Naukowcy odkryli gen OTYŁOŚCI

Gen otyłości (FTO) zwiększa ryzyko wystąpienia choroby otyłości. Jednak nie u wszystkich osób, które mają ten gen może dojść do wzrostu masy ciała. Aby gen FTO się uaktywnił i przyczynił się do rozwoju otyłości, muszą zostać spełnione odpowiednie warunki. Sprawdź, czym jest gen FTO i kiedy może doprowadzić do nadwagi.

Spis treści

1. Gen FTO zwiększa ryzyko rozwoju otyłości nawet o 70 proc.
2. Masz gen otyłości? Wcale nie musisz tyć!
3. "Gen otyłości" zwiększa ryzyko rozwoju nie tylko otyłości

Gen otyłości, a konkretnie gen podatności na otyłość (FTO - fat mass and obesity associated gene) to gen, który zwiększa ryzyko przyrostu masy ciała u osoby go posiadającej. Gen FTO został odkryty u ludzi w 2007 roku przez brytyjskich naukowców. Szacuje się, że obecnie występuje u ponad 50 proc. Europejczyków, 1/3 mieszkańców USA (w tym u połowy o europejskich korzeniach) i u 1/4  Latynosów.

Gen FTO zwiększa ryzyko rozwoju otyłości nawet o 70 proc.

Z licznych badań naukowców na dużych grupach ludzi (w jednym z eksperymentów wzięło udział aż 38 tys. Europejczyków) jednoznacznie wynika, że posiadanie jednego z wariantów genu FTO znacznie zwiększa ryzyko rozwoju choroby otyłości - zarówno u dzieci, jak i u dorosłych (wyróżnia się około 10 wariantów genu FTO związanych z otyłością, z których najpowszechniejszy to rs9930506).

Osoby posiadające dwie kopie wersji genu FTO predestynującego do otyłości ważą przeciętnie o 3 kilogramy więcej, a zagrożenie tą chorobą jest w ich przypadku aż o 70 procent wyższe niż u osób bez tej wersji genu. Natomiast osoby posiadające jedną kopię wersji genu FTO związanego z otyłością ważą więcej o 1,6 kilograma, a zagrożenie otyłością jest u nich o 30 procent wyższe niż u osób, u których wersja ta nie występuje.

Otyłość jest wyznaczana nie tylko wielkością wskaźnika masy ciała (Body Mass Indeks - BMI), który obliczysz za pomocą kalkulatora BMI, masą ciała i obwodem talii, ale także poziomem łaknienia. Jedna z wersji genu FTO predestynującego do otyłości przejawia bowiem najwyższą aktywność w podwzgórzu - części mózgu, która odpowiada za kontrolowanie uczucia głodu i sytości. Tym samym wersja genu FTO odgrywa pewną rolę w sposobie odbierania przez mózg odczucia głodu i sytości, a co za tym idzie – ma wpływ na poziom łaknienia i ilość spożywanego pokarmu. Potwierdziły to badania, z których wynika, że osoby z tą wersją genu FTO mają niższe poczucie sytości, a co za tym idzie – jedzą więcej lub sięgają po bardziej kaloryczne produkty. Z kolei nadmierne spożywanie posiłków przyczynia się do wolniejszej przemiany materii.

Wyniki niektórych badań wskazują również na związek między sprzyjającym otyłości genem FTO a składowymi zespołu metabolicznego (korelującymi z BMI), takimi jak: obwód talii, wrażliwość na insulinę, stężenie glukozy, triglicerydów i cholesterolu. Nie znaleziono natomiast jednoznacznego związku genu z aktywnością fizyczną.

Należy przy tym zaznaczyć, że nie ma jednego "genu otyłości" odpowiadającego za powstawanie choroby otyłości. Obecnie uważa się, że istnieje związek między nadwagą a ponad 100 genami.

Gen FTO jest tylko jednym z nich. Wśród innych genów wpływających na masę ciała znaczącą rolę odgrywają także np. gen leptyny (LEP), który ma znaczenie w regulacji apetytu, czy gen receptora beta-3 adrenergicznego (ADRB3), biorącego udział zarówno w procesach termogenezy, jak i lipolizy w tkance tłuszczowej.

W związku z tym określanie FTO "genem otyłości" jest pewnym skrótem myślowym. Warto również wiedzieć, że predyspozycja do rozwoju otyłości może mieć podłoże monogenowe (tzn. odpowiada za nią tylko jeden gen), jednak najczęściej wpływ na jej powstawanie ma wiele genów.

Masz gen otyłości? Wcale nie musisz tyć!

Do rozwoju otyłości przyczynia się wiele czynników - metabolicznych, środowiskowych, psychologicznych oraz genetycznych. Jednak te ostatnie nie decydują ostatecznie o powstawaniu tej choroby. Dominującą rolę w procesie nadmiernego przyrostu masy ciała odgrywają czynniki środowiskowe, np. niewłaściwa dieta, niska aktywność fizyczna, leki przyjmowane przy innych schorzeniach i wiele innych.

Gen FTO sam z siebie nie wywołuje otyłości, lecz jedynie zwiększa ryzyko jej rozwoju

Oznacza to, że u osób z genem FTO (a także innymi genami odpowiadającymi za otyłość) może, ale nie musi dojść do przyrostu masy ciała.

To zależy od ich stylu życia, w tym od prawidłowej diety.  Jeśli wybiorą dietę wysokokaloryczną, gen może się uaktywnić i doprowadzić do otyłości, a także doprowadzić do chorób będących powikłaniami otyłości takich jak: cukrzyca typu 2, zespół metaboliczny, choroby układu sercowo-naczyniowego lub określone nowotwory.

Obrazowo wyjaśnił to dr David Heber z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles, mówiąc, że "geny ładują pistolet, ale czynniki środowiskowe, takie jak dieta, pociągają za spust".

SPRAWDŹ >> Jak prowadzić zdrowy styl życia?

"Gen otyłości" zwiększa ryzyko rozwoju nie tylko otyłości

Z badań wynika, że gen FTO zwiększa ryzyko rozwoju choroby otyłości i nie tylko. Badacze z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles przekonują, że u jego posiadaczy istnieje także większe ryzyko ubytku tkanki mózgowej wraz z wiekiem.

Gen otyłości można wykryć, wykonując test DNA.

Z kolei australijscy naukowcy z Garvan Institute of Medical Research w Sydney odkryli, że gen FTO aż o 82 proc. zwiększa ryzyko złamania kości biodrowej u kobiet po 60. roku życia. Ponadto wykazano, że gen ten może mieć związek z zespołem policystycznych jajników i niepłodnością u kobiet. Natomiast z badań kanadyjskich uczonych z uniwersytetu McMaster wynika, że posiadanie tego genu może chronić przed genetycznymi predyspozycjami do depresji, co jest zaskakujące, gdyż powszechnie uważa się, że osoby z otyłością są bardziej narażone na rozwój tej choroby z powodu np. dyskryminacji ze względu na swój wygląd.

Bibliografia:

1. Kolačkov K., Łaczmański Ł., Bednarek-Tupikowska G., Wpływ polimorfizmów genu FTO na ryzyko otyłości, „Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii” 2010, tom 6, nr 22. Tercjak M., Łuczyński W., Wawrusiewicz-Kurylonek,N., Bossowski A., Rola polimorfizmu genu FTO w patogenezie otyłości, "Pediatric Endocrinology, Diabetes and Metabolism" 2010, 16, 2,3. www.cordis.europa.eu/news/rcn/28659_pl.html

Monika Majewska