Czy "zdrowa" otyłość istnieje?

Otyłość zdrowa metabolicznie (MHO, ang. Metabolic Healthy Obesity) to typ otyłości, przy którym, pomimo nadmiaru tkanki tłuszczowej chory ma prawidłowe wyniki badań krwi. Co to jest „zdrowa” metabolicznie otyłość? Czy otyłość rzeczywiście może być „zdrowa”?

Spis treści

1. Co to jest "zdrowa" metabolicznie otyłość?
2. "Zdrowa" metabolicznie otyłość - epidemiologia
3. "Zdrowa" otyłość vs "niezdrowa" otyłość - różnice
4. "Zdrowa" metabolicznie otyłość - przyczyny
5. "Zdrowa" metabolicznie otyłość a ryzyko chorób
6. Czy "zdrowa" metabolicznie otyłość rzeczywiście istnieje?

Otyłość to choroba przewlekła, której objawem jest nadmiar tkanki tłuszczowej. U osób chorych na otyłość, nadmierna masa ciała zwiększa ryzyko wystąpienia takich ciężkich schorzeń jak m.in. zawał mięśnia sercowego, udar niedokrwienny mózgu, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2, lub nowotwory. Ale czy u wszystkich? Informacje o tym, że otyłość może być „zdrowa” wywołała burzę w środowisku medycznym. Jednak, czy „zdrowa” otyłość rzeczywiście istnieje?

Co to jest "zdrowa" metabolicznie otyłość?

Pojęcie tzw. zdrowej metabolicznie otyłości (MHO, ang. Metabolic Healthy Obesity) pojawia się dość często w literaturze naukowej. Choć sama idea MHO powstała w latach 80. XX wieku to jednak do tej pory ani definicja, ani kryteria rozpoznania tego rodzaju otyłości nie zostały ustalone. Wiadomo, że osób z MHO pomimo wskaźnika BMI powyżej 30 kg/m2 nie obserwuje się nieprawidłowych wyników badań krwi jak: zbyt wysoki poziom glukozy, insuliny, czy profilu lipidowego, lub są one nieznacznie powyżej normy. Stąd wysnuto wniosek, że nadmiar tkanki tłuszczowej wydaje się nie zaburzać czynności metabolicznych u osób z MHO i teoretycznie nie wpływa na ryzyko rozwoju chorób będących powikłaniami otyłości.

"Zdrowa" metabolicznie otyłość - epidemiologia

Badania pokazują, że nawet 1/3 Amerykanów może zostać zakwalifikowana jako osoby z MHO. Jednak brak dokładnej definicji oraz stosowanie przez naukowców w badaniach różnych kryteriów kwalifikacji badanych utrudnia oszacowanie tego zjawiska. Dlatego w zależności od badanej populacji, w grupie osób z otyłością występowanie MHO waha się w granicach od 10% do 76%. Wstępne dane epidemiologiczne wskazują, że MHO występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn, ale im starsi są chorzy (obu płci) tym MHO odnotowuje się rzadziej.

"Zdrowa" otyłość vs "niezdrowa" otyłość - różnice

"Zdrowa" metabolicznie otyłość - przyczyny

Przyczyny powstawania MHO są wciąż niejasne. Powstało jednak kilka hipotez naukowych tłumaczących różnice metaboliczne u osób chorych na otyłość. Obecnie wiodącą jest hipoteza „przewlekłego stanu zapalnego”. Badania wskazują, że u osób z MHO obserwuje się znacznie niższy poziom markerów stanu zapalnego jak białko C-reaktywne (CRP), którego wysoki poziom we krwi jest charakterystyczny dla osób z otyłością „niezdrowych” metabolicznie. Hipoteza ta zakłada, że długotrwały, przewlekły stan zapalny jest o u osób z MHO na bardzo niskim poziomie nie powodując zaburzeń metabolicznych.

Inną przyczyną różnic metabolicznych w grupie osób chorych na otyłość może być rozmieszczenie i rodzaj tkanki tłuszczowej. Powszechnie wiadomo, że tkanka wiscelarna, czyli trzewna, która gromadzi się wokół narządów wewnętrznych ma bardzo duży potencjał „chorobotwórczy”. A jej zawartość w organizmie koreluje ze zwiększonym ryzykiem chorób związanych z otyłością. Być może to niewielka ilość tkanki wiscelarnej, która występuje u osób z MHO odpowiada u nich za brak odchyleń w parametrach metabolicznych.

