednio dobraną indywidualną dietę redukcyjną prowadzącą do wymaganej redukcji masy ciała, a po zabiegu monitoruje jego postępy i pomaga w zmianie diety w zależności od postępów w leczeniu. Psycholog m.in. przygotowuje pacjenta do operacji emocjonalnie, wychwytuje choroby psychiczne i zaburzenia odżywiania, które mogłyby wpłynąć na podjęcie decyzji o operacji i prawidłowy przebieg leczenia po niej, a także pomaga w ich leczeniu, wspiera pacjenta w trwałej zmianie nawyków żywieniowych. Do zadań fizjoterapeuty należy m.in. pomoc pacjentowi w zwiększeniu aktywności fizycznej przed operacją, aby zwiększyć wydolność jego organizmu i jednocześnie wesprzeć redukcję masy ciała, a także aktywizować go ruchowo tuż po zabiegu, w ciągu najważniejszego, pierwszego roku po zabiegu i na dalszych etapach leczenia.

Nie mniej znaczące w bariatrycznym zespole multidyscyplinarnym są zdania pielęgniarki. Zarówno na tym wstępnym etapie informowania pacjenta o zebraniu niezbędnych dokumentów, przedmiotów codziennego użytku koniecznych podczas pobytu w szpitalu, przygotowania pacjenta do operacji itp. ale także po zabiegu. To pielęgniarka zajmuje się podawaniem leków, opatrywaniem ran pooperacyjnych, wspieraniem rehabilitacji, ale także edukacją pacjenta, co do dalszego postępowania po zabiegu.

Gdyby leczyć otyłość od nadwagi…

To nie byłoby tylu pacjentów z otyłością wymagających leczenia operacyjnego. To jeden z głównych wniosków, który wybrzmiał podczas debaty eksperckiej na temat skoordynowanego systemu leczenia otyłości w Polsce. Panel, który zakończył Multidyscyplinarną Konferencję pt. „Oblicza Polskiej Bariatrii – Nowe Horyzonty”. którą poprowadziła dr Małgorzata Sobotka-Gałązka, Dyrektor Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego.

Jakie rozwiązania prawno-organizacyjne powinny być wdrożone w ramach polskiej opieki zdrowotnej, aby skutecznie leczyć otyłość? Zdaniem prof. dr hab. Magdaleny Olszaneckiej – Glinianowicz, Prezesa Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością, orędowniczki wprowadzenia w Polsce specjalizacji lekarza obesitologa, konieczna jest edukacja tak lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej co do leczenia otyłości na pierwszych etapach rozwoju choroby – przy nadwadze, otyłości I i II stopnia, jak i specjalistów wspierających: dietetyków, psychologów i fizjoterapeutów. W opinii prof. Krzysztofa Paśnika musimy stworzyć w Polsce bariatryczne ośrodki referencyjne, które zapewniłyby pacjentom z otyłością kompleksowe leczenie i opiekę.

- Mamy tylko nadzieję, że „ośrodki leczenia otyłości” będą leczyć pacjentów z otyłości, a nie osoby otyłe ze wszystkich innych chorób. Abyśmy zamiast systemu włączającego osoby z otyłością do systemu opieki zdrowotnej, nie stworzyli "medycznego getta" dla jednej grupy pacjentów – przestrzegła Magdalena Gajda z Fundacji OD-WAGA.

Foto: materiały prasowe Medtronic Polska

O autorze

Magdalena Gajda

Specjalistka ds. choroby otyłości i dyskryminacji osób chorób na otyłość. Prezes Fundacji Osób Chorych na Otyłość OD-WAGA, Społeczny Rzecznik Praw Osób Chorych na Otyłość w Polsce oraz przedstawicielka Polski w Europejskiej Koalicji na Rzecz Osób Żyjących z Otyłością. Z zawodu – dziennikarka specjalizująca się w tematyce zdrowotnej, a także specjalistka PR, komunikacji społecznej, storytellingu i CSR. Prywatnie – od dzieciństwa chora na otyłość, po operacji bariatrycznej w 2010 r. Waga wyjściowa – 136 kg, waga obecna – 78 kg.

Magdalena Gajda