Rak odbytu - przyczyny, objawy i leczenie raka odbytu

Rak odbytu to złośliwy guz końcowego otworu przewodu pokarmowego. Na jego rozwój najbardziej narażone są osoby, u których w rodzinie wystąpił już tego typu nowotwór. W grupie ryzyka znajdują się także osoby, które uprawiają seks analny bez zabezpieczenia. Jakie są przyczyny i pozostałe czynniki ryzyka raka odbytu? Jak rozpoznać objawy? Jak przebiega leczenie? Jakie są rokowania?

Spis treści

1. Rak odbytu - przyczyny i czynniki ryzyka
2. Rak odbytu - objawy
3. Rak odbytu - diagnoza
4. Rak odbytu - przerzuty
5. Rak odbytu - leczenie
6. Rak odbytu - rokowania

Rak odbytu to złośliwy nowotwór końcowego otworu jelita grubego, który może być zlokalizowany na brzegach odbytu lub w jego kanale. W Polsce rak odbytu zajmuje 7. w kolejności miejsce wśród kobiet i 6. miejsce wśród mężczyzn pod względem zachorowań na nowotwory złośliwe. Najczęściej dotyka osób w wieku 50-60 lat.

W literaturze opisywany jest podział nowotworów odbytu na raka kanału odbytu oraz raka brzeżnego odbytu, który rozwija się w obrębie skóry. Najczęstszym typem raka tej okolicy jest nowotwór wywodzący się z nabłonka wielowarstwowego płaskiego, czyli nowotwór płaskonabłonkowy (rak brzeżny odbytu), ale obserwuje się także raka gruczołowego (rak kanału odbytu).

Należy zaznaczyć, że rak odbytu nie jest tym samym, co rak odbytnicy, ponieważ odbyt i odbytnica to dwa różne odcinki przewodu pokarmowego (odbytnica to końcowy odcinek jelita grubego, zakończony odbytem). W związku z tym są to dwa różne schorzenia.

Rak odbytu - przyczyny i czynniki ryzyka

Nie wiadomo jakie są przyczyny raka odbytu, znane są natomiast czynniki ryzyka. Wśród nich główną rolę odgrywają uwarunkowania genetyczne (występowanie choroby w rodzinie).

Również niektóre choroby o podłożu genetycznym i zapalnym ogrywają istotną rolę w powstawaniu tego nowotworu. Są to polipowatość rodzinna, zespół Lyncha, zespół Gardnera, zespół Turcota, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna.

U większości osób, u których zdiagnozowano nowotwór odbytu, wykazano także obecność zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego, czyli HPV (Human Papillomavirus), głównie typu 16 i 18. Do zakażenia tym patogenem może dojść drogą płciową u osób aktywnych seksualnie. Do czynników ryzyka rozwoju procesu nowotworowego w obrębie odbytu zalicza się także przetoki i szczeliny odbytu, a także kłykciny kończyste.

WARTO WIEDZIEĆ>>Brodawczak może powodować raka

Do pozostałych czynników, które mogą przyczynić się do rozwoju raka odbytu, należą: zła dieta (nadmiar alkoholu, tłuszczów, czerwonego mięsa, mała ilość warzyw i owoców), otyłość, palenie papierosów.

Rak odbytu - objawy

Choroba przez wiele lat może przebiegać bezobjawowo. Dopiero w zaawansowanym stadium rozwoju mogą się pojawić:

• krew w kale
• krwawienie z odbytu
• biegunki i/lub zaparcia
• uczucie niepełnego wypróżnienia
• kolka jelitowa, która powoduje potrzebę wypróżnienia
• ból brzucha i/lub krocza

Rak odbytu - diagnoza

Rozpoznanie raka odbytu polega na obejrzeniu przez lekarza okolicy odbytu i badaniu proktologicznym - per rectum (czyli badaniu odbytu palcem). Jeśli lekarz stwierdzi niepokojące guzki, skieruje pacjenta na dodatkowe badania, takie jak rektoskopia i/lub kolonoskopia z pobraniem wycinka do oceny histopatologicznej. Jednak za najdokładniejsze jest uważane badanie miednicy rezonansem magnetycznym, zwłaszcza u chorych z zaawansowaną postacią choroby.

Rak odbytu - przerzuty

• naczynia chłonne

Pierwszym objawem choroby może być wyczuwalny guz w okolicy pachwinowej, który świadczy o regionalnych przerzutach do węzłów chłonnych. Z reguły jest to zmiana niebolesna, przesuwalna względem tkanek i skóry, a skóra nad powiększonym węzłem chłonnym lub pakietem węzłów nie powinna być zmieniona chorobowo ani nadmiernie ucieplona. Rak odbytu przerzutować może drogą węzłów chłonnych nie tylko do węzłów pachwinowych, ale także do miednicy i węzłów krezkowych. Uwidacznia się je w trakcie diagnostyki obrazowej metodami tomografii komputerowej po wcześniejszym podaniu dożylnym środka cieniującego (kontrastu) oraz rezonansu magnetycznego.

• naczynia krwionośne

Poprzez naczynia krwionośne komórki nowotworowe przedostają się do narządów odległych. Nowotwory odbytu najczęściej powodują powstawanie nowych ognisk chorobowych do wątroby, nerek i kości.

• sąsiadujące narządy

Rak odbytu w zaawansowanym stopniu rozwoju rozrasta się i obejmuje procesem chorobowym lokalne narządy, mięśnie okolicy krocza, pochwę, pęcherz moczowy oraz gruczoł krokowy.

Rak odbytu - leczenie

Leczenie raka odbytnicy polega na wycięciu odbytu. Obecnie istnieją trze metody wykonania operacji: wycięcie miejscowe, resekcja przednia z pozostawieniem zwieraczy i wycięcie brzuszno-kroczowe z wytworzeniem sztucznego odbytu, czyli kolostomii - jest to stomia wytworzona na jelicie grubym. Podczas operacji lekarz wyprowadza jelito grube na powierzchnię brzucha i zakłada worek stomijny, by umożliwić wydalanie treści jelitowej. Wybór metody zależy m.in. od wielkości guza, odległości guza od brzegu odbytu i głębokości naciekania.

U pacjentów z zaawansowanym stopniem rozwoju nowotworu przed operacją zwykle wykonywane jest napromienianie w celu zniszczenia mikroprzerzutów i mikroognisk raka w węzłach chłonnych. Z kolei po operacji leczenie uzupełnia się o chemioterapię.

Rak odbytu - rokowania

5-letnie przeżycie u chorych na raka odbytu wynosi około 54 proc.

Monika Majewska

lek. Agata Podwysocka