Włókniak jamy ustnej - przyczyny, diagnostyka, leczenie

Włókniak to łagodna zmiana dermatologiczna o charakterze nowotworowym. Najczęściej manifestuje się ona na powierzchni skóry na całym ciele, jako drobne grudki lub wypustki. Niekiedy, włókniaki mogą powstać także w jamie ustnej. Czy takie zmiany są groźne? Jak należy je leczyć i czy można im zapobiegać?

Włókniaki zlokalizowane w jamie ustnej mają nieco inny wygląd niż te na zewnętrznych powierzchniach ciała. To zwykle okrągłe guzki o średnicy około 10-15 mm, gładkiej powierzchni i barwie podobnej jak nabłonek śluzówki. Zlokalizowany jest najczęściej po wewnętrznej stronie policzków, dolnej wardze, rzadziej na czubku lub na bocznej płaszczyźnie języka.

Spis treści

1. Czym są włókniaki?
2. Włókniak jamy ustnej - przyczyny powstawania
3. Włókniak jamy ustnej - diagnostyka
4. Włókniak jamy ustnej - leczenie
5. Włókniak jamy ustnej - profilaktyka

Czym są włókniaki?

Włókniaki (łac. fibroma) wywodzą się z tkanki łącznej, powstając podczas nadmiernych podziałów fibroblastów, produkujących m.in. kolagen i elastynę. Należą do łagodnych zmian nowotworowych skóry.

Z wyglądu zmiany te przypominają najczęściej niewielką krostkę lub grudkę w kolorze naskórka. Występują zwykle u osób dorosłych, w różnych okolicach ciała, a ich rozmiary wahają się od kilku milimetrów do 1,5 centymetra. Dermatolodzy wyróżniają dwa podstawowe rodzaje włókniaków:

• włókniaki miękkie (zwane inaczej włókniakami skórnymi) – przybierają zwykle postać małego, kilkumilimetrowego guzka, o wiotkiej, luźnej strukturze i pofałdowanej powierzchni, zawieszonego na wąskiej szypule. Pod wpływem nacisku dają się stosunkowo łatwo „wprowadzić” pod powierzchnię skóry. Takie znamiona nazywane są też włókniakami wiszącymi. Najczęściej zlokalizowane są w obszarach ciała, gdzie skóra narażona jest na przewlekłe drażnienie, np. na karku, pod pachami lub na szyi, ale również w zgięciach łokci, pod kolanami lub w pachwinach. Mogą również występować w grupach od kilku do kilkunastu sztuk na jednym obszarze.
• włókniaki twarde (tzw. podskórne) – w odróżnieniu od włókniaków skórnych to zmiany nieco większe (około 3 do 10 mm średnicy), o wyglądzie brązowego, wypukłego guzka. Podczas uciskania mogą przesuwać się pod powierzchnią skóry lub lekko kurczyć. Najczęściej występują pojedynczo, głównie na nogach lub rękach. Podejrzewa się, że ich powstawanie jest związane z urazem mechanicznym lub utrzymującym się stanem zapalnym mieszka włosowego (np. po ukąszeniu owada lub skaleczeniu po goleniu).

Włókniaki mogą się ujawnić na każdym etapie życia, choć częściej będą występować u osób starszych. Ich ilość może być też związana z występującymi zaburzeniami metabolizmu (tzw. zespołem metabolicznym) oraz zaburzeniami hormonalnymi u kobiet w ciąży.

Włókniak jamy ustnej - przyczyny powstawania

Nabłonek wyściełający nasza jamę ustną, choć biologicznie przystosowany do regularnego złuszczania i samoodnowy, może ulegać wielu mikrourazom i przewlekłym stanom zapalnym.

Czasami długotrwale gojąca się nadżerka lub afta, przy bliższej diagnostyce przez stomatologa może okazać się właśnie włókniakiem.

Tego typu zmiany zwykle nie krwawią, nie bolą i rozwijają się stosunkowo wolno. Uważa się, że włókniaki jamy ustnej mają podłoże typowo pourazowe, czyli powstają na skutek regularnego, mechanicznego podrażniania danego rejonu nabłonka.

Do najczęstszych przyczyn powstawania uszkodzenia śluzówki w jamie ustnej zalicza się na przykład:

• ostre fragmenty aparatu ortodontycznego,
• ostre krawędzie zębów,
• niewłaściwie dopasowane protezy,
• źle założone wypełnienie stomatologiczne,
• nerwowe przygryzanie policzka (np. podczas stresu).

Włókniak jamy ustnej - diagnostyka

W diagnostyce zmian występujących w jamie ustnej kluczową rolę odgrywają regularne wizyty u stomatologa. Specjalista będzie w stanie odróżnić łagodne podrażnienie od zmian mogących zwiastować poważniejszą chorobę.