Niektórzy naukowcy tłumaczą także znaczne różnice metaboliczne u osób z otyłością występowaniem polimorfizmów genetycznych związanych z metabolizmem tkanki tłuszczowej np. genów kodujących receptory aktywowane przez proliferatory peroksysomów, (PPAR).

"Zdrowa" metabolicznie otyłość a ryzyko chorób

Najnowsze badania kliniczne pokazują, że mimo pozornie nie zaburzonych parametrów metabolicznych, osoby z MHO mają zwiększone ryzyko zapadalności na choroby zaliczane do grupy powikłań otyłości. Tezę tę potwierdzają najnowsze metaanalizy danych literaturowych, które wykazały, że osoby z MHO mają zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych (układu krążenia) w porównaniu z osobami z prawidłową masą ciała.

W przypadku cukrzycy typu 2 badania są bardziej rozbieżne. Jednak metaanalizy danych literaturowych z 2014 roku wykazały, że dorośli z MHO są ponad 4 razy bardziej narażeni na pojawienie się u nich cukrzycy typu 2, niż osoby z prawidłową masa ciała. Jednak mimo to ryzyko to było o połowę niższe niż u osób z „niezdrową” metabolicznie otyłością. W przypadku pozostałych chorób związanych z otyłością potrzebne są wciąż badania kliniczne jednoznacznie oceniające ryzyko ich wystąpienia u osób z MHO.

Czy "zdrowa" metabolicznie otyłość rzeczywiście istnieje?

Większość naukowców jest zgodna, że u osób z MHO powinno być wdrożone leczenie mające na celu redukcję masy ciała, pomimo że osoby z MHO wydają się być „zdrowe” metabolicznie. Niektórzy z nich wręcz uważają, że powinno się zaprzestać stosowania terminu MHO i zastąpić go terminem zespół premetaboliczny (ang. premaetabolic syndrome), gdyż jest wysoce prawdopodobne, że MHO jest stanem przejściowych przed pojawieniem się tego zespołu. Podkreśla się, że w jednym momencie osoba może być MHO, a z czasem jej stan może się zmienić, gdyż sama nadmierna masa ciała jest czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju chorób, a zmiany patologiczne mogą u każdego pojawiać się w innym czasie. Niektóre z badań wykazały, że nawet 30-40% osób z MHO w ciągu kilku lat zmienia status metaboliczny na „niezdrowy”.

W tym kontekście warto również wspomnieć o zjawisku tzw. metabolicznej otyłości z prawidłową masą ciała (MONW, ang. metabolically obese normal-weight). Jednak podobnie jak w przypadku MHO, jego definicja i kryteria rozpoznania nie zostały dokładnie ustalone. Osoby z MONW mimo prawidłowych wartości wskaźnika BMI charakteryzują się profilem metabolicznym charakterystycznym dla osoby chorej na otyłość, tj. mają podwyższy poziom glukozy we krwi, nieprawidłowy profil lipidowy, nadciśnienie tętnicze i insulinooporność. Ponadto osoby z MONW są kilkukrotnie bardziej narażone na wystąpienie u nich tych samych chorób co osoby z otyłością. Fakt ten jeszcze bardziej podkreśla jak złożoną chorobą jest otyłość i powikłania z nią związane.

Piśmiennictwo:1. Eckel N. i wsp.: Transition from metabolic healthy to unhealthy phenotypes and association with cardiovascular disease risk across BMI categories in 90 257 women (the Nurses' Health Study): 30 year follow-up from a prospective cohort study. Lancet Diabetes Endocrinol. 2018, 6(9), 714-724.2. Alam I. i wsp. Does inflammation determine whether obesity is metabolically healthy or unhealthy? The aging perspective. Mediators Inflamm. 2012, 456456.3. Primeau V. i wsp. Characterizing the profile of obese patients who are metabolically healthy. Int J Obes (Lond). 2011, 35(7), 971-81.4. Sourya A. i Samarth S. Metabolic Healthy Obesity-A Paradoxical Fallacy? Journal of Clinical and Diagnostic Research, 2018, 12(10), OE07-OE10.5. Soriguer F. i wsp. Metabolically healthy but obese, a matter of time? Findings from the prospective Pizarra study. J Clin Endocrinol Metab 2013, 98, 2318-2325.6. Jung C.H. i wsp. Metabolically healthy obesity: a friend or foe? Korean J Intern Med. 2017, 32(4), 611-621.

dr n. med. Karolina Karabin