Opryszczkowe zapalenie mózgu - przyczyny, objawy, leczenie

Opryszczkowe zapalenie mózgu wywołuje ten sam wirus Herpes simplex, który odpowiada za pojawienie się zimna na wargach czy genitaliach. Opryszczkowe zapalenie mózgu charakteryzuje się wysoką śmiertelnością, a u pacjentów, którzy przeżyli, obserwuje się trwałe następstwa neurologiczne. Sprawdź, jakie są objawy opryszczkowego zapalenia mózgu i jak się je leczy. Kiedy opryszczka może zakończyć się zapaleniem mózgu?

Spis treści

1. Opryszczkowe zapalenie mózgu - objawy
2. Opryszczkowe zapalenie mózgu - diagnoza i leczenie
3. Opryszczkowe zapalenie mózgu - powikłania

Opryszczkowe zapalenie mózgu (HSE) wywoływane jest przez wirus opryszczki pospolitej - HSV (herpes simlex virus lub HHV - human herpes virus). Przy czym najczęściej winny jest HSV-1 czyli wirus wywołujący opryszczkę wargową. Wirus odpowiedzialny za opryszczkę genitalną - HSV-2 odpowiada jedynie za 10 procent zachorowań.

Trzeba też podkreślić, że HSV-2 powoduje zwykle łagodnie przebiegające wirusowe infekcje OUN - limfocytarne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie rdzenia kręgowego czy też zapalenia korzeni nerwowych.

HSV-1 i HSV-2 należą do rodziny Herpetiviridae, która obejmuje również:

• wirusy cytomegalii (CMV, cytomegalowirus)
• półpaśca (VZV, Varicella-zoster virus)
• mononukleozy (EBV, Epstein-Barr virus)
• ludzkie herpeswirus typu 6 i typu 7 (HHV-6, HHV-7, human herpes virus)
• małpiego herpeswirusa typu B (HBLV, human B-lymphotropic herpesvirus)

Opryszczkowe zapalenie mózgu występuje stosunkowo rzadko, ale wiąże się z dużą śmiertelnością (przy prawidłowym leczeniu sięga ona 30 procent, natomiast w przypadku pacjentów nieleczonych aż 70 procent), jak i z licznymi powikłaniami. Najwyższy odsetek zachorowań wśród dorosłych na opryszczkowe zapalenie mózgu stwierdza się pomiędzy 60 a 64 rokiem życia.

Rokowanie zależy od wczesnego rozpoznania, włączenia leczenia przeciwwirusowego i właściwej opieki medycznej. Szacuje się, że w Polsce rocznie choruje na opryszczkowe zapalenie mózgu 150-200 osób, z tego połowa umiera z powodu zbyt późnego rozpoznania choroby.

Opryszczkowe zapalenie mózgu jest najczęściej spowodowane reaktywacją już obecnego w organizmie wirusa (to tzw. zakażenie wtórne) w sytuacji znacznego obniżenia odporności. Osoby z obniżoną odpornością (np. pacjenci po przeszczepach, chorzy z AIDS, osoby niedożywione, chorzy z nowotworami), ale również osoby narażone na duży stres, przeciążone pracą oraz kobiety w ciąży, są bardziej narażeni na HSE, zwłaszcza o ciężkim przebiegu.

Pierwotne zakażenie jest przyczyną około 30 procent przypadków opryszczkowego zapalenia mózgu - obserwuje się je przede wszystkim u pacjentów poniżej 18 roku życia jak również u noworodków, które są zakażane przy porodzie. Sprawcą pierwotnego zapalenia mózgu jest zwykle HSV-2 i najczęściej przebiega ono bezobjawowo.

Opryszczkowe zapalenie mózgu - objawy

Pierwsze objawy opryszczkowego zapalenia mózgu mogą przypominać początki grypy. Są to:

• złe samopoczucie
• uczucie rozbicia
• osłabienie
• brak apetytu
• gorączka
• dreszcze
• nudności
• wymioty
• bóle mięśni i bóle stawów

Po 2-5 dniach zaczynają pojawiać się objawy typowe dla zapalenia mózgu:

• gorączka - występuje w 90 procentach przypadków, a jej brak powinien wzbudzać wątpliwości co do prawidłowo postawionej diagnozy
• ból głowy
• sztywność karku i inne objawy oponowe (objaw barkowy oraz łonowy)
• zmiany osobowości (97 procent chorych)
• zaburzenia mowy (76 procent chorych)
• niezborność (40 procent chorych)
• niedowład połowiczy (38 procent chorych)
• upośledzenie nerwów czaszkowych (32%)
• zmniejszenie pola widzenia (14 procent chorych)
• obrzęk tarczy nerwu wzrokowego (14 procent chorych)
• ataki padaczkowe - ogniskowe i uogólnione pojawiają się u 70 procent pacjentów z potwierdzoną chorobą
• opryszczkowe zmiany skórne występują u 25 procent pacjentów

Szacuje się, że około 20 procent przypadków opryszczkowego zapalenia mózgu ma łagodny przebieg - objawy ograniczają się jedynie do gorączki, dlatego tak ważne jest wykonanie punkcji lędźwiowej w celu potwierdzenia obecności wirusa w płynie mózgowo-rdzeniowym.

Opryszczkowe zapalenie mózgu - diagnoza i leczenie

Podstawową metodą diagnostyczną w przypadku opryszczkowego zapalenia mózgu jest badanie płynu mózgowo-rdzeniowego metodą polimerazowej reakcji łańcuchowej (PCR, polymerase chain reaction) - czułość tego badania wynosi około 94-98 procent, specyficzność 98-100 procent.

Poza tym zmiany w mózgu można potwierdzić wykonując rezonans magnetyczny (wykazuje je u 90 procent chorych), tomografię komputerową, która potwierdza chorobę u około 2/3 pacjentów. Najmniej specyficznym i czułym jest badaniem jest elektroencefalografia.

Nieleczone opryszczkowe zapalenie mózgu prowadzi do zgonu aż u 70 procent pacjentów, dlatego leczenie powinno być wdrożone możliwie jak najszybciej.

W leczeniu przeciwwirusowym stosuje się leki przeciwwirusowe - widarbinę i acyklowir. Często podaje się też antybiotyk wykazujący dobrą penetrację przez barierę krew-mózg. Poza tym stosuje się leki przeciwdrgawkowe i dąży się do obniżenia nadciśnienia wewnątrzczaszkowego.

Opryszczkowe zapalenie mózgu - powikłania

Opryszczkowe zapalenie mózgu, nawet wcześnie rozpoznane i prawidłowo leczone, często prowadzi do nieodwracalnych uszkodzeń układu nerwowego, z następstwami w postaci:

• padaczki
• zaburzeń wzroku
• zaburzeń słuchu
• upośledzenia umysłowego
• niedowładów

Czy grozi ci udar mózgu?

Pytanie 1 z 7

Czy masz powyżej 55 lat?

TAK

NIE

Następne pytanie

Agnieszka Paculanka