Wszelkie trudno gojące się ranki, owrzodzenia lub narośle muszą być skrupulatnie kontrolowane, ponieważ mogą być zaczątkami innych typów nowotworów, jak ziarniniaki, śluzowiaki, a nawet rak jamy ustnej.

W nowoczesnych gabinetach dentystycznych oceny stanu śluzówki jamy ustnej wykonuje się za pomocą badania Oralitest.

Urządzenie używane w tej technice generuje źródło światła fluorescencyjnego, które uwidacznia zmiany patologiczne w postaci ciemnego, nieregularnego obszaru, wyraźnie odcinającego się od tkanki zdrowej.

Dzięki temu lekarz może zauważyć nawet kilkumilimetrowe guzki, które mogą z czasem przekształcić się w nowotwór.

Badanie Oralitest jest niezwykle szybkie (trwa około 5 minut), bezpieczne i może stanowić nieocenione wsparcie podczas diagnostyki i różnicowania podejrzanych zmian w jamie ustnej, w tym włókniaków.

Włókniak jamy ustnej - leczenie

Czy w przypadku zdiagnozowania włókniaka powinno się go usuwać? Najczęściej nie będzie to konieczne. Pacjent powinien jednak regularnie obserwować zmianę. Powierzchni obecnego włókniaka nie powinno się intensywnie podrażniać, na przykład poprzez szczotkowanie lub nitkowanie, zaleca się raczej stosowanie łagodniejszych płynów do płukania.

W niektórych przypadkach guzek może jednak znajdować się w rejonie narażonym na ciągłe podrażnienia (np. język) lub występuje wokół niego stan zapalny, który może potęgować rozwój procesu nowotworowego i rozrastanie nowotworu.

W takiej sytuacji rekomenduje się wykonanie biopsji, czyli pobrania fragmentu tkanki nabłonka i dalszego skierowania do badania histopatologicznego. Działanie takie jest niezbędne, ponieważ zarówno nowotwory o charakterze łagodnym jak i złośliwym klinicznie mogą wyglądać bardzo podobnie i bez szczegółowej oceny stanu i wyglądu komórek pod mikroskopem trudno będzie je rozróżnić.

Na dalszym etapie, włókniaki usuwa się najczęściej chirurgicznie w znieczuleniu miejscowym. Jeśli nie istnieją wskazania natury onkologicznej, zabieg można wykonać w gabinecie stomatologicznym.

Innymi stosowanymi wariantami zabiegów chirurgicznych są elektrochirurgia (wykorzystująca tzw. chirurgiczny nóż elektryczny) oraz krioterapia (czyli wymrażanie zmiany ciekłym azotem).

Stosunkowo nową metodą leczenia włókniaków, wykorzystywaną obecnie w dermatologii i medycynie estetycznej, jest użycie lasera frakcyjnego CO2. Generowane przez laser fale elektromagnetyczne są absorbowane przez cząsteczki wody zawarte w skórze.

Błyskawicznie podgrzewana woda (na skutek reakcji fototermicznej) odparowuje, pozostawiając w skórze sieć mikroskopijnych kolumn.

Dodatkowo, laser emituje strumień dwutlenku węgla, którego celem jest poprawienie ukrwienia i odżywienia tkanki, a co za tym idzie – lepsza regeneracja rany. W przeciwieństwie do ingerencji chirurgicznych, zabieg ten nie pozostawia blizn i praktycznie nie boli.

Włókniak jamy ustnej - profilaktyka

Włókniaki jamy ustnej chociaż klasyfikowane są jako zmiany nowotworowe, należą do guzków łagodnych i nie należy się ich obawiać.

Mimo to, w pewnych przypadkach ich pojawienie się i specyficzne umiejscowienie może wiązać się z dyskomfortem i utrudnieniem codziennych czynności (jak gryzienie lub higiena zębów).

Przede wszystkim należy unikać podrażnień występujących w obrębie jamy ustnej. W tym celu konieczne jest wygładzenie lub modyfikacja wszystkich ostrych fragmentów powierzchni zębów, koron lub wypełnień. Podczas codziennego mycia zębów powinniśmy również unikać szczoteczek ze zbyt twardym włosiem.

Warto też zwrócić uwagę na nawyki mimowolnego przygryzania dziąseł lub warg, na przykład we śnie, które można minimalizować odpowiednimi technikami relaksacyjnymi lub aktywnością fizyczną. Niektóre wyniki badań wskazują również na związek pomiędzy paleniem tytoniu a powstawaniem włókniaków.

Bez wątpienia substancje zawarte w dymie papierosowym opóźniają gojenie stanów zapalnych i powodują powstawanie chorób przyzębia. Przyczyniają się też do istotnego wzrostu ryzyka zachorowań na raka jamy ustnej. Rzucenie palenia będzie więc najlepszą inwestycją w zdrowie naszych zębów i dziąseł.

Czytaj też: Włókniaki twarde i miękkie – jak wyglądają? Jak je usunąć